Sự cảnh giác quá mức

Chúng ta sẽ không thể tồn tại đến ngày hôm nay nếu không có khả năng lo lắng khi cần thiết — nếu không có bản năng thiên bẩm có thể ngay lập tức nhấn chìm tâm trí trong một cơn lũ hoảng sợ, với sự pha trộn dữ dội của những hormone căng thẳng mạnh nhất mà cơ thể có thể tiết ra.

Thế nhưng, để tiếp tục sống, hay ít nhất, để có thể tìm thấy chút niềm vui trong quãng thời gian còn lại, ta lại cần một kỹ năng hoàn toàn trái ngược và thậm chí còn thử thách hơn: khả năng tự trấn an, xoa dịu những báo động trong đầu, và thanh lọc dòng máu khỏi nỗi sợ hãi thảm khốc. Đó chính là nghệ thuật tinh tế của sự giải lo lắng.

Nhiều người trong chúng ta rơi vào một nhóm đáng thương, những người luôn trong trạng thái cảnh giác quá mức. Nghĩa là, không chỉ đơn thuần là cẩn trọng và để mắt đến sự an toàn như một phản xạ tự nhiên, ta còn luôn ở trong trạng thái hoảng hốt và báo động, hầu như mọi lúc. Những ai thuộc nhóm này thường thức dậy với một nỗi sợ vô hình, trải qua cả ngày trong sự bất an âm ỉ, và gần như tin chắc rằng một điều kinh khủng nào đó sắp xảy ra. Đôi khi, cảm giác này quá sức mệt mỏi đến mức ta ước gì mọi thứ kết thúc, dù chính suy nghĩ ấy cũng khiến ta hoảng sợ không kém.

Lý do khiến ta trở thành như vậy thường không quá khác nhau. Ở một thời điểm nào đó trong quá khứ, trước khi ta có đủ khả năng đối phó, ta đã phải trải qua một nỗi sợ kinh hoàng, một điều gì đó quá sức chịu đựng, đến mức nó khiến ta mất đi niềm tin vào sự vững chắc của cuộc đời. Một biến cố nào đó đã xảy ra, giữ chặt tâm trí ta trong trạng thái báo động, ngay cả khi hoàn cảnh bên ngoài đã thay đổi và thực tế chẳng còn gì quá đáng sợ nữa (như những người bạn tốt bụng vẫn hay bảo ta).

Có thể ai đó xung quanh ta từng vô cùng giận dữ. Có thể ta đã từng bị sỉ nhục, bị làm cho cảm thấy bản thân là kẻ đáng chê trách và không xứng đáng được yêu thương. Có thể ta từng bị anh chị em lớn hơn hành hạ. Có thể ta bị gửi đến một nơi xa lạ, nơi ta phải chịu đựng sự cô lập đến nghẹt thở.

Cơ thể ta khi đó đã phản ứng bằng cách tăng vọt lượng hormone căng thẳng, và nó chưa bao giờ thực sự hạ xuống. Giờ đây, sự cảnh giác quá mức ấy làm rối loạn cả những chức năng cơ bản của cơ thể như giấc ngủ, tiêu hóa, và cảm giác an toàn khi được chạm vào. Đó là lý do tại sao ta gần như không thể nghỉ ngơi, khó khăn trong việc đi vệ sinh, hoặc không thể hoàn toàn thoải mái khi có ai đó âu yếm dù ta khao khát điều đó biết bao.

Không có phương thuốc thần kỳ nào để chữa lành điều này, nhưng việc đặt được một cái tên cho nó cũng là một khởi đầu. Một chút lòng trắc ẩn có thể nảy sinh. Ta bắt đầu nhận ra rằng phần lớn cuộc đời mình đã được giữ chặt bằng nỗi sợ. Ta có thể hiểu vì sao ta khó đi dự tiệc, khó tin tưởng người yêu, khó thư giãn khi đi nghỉ, khó đi vệ sinh hay khó ngủ quá 4 giờ sáng.

Ta có thể can đảm nói với một vài người về nỗi cảnh giác quá mức của mình, trao cho họ từ này như một món quà, một manh mối về vết thương riêng của ta. Mỗi lần ta tìm được một người đủ dịu dàng để đón nhận câu chuyện của ta, một người có thể mỉm cười đầy thấu hiểu, là một lần nỗi hoảng loạn giảm đi một chút, thế giới trở nên nhẹ nhàng hơn một chút.

Nhưng cũng sẽ có những lúc, khi ta ở một mình, áp lực lại bủa vây, ta không thể làm gì ngoài đứng sang một bên và quan sát sự cảnh giác quá mức ấy trỗi dậy—tàn phá kế hoạch và hy vọng của ta, ném ta vào một cơn hoảng loạn có thể kéo dài cả ngày, thậm chí cả tháng. Ta nên tha thứ cho bản thân. Đây cũng là một căn bệnh như bao căn bệnh khác.

Điều khó khăn nhất—nhưng cũng quan trọng nhất—là tin rằng làm người lớn có nghĩa là ta có lựa chọn. Ta có thể chống lại những kẻ bắt nạt, rời đi khi mọi thứ trở nên quá sức, và nói cho người khác biết ta cần gì ở họ. Ta không cần phải luôn trong trạng thái cảnh giác quá mức, bởi ta đã có khả năng nhận biết mối nguy thực sự—và nếu có điều gì đáng sợ xảy ra, ta cũng đã đủ mạnh mẽ để đối diện với nó. Ta có thể lo lắng khi cần thiết, chứ không phải chỉ vì ta đang tồn tại.

Và trong lúc chờ đợi, ta hãy tự cho phép mình—với từ ngữ lạ lẫm nhưng đầy chân thực này—cảm thông với những phản xạ tuyệt vọng của chính mình, và thử, nếu có thể, vào lúc 4 giờ 35 sáng, trở mình, nhắm mắt lại, và ngủ thêm một chút.

Nguồn: HYPERVIGILANCE | The School Of Life