Tại sao càng có nhiều, chúng ta càng muốn nhiều hơn? 

Bạn vừa mua chiếc điện thoại mới, nhưng chỉ vài tháng sau đã thấy thèm muốn mẫu mới hơn. Bạn vừa được tăng lương, nhưng niềm vui chỉ kéo dài vài tuần trước khi khát khao mức lương cao hơn lại trỗi dậy. Đây không phải lỗi của bạn - đó là bộ não đang làm đúng nhiệm vụ tiến hóa của nó.

Theo nghiên cứu của Sébastien Bohler, nhà khoa học thần kinh kiêm kỹ sư bách khoa, "bộ não của chúng ta được thiết lập để luôn đòi hỏi nhiều hơn, ngay cả khi nhu cầu đã được thỏa mãn." Đây không phải khiếm khuyết mà là thiết kế có chủ đích của tự nhiên.

Sâu bên trong não bộ phức tạp với hơn 100 tỷ tế bào thần kinh là một cấu trúc cổ xưa gọi là thể vân. Trong khi vỏ não giúp chúng ta phát triển công nghệ và xây dựng nền văn minh, thì thể vân - phần não nguyên thủy hơn - vẫn âm thầm điều khiển những ham muốn cơ bản nhất.

Thể vân hoạt động theo một nguyên tắc đơn giản: tìm kiếm năm yếu tố thiết yếu - thức ăn, tình dục, quyền lực, thông tin và tiết kiệm năng lượng. Mỗi khi đạt được một trong những mục tiêu này, não bộ giải phóng dopamine - phân tử khoái cảm, tạo ra cảm giác hưng phấn và củng cố hành vi dẫn đến phần thưởng đó.

Vấn đề nằm ở chỗ: thể vân không bao giờ biết đủ.

Các thí nghiệm trên chuột đã chứng minh rằng khi loại bỏ các tế bào thần kinh tiết dopamine, chúng sẽ mất đi ham muốn sống và từ chối ăn uống dù đang đói. Tương tự, con người bị tổn thương thể vân hoặc mắc chứng trầm cảm nặng với mức dopamine thấp cũng mất khả năng ham muốn.

Nhưng điều nguy hiểm hơn là khi thể vân hoạt động quá mức. Trong xã hội hiện đại, chúng ta đã tạo ra một môi trường kích thích liên tục năm động lực cơ bản này. Thức ăn ngon luôn sẵn có, nội dung giải trí không ngừng nghỉ, và mạng xã hội liên tục cung cấp thông tin mới mẻ - tất cả đều kích hoạt cơn "phê" dopamine.

Như Henri Bergson đã nhận xét cách đây hơn một thế kỷ: "Khoái cảm chỉ là một sản phẩm của thiên nhiên nhằm giúp các sinh vật bảo toàn sự sống." Nhưng trong thế giới hiện đại, cơ chế sinh tồn này đã trở thành xiềng xích.

Vòng lặp ham muốn còn được củng cố bởi bản năng so sánh xã hội. Nghiên cứu cho thấy chúng ta nhận được nhiều dopamine hơn khi có nhiều hơn người khác, ngay cả khi số lượng đó ít hơn thường lệ. Đó là lý do tại sao mức lương tương đối (so với đồng nghiệp) quan trọng hơn mức lương tuyệt đối.

Như Jules César đã nói: "Ta thà là người đứng đầu trong ngôi làng này còn hơn là người thứ hai ở Rome!"

Từ góc độ sinh thái, đây là thảm họa. Không thể có sự tăng trưởng vô hạn trong một thế giới hữu hạn. Từ góc độ cá nhân, đây là nguồn cơn của sự bất mãn thường trực - chúng ta không bao giờ hài lòng với những gì mình có.

Vậy giải pháp là gì? Không phải là dập tắt ham muốn - điều đó đồng nghĩa với việc từ bỏ sự sống. Thay vào đó, chúng ta cần hiểu cơ chế hoạt động của não bộ, nhận diện những cạm bẫy dopamine trong cuộc sống hiện đại, và tìm cách định hướng ham muốn vào những mục tiêu thực sự mang lại ý nghĩa lâu dài.

Bởi vì suy cho cùng, vấn đề không phải là ham muốn, mà là ham muốn cái gì.

Để luận bàn về chủ đề thú vị này, mời bạn tìm đọc “TRIẾT HỌC VỀ SỰ HAM MUỐN”.

https://s.shopee.vn/6poQu5Qnso