'Sự chuyển dịch' khiến người khác khó mà sống với bạn

Bạn đang lướt qua một tạp chí thời trang và hào hứng đề nghị bạn đời thử một vài thay đổi với tủ đồ của anh/ cô ấy. Chẳng hạn như một cái áo thun mới, một cái quần jean, áo khoác hay một đôi giày cao gót khác. Nhưng khi đề cập đến, anh/ cô ấy đột nhiên trở nên rất cáu kỉnh: họ khinh khỉnh nói rằng hầu bao eo hẹp, họ không có thì giờ, họ đã có quá nhiều quần áo rồi và tại sao bạn cứ cố tình làm phiền họ bởi những đề xuất tẻ nhạt như vậy?

Phản ứng này của họ cực kỳ khó chịu. Bạn chỉ đưa ra một lời khuyên vô cùng hợp lý và giờ thì họ đang gây sự. Bạn chẳng làm gì họ cả. Cách xử sự của họ dường như hoàn toàn không phù hợp với những gì kích hoạt nó. Bạn có thể đi đến kết luận rằng ở một số phương diện, thì người yêu của bạn thực sự 'hơi khùng'. Kết luận này dù hơi buồn nhưng cũng khiến bạn thấy thoả mãn một cách kỳ lạ. Ít ra thì bạn cũng biết chuyện gì đang xảy ra.

© Flickr/Faith Kashefska Lefever

Nhưng chúng ta đều 'hơi khùng' theo những cách đòi hỏi sự suy xét kỹ lưỡng và bao dung hơn. Đối với tất cả chúng ta, có những tình huống và hành vi có thể gây nên những phản ứng nhanh chóng và mãnh liệt dường như không hề phù hợp với những gì đang diễn ra ngay tại thời điểm bây giờ. Hành vi của ta có vẻ không thích hợp với sự việc đang diễn ra. Chẳng hạn như, một người thân yêu của ta đi xa nhà trong một tháng, và họ nói họ sẽ nhớ chúng ta nhiều lắm. Họ đến ôm ta, nhưng thay vì tỏ vẻ buồn nhớ dịu dàng, chúng ta thờ ơ, xa cách và chẳng nói gì ngoài bình luận thời tiết hôm nay không lạnh. Hay ta trở về nhà thấy căn bếp hơi bừa bộn, không đi vào nề nếp, chúng ta bắt đầu quát mắng bạn đời vì ngôi nhà thật hỗn loạn và chung sống với họ trở thành nhiệm vụ bất khả thi. Hoặc một người bạn đến dự sinh nhật ta chỉ trễ 10 phút, chúng ta gửi một tin nhắn mắng họ là đồ khốn và bảo họ thậm chí chẳng buồn đến.

©Flickr/Jim Pennucci

Kiểu xử sự đó chẳng hợp lý chút nào nếu ta cố biện minh cho họ đơn giản là theo những sự việc đang diễn ra ở đây và lúc này. Manh mối cho chúng nằm ở một thứ được gọi là Chuyển dịch - một hiện tượng tâm lý mà theo đó một tình huống trong hiện tại gợi lên ở chúng ta một phản ứng , nhìn chung là cực kỳ dữ dội, cực đoan hoặc cứng nhắc mà chúng ta mang theo từ thời thơ ấu để đáp lại một mối đe doạ mà tại thời điểm đó ta quá yếu đuối, chưa trưởng thành và thiếu kinh nghiệm để đương đầu một cách đúng đắn. Chúng ta đang sử dụng cơ chế phòng vệ cũ để phản ứng với những gì chúng ta cảm thấy là một mối đe dọa rất quen thuộc.

Trong phần lớn cuộc đời đã qua, khi mà sức mạnh của sự hiểu biết và kiểm soát chưa thật sự phát triển, chúng ta đã đối diện với những khó khăn lớn đến mức khả năng tin tưởng và giữ cân bằng bị tổn hại nghiêm trọng. Chúng ta thường bị cuốn theo guồng quay của các vấn đề trong cuộc sống. Chúng ta trưởng thành một cách bất thường trong lo lắng, nghi kị, thù địch, buồn bã, khép kín, hung dữ, hay giận dỗi, và những tính xấu đó lại trỗi dậy mỗi khi cuộc sống đặt chúng ta vào hoàn cảnh gợi lên- dù rất mơ hồ- những hoàn cảnh éo le khi xưa. Có lẽ một người cha/mẹ ta thương yêu đã bỏ chúng ta trong một thời gian dài để ra nước ngoài làm việc. Họ không cố ý làm ta tổn thương nhưng nỗi đau quá lớn lúc đó, chúng ta phản ứng lại bằng cách dập tắt tình cảm của mình. Cách thức đương đầu của của chúng ta là trở nên vô cảm, không cảm nhận - một phản ứng mà ta tiếp tục duy trì sau 30 năm, bất cứ khi nào một ai đó ta yêu thương phải đi xa một thời gian. Hoặc có lẽ chúng ta có bố mẹ không đáng tin, sống lộn xộn khiến ta đối phó bằng cách sắp xếp phòng mình một cách cứng nhắc, xếp các cuốn sách theo kích thước và giãy nảy lên chỉ vì một chút bụi bẩn - và ngay cả bây giờ, chứng rối loạn bên ngoài gây ra một cảm giác hoảng loạn rằng mọi thứ đang ngoài tầm kiểm soát. Hoặc chúng ta có một bà chị lúc nào cũng đến trễ trong những sự kiện quan trọng đối với chúng ta, hay một bà mẹ tín đồ thời trang.

© Flickr/Jim Pennucci

Tâm trí vô thức thì chậm hiểu rằng mọi sự ở bên ngoài đã thay đổi, nhưng buồn thay nó lại nhầm lẫn người này với người khác, nhanh chóng đi đến đánh giá chỉ dựa vào những tín hiệu thô; ‘một ai đó mà ta yêu’ hay ‘một người đến dự bữa tiệc của ta' có vẻ đủ để làm ta bị nhầm lẫn.

Bởi vì sự chuyển dịch xảy ra mà ta không hề biết nó, nên nhìn chung ta không thể giải thích được tại sao ta lại hành xử như thế. Chúng ta mang theo gánh nặng không có hình hài nhất định ấy qua bao nhiêu năm tháng, ta đã lãng quên chúng và không có tư cách để thuyết phục người khác thông cảm và thấu hiểu cho mình. Họ chỉ thấy ta xấu tính và khùng điên. Điều ta cần là một thiên thần hộ vệ có thể ngưng đọng thời gian và đưa người thân của ta trở về thời điểm và địa điểm bắt nguồn cho cơ chế tự vệ thần kinh ấy. Họ có thể nhìn thấy người cha người mẹ không đáng tin, căn nhà hỗn độn, người cha có yêu thuơng nhưng không quan tâm, bà mẹ tín đồ thời trang, vv - và có thể sẽ cảm thấy xúc động với những gì ta phải chịu đựng trước khi ta biết cách chịu đựng chúng.

© Flickr/ExpectGrain

Khái niệm chuyển dịch - và đi cùng nó là sự phóng chiếu - giúp ta thấu hiểu một số kiểu hành vi gây bực bội nhất mà ta từng gặp trong các mối quan hệ. Nếu chúng ta không thể luôn luôn hoàn toàn lành mạnh trong những mối quan hệ của mình, thì điều tử tế nhất mà ta có thể làm cho những người quan tâm đến mình là đưa cho họ một số bản đồ cố gắng chỉ dẫn họ vượt qua những vùng hỗn độn của thế giới nội tâm của ta.

Những bài tập chuyển dịch

Chìa khoá để xây dựng những tấm bản đồ đó là xác định nơi mà sự chuyển dịch có thể xảy ra. Chúng ta có thể dựa vào 'những bài tập chuyển dịch'.

Bài tập nổi tiếng nhất là trắc nghiệm Rorschach , được xây dựng vào những năm 1930 bởi nhà tâm lý học Hermann Rorschach nhằm giúp mọi người biết được nhiều hơn về những nội dung của những phần khó chạm đến của tâm trí ta. Bằng cách đưa ra một tấm hình không rõ ràng và yêu cầu cho biết hình này nói về điều gì, Rorschach tin rằng chúng ta sẽ tự nhiên tiết lộ một số nỗi sợ, hy vọng, định kiến và những giả định nào đang dẫn dắt chúng ta.

Điểm quan trọng trong trắc nghiệm Rorschach là các tấm hình không hề có một ý nghĩa nào đúng. Những người khác nhau đơn thuần nhìn thấy những thứ khác nhau trong hình dựa theo những dẫn dắt trong quá khứ khiến họ tưởng tượng ra. Với một người khá là tử tế và bao dung, thì hình bên dưới có thể được nhìn như một một chiếc mặt nạ dễ thương với đôi mắt, đôi tai mềm, một tấm che miệng và phần má mở rộng. Nhưng những người có tiền sử bị bạo hành bởi cha mình có thể nhìn thấy một hình thù dữ tợn với đôi chân to kềnh và bè ra, đôi vai gồng cứng cái đầu cúi thấp như đang sẵn sàng tấn công.

Hoặc hãy làm một bài tập khác về sự chuyển dịch cổ điển:

Điều quan trọng là tấm hình này khá mơ hồ.

Bạn có thể đọc nó theo nhiều cách khác nhau, và đó là mục đích của bức tranh: làm cho bạn nhận ra những trường hợp chuyển dịch của bạn bằng cách gợi ra chúng với một tấm hình bỏ lửng.

Với tấm hình này, người ta có thể đọc là:

• Đó là một người cha và con trai, đang để tang cho một ai đó vừa qua đời, có thể là họ vừa nghe tin một người bạn của gia đình đã mất.
• Đó là một người quản lý đang (buồn bã hơn là tức giận) sa thải một cậu nhân viên trẻ không đạt yêu cầu.
• Hoặc: tôi cảm thấy thứ gì đó tục tĩu đang diễn ra ngoài khung cảnh này: đó là một nhà vệ sinh công cộng, người đàn ông lớn tuổi đang nhìn vào của quý của chàng trai trẻ và khiến anh ấy cảm thấy rất bối rối.

Trên thực tế, một điều ta biết rõ là tấm hình không chỉ về bất kỳ điều nào ở trên, nó đon giản cho thấy có hai người đàn ông ăn mặc khá nghi thức, một người thì trẻ tuổi hơn. Việc giải thích đến từ người nhìn hình. Và cách họ giải thích, loại câu chuyện họ kể, có thể nói lên nhiều điều về họ hơn là về tấm hình. Đặc biệt nếu họ nói một cách chắc chắn về ý nghĩa thực sự của tấm hình. Đó là những sụ chuyển dịch của họ.

Bài tập chuyển dịch thứ ba yêu cầu chúng ta nói về điều đầu tiên xuất hiện trong đầu khi ta cố gắng hoàn thành những câu sau.

Ví dụ:

1. Đàn ông nhìn chung là....

2. Đàn bà hầu như luôn luôn...

3. Khi tôi yêu, những gì có thể xảy ra là...

4. Khi một ai đó mà tôi yêu đến trễ, thì chắc chắn là vì...

5. Căn bếp trông thật lộn xộn, và đó là bằng chứng cho thấy...

6. Khi tôi nghe ai đó được mô tả là 'rất thông minh', tôi hình dung họ là người....

Bởi vì những câu đó không chỉ về một tình huống cụ thể nào trong hiện tại, nên cách duy nhất để trả lời chúng là gợi lại từ những sự chuyển dịch trong quá khứ.

Những phản ứng của chúng ta mang lại manh mối về một thành kiến trong tâm trí của ta mà thông thường sẽ bị áp dụng vô hình, sáp nhập vào những vấn đề nan giải của hiện tại.

Trong những mối quan hệ tốt đẹp, mọi người sẵn sàng chấp nhận rằng họ có thể vướng vào chuyển dịch. Một cách lý tưởng, chúng ta đều nên tách biệt hợp lý những sự chuyển dịch của mình, ngừng xuyên tạc sự việc, và giải thích chúng cho người khác vào thời điểm thích hợp. Nhưng nó hiếm khi xảy ra và nói chung ta phải trả giá đắt cho sự thiếu hiểu biết của mình. Chúng ta tiếp tục gây khó khăn cho mọi người bởi phản ứng-quá mức và dưới mức, và do đó những mối quan hệ của chúng ta cũng khó khăn hơn cần thiết.

Nguồn: http://www.thebookoflife.org/how-transference-makes-you-hard-to-live-with/