Tại sao chúng ta luôn lặp lại những kiểu đau khổ cũ

Nhiều người trong chúng ta mơ hồ cảm nhận rằng, bất chấp mọi nỗ lực, ta vẫn cứ lặp đi lặp lại những sai lầm cũ và rơi vào những hố sâu quen thuộc: có thể là một mối quan hệ khác với người không thực sự yêu thương ta, một lần nữa mất niềm tin trong công việc, hay lại hoảng sợ về danh tiếng hoặc tình dục. Hoặc đôi khi, đó không phải là sự kiện cụ thể, mà là một trạng thái tâm lý: một lần nữa, ta lại lo lắng đến nghẹt thở; một lần nữa, ta lại tin rằng mọi người ghét mình hoặc một thảm họa nào đó sắp xảy ra.

Các nhà tâm lý trị liệu đã đặt tên cho hiện tượng này. Khi ta cứ lặp lại những hoàn cảnh hay cảm xúc tiêu cực quen thuộc, có thể ta đang chịu sự chi phối của một thứ gọi là “ám ảnh lặp lại” (repetition compulsion). Những điều tồi tệ này không phải ngẫu nhiên xảy ra. Ở một góc khuất nào đó trong tâm trí, chính ta đã vô thức điều khiển bản thân tìm đến nỗi đau, một cách có chủ đích nhưng không nhận ra.

Edward le Bas, Anchovy Packers, c. 1950

Đây là một khái niệm khó chấp nhận. Rơi vào rắc rối đã là điều tệ, nhưng nghĩ rằng mình tự đưa mình vào đó bởi một sức mạnh nội tại khó cưỡng lại còn đáng sợ hơn. Chúng ta vốn tự nhiên tìm kiếm niềm vui, vậy tại sao lại muốn lặp lại cảm giác thất vọng, tổn thương và sợ hãi?

Các nhà trị liệu có một lời giải thích. Họ cho rằng ta không thể buông bỏ một trải nghiệm tiêu cực nào nếu nó chưa được hiểu thấu đáo. Một vấn đề, dù đã xảy ra hàng chục năm, vẫn sẽ tiếp tục ám ảnh ta nếu nó chưa được thừa nhận và chữa lành cảm xúc.

Những trải nghiệm ta bị thôi thúc lặp lại, theo các nhà trị liệu, chính là những điều ta đã trốn tránh và không đối mặt. Ta lặp lại những gì mình từng né tránh, chưa từng gọi tên. Một phần trong tâm trí ta kiên quyết kéo ta quay về điểm khó khăn ban đầu – không phải để hành hạ, mà để tìm kiếm sự tự do thông qua sự thấu hiểu.

Theo cách giải thích này, ta không cố ý tìm kiếm bất hạnh. Một lương tâm cảm xúc đang đẩy ta về nơi những sự thật bị chôn vùi, với mục đích cuối cùng là giải phóng. Những nỗi buồn và lo lắng lặp lại không phải vô nghĩa; chúng giống như những bóng ma, luôn xuất hiện để nhắc nhở cho đến khi ta đối mặt và giải quyết những bất công gốc rễ trong tâm hồn mình.

Tâm lý học chỉ ra rằng những mô thức đau khổ mà ta lặp lại thường bắt nguồn từ thời thơ ấu – giai đoạn ta vừa dễ bị tổn thương vừa chưa đủ khả năng hiểu chuyện gì đang xảy ra. Ta sống hoàn toàn phụ thuộc vào người lớn xung quanh và chịu sự tác động sâu sắc từ họ.

Để phá vỡ những lặp lại tiêu cực này, ta cần dũng cảm nhớ lại những gì đã xảy ra nhiều năm trước. Có thể những điều tưởng chừng đơn giản lại không hề đơn giản như ta nghĩ. Nếu ngày nay ta thường xuyên sợ hãi rằng ai đó sẽ làm nhục mình, hoặc nếu ta tìm kiếm tình yêu từ những người hờ hững và thiếu khả năng yêu thương, hay tự phá hoại con đường sự nghiệp, ta cần tự hỏi: Liệu những mô thức tiêu cực này có đi theo dấu vết của những nỗi đau cũ hay không?

Sự thôi thúc lặp lại của ta, thực chất, đang mời gọi ta dừng lại và tưởng nhớ. Cũng như khi mất đi người thân yêu, ta cần dành thời gian đối diện với nỗi đau, cảm nhận nó từ nhiều góc độ, vào nhiều khoảnh khắc khác nhau trong ngày, trong những trạng thái cảm xúc khác nhau.

Ta có thể cần phải tiếc thương rằng:

• Cha ta có một đời sống tình dục quá phức tạp để thấu hiểu.
• Mẹ ta không thể đối mặt với sự yếu đuối của chính mình – và của ta.
• Một người anh chị em nào đó từng được ưu ái hơn.
• Ta đã làm rối tung đời sống tình cảm của mình vì lớn lên mà không biết cách tin tưởng hoặc khẳng định bản thân.

Phần thưởng cho việc đối mặt với nỗi đau này là, sau cùng, tâm trí ta sẽ buông xuôi. Khi ta đã thực sự nhìn nhận và cảm nhận hết những mất mát nguyên sơ, ta có thể bắt đầu rời xa chúng, cũng như rời xa những mô thức mà chúng đã tạo ra.

Phần trong ta vẫn chưa được yên nghỉ sẽ thôi không thúc đẩy ta lặp lại những nỗi đau cũ nữa, bởi nó đã tin rằng ta – cuối cùng – đã đối diện, đã tiếc thương, và đã hiểu.

Nguồn: WHY WE KEEP REPEATING PATTERNS OF UNHAPPINESS - The School Of Life