Sức mạnh của từ “đau quá”

NHỮNG Ý CHÍNH

• Nói “đau quá” là một cách báo hiệu ranh giới, rằng ta đã bị chạm vào.
• Nó giúp giải tỏa căng thẳng trong lòng.
• Nó cho ta sức mạnh, vì ta dám thành thật và đứng về phía mình.

Tôi xin bắt đầu bằng một câu chuyện của chính mình. Dù là một nhà trị liệu tâm lý, tôi vẫn muốn mở lòng một chút, vì tôi biết chắc mình không phải người duy nhất.

Hồi tiểu học, chuyện bị “đuổi khỏi” trò Foursquare xảy ra chẳng vì lý do gì; ném bóng thì vừa độc vừa đau. Đám bạn nổi tiếng luôn có đủ trò để chọc ghẹo tôi, mỗi ngày một kiểu mới. Lên trung học, cảnh tượng khác đi nhưng cảm giác thì vẫn y nguyên, chỉ là phiên bản người lớn hơn của những trò cũ. Tôi vẫn nhớ mình đã lặng lẽ chấp nhận tất cả trong im lặng.

Là một đứa trẻ, tôi được dạy phải “đưa má còn lại” và “đừng làm mọi chuyện tệ hơn vì phản ứng theo cảm xúc”. Những lời dạy ấy thật đẹp! Nhưng với một đứa trẻ đang lớn, tôi phải mất nhiều năm mới hiểu rằng đưa má còn lại không có nghĩa là để người ta tiếp tục “tát” thêm. Và tôi cũng phải lớn lên mới biết: che giấu nỗi buồn của mình để khỏi làm người khác khó xử thực ra lại khiến mọi chuyện tệ hơn cho chính tôi.

Tôi nhận ra rất nhiều thân chủ của mình từ thanh thiếu niên đến cụ già, đều vật lộn với y hệt những vòng lặp này. Dù nguyên nhân đến từ tính cách, từ lòng thấu cảm đặt người khác lên trên, từ nỗi sợ xung đột, hay từ khát vọng giữ hòa khí, thì khả năng “chịu đựng” sự đối xử tệ bạc đôi khi trông giống như sức mạnh. Nhưng nó cũng là một dạng “tử huyệt”. Nỗi đau không nói ra sẽ âm ỉ, tạo khoảng cách, và quan trọng hơn, nó âm thầm dạy người khác cách đối xử với ta.

Trở lại câu chuyện thuở nhỏ: mỗi lần họ chê bai ngoại hình hay sự “mọt sách” của tôi, tôi cố tỏ ra tử tế, thường là im lặng. Sự im lặng ấy nói với họ rằng: cứ làm thế nữa đi.

Bạn có gặp khó khăn khi mở lời mỗi khi ai đó cư xử thô lỗ, coi thường, hay khiến bạn thấy mình bị thiếu tôn trọng không? Nếu có, bạn không hề cô đơn. Và có một bước đầu tiên nhỏ bé nhưng mạnh mẽ bất ngờ có thể giúp bạn thay đổi điều đó: một từ thôi – “đau quá”.

Source: Julia M Cameron/Pexels

Từ “đau” mang lại điều gì

Ngay cả khi chỉ nói thầm trong đầu, từ này đã giúp bạn gọi tên cảm xúc, để bạn nhận lấy nỗi đau ấy và làm dịu cơn sóng cảm xúc trong lòng (Lieberman et al., 2007). Nhưng nếu bạn nói thành tiếng? Nó cho người khác cơ hội nhìn lại chính mình.

Tôi từng dạy rất nhiều phụ huynh cách nói “đau quá” khi con tuổi teen lỡ miệng xúc phạm, coi bố mẹ là ngớ ngẩn, đáng xấu hổ, hoặc “biết gì đâu”. Trong các mối quan hệ, đôi lúc một bài diễn thuyết dài dòng vừa thừa thãi vừa khó mở lời. Nhưng một từ, chỉ một từ gọi tên nỗi đau, đôi khi đã đủ: “Đau quá.”

Nó lặng lẽ vạch ra ranh giới.
Ai đó nói điều gì đó thiếu tử tế? Đau quá.
Trút giận lên bạn? Đau quá.
Cáu gắt vì một ngày tồi tệ? Đau quá.

Chỉ một từ nhưng chứa cả một đoạn văn: Tôi nghe rồi. Điều đó làm tôi buồn. Mong bạn dừng lại.

Từ ấy cũng thể hiện lòng tự trọng và làm đứt mạch của những thói quen cũ: chiều lòng, làm hài lòng người khác, hoặc gắn bó trong những mối quan hệ một chiều. Một từ nhỏ có thể mở ra một thay đổi lớn.

Vì sao “đau quá” khiến ta run rẩy

Đối diện với người khiến ta tổn thương là việc đáng sợ. Nó mong manh. Nó khiến ta tự hỏi:

• Mình có quyền buồn không?
• Nếu nói ra, liệu mọi chuyện có tệ hơn?

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng chúng ta hay né tránh đối đầu vì tưởng tượng trước cảnh xung đột, mất mát, như một cuộc chơi được-mất, nơi ai đó được thì mình phải mất (Davidai et al., 2022).

Trong vai trò trị liệu, tôi thấy rất nhiều lý do khiến con người ngại nói ra nỗi đau:

• Sợ xung đột hoặc bị từ chối
• Muốn tự bảo vệ trước vết thương cũ
• Được dạy từ nhỏ rằng không được bộc lộ cảm xúc
• Từng bị xem nhẹ cảm xúc (“Có gì đâu”, “Nhạy cảm quá”)
• Sợ bị giận, bị phạt
• Lo mọi chuyện leo thang
• Bị đổ lỗi vì có cảm xúc (một dạng gaslighting)

Trong những khoảnh khắc ấy, im lặng có vẻ như tự vệ. Đôi khi đúng là vậy – nhất là khi có nguy cơ bạo lực. Nhưng nếu kéo dài, sự im lặng ấy có thể phản tác dụng: dẫn đến cô đơn, oán giận, và cảm giác đau đớn khi thấy mình trở thành tấm thảm chùi chân của người khác.

Giữ vững mình trong sự khó chịu

Không phải ai cũng đón nhận từ “đau quá”. Có người sẽ bảo bạn nhạy cảm. Có người khăng khăng rằng bạn sai khi cảm thấy bị tổn thương. Những phản ứng đó nói về họ nhiều hơn về bạn.

Và đôi khi, thông điệp của bạn được hiểu, nhưng cảm giác khó chịu vẫn còn, cho đến khi nó tan đi. Có thể sau đó là một lời xin lỗi nhẹ nhàng, hoặc chỉ đơn giản là thái độ của họ mềm lại, cách họ nói với bạn khác đi.

Có khi bạn chỉ kịp nói thầm một tiếng “đau” trong lòng. Một số nghiên cứu cho thấy để duy trì một mối quan hệ dài lâu, người ta cần học cách phân biệt: đâu là những nỗi đau nhỏ có thể buông, và đâu là những chuyện cần đối thoại để hiểu nhau hơn (Heim & Heim, 2024).

Dù điều gì xảy ra tiếp theo, hãy tin rằng: cảm giác khó chịu ấy thường là dấu hiệu của một mối quan hệ với chính mình và với người khác đang trở nên chân thật hơn.

Cảm thấy đau, rồi nhận ra và chấp nhận nó, không khiến ta yếu đuối. Nó khiến ta trung thực. Nó cho ta hướng đi, cho ta sự sáng suốt để tìm những nơi không còn cần đến cơ chế tự vệ cũ, và cho ta sức mạnh để bước qua những khoảnh khắc khó khăn trong các mối quan hệ.

Mỗi lần bạn nói “đau quá”, dù với mình hay với người khác, bạn không làm mất đi sự bình yên, bạn đang chọn sự chân thật. Và sự chân thật thì chữa lành. 

References

Kim, Y., Liu, P. J., & Min, J. (2020). Reminder avoidance: Why people hesitate to disclose their insecurities to friends. Personality and Social Psychology Bulletin, 46(9), 1299-1312.

Davidai, S., White, M. W. & Gregorich, G. (2022). The fear of conflict leads people to systematically avoid potentially valuable zero-sum situations. Scientific Reports, 12, 17944.

Lieberman, M. D., Eisenberger, N. I., Crockette, M. J., Tom, S. M., Pfeifer, J. H., & Way, B. M. (2007). Putting feelings into words: Affect labeling disrupts amygdala activity in response to affective stimuli, Psychological Science, 18(5), 421–42.

Heim, C., & Heim, C. (2025). Jointly negotiated conflict resolution strategies of couples in long-term marriages: A qualitative study, Contemporary Family Therapy, 47, 16–28 (2025).

Tác giả: Alli Spotts-De Lazzer, LMFT, LPCC, CEDS-C

Nguồn: The Power of Saying “Ouch” | Psychology Today