Tại sao có người không thể ngừng cằn nhằn

Điểm chính

• Những người thường cằn nhằn thường làm vậy trong các mối quan hệ gần gũi.
• Cằn nhằn thường là hành vi cưỡng chế, nghĩa là người cằn nhằn rất khó dừng lại.
• Hành vi cằn nhằn thường xuyên làm giảm mức độ hài lòng trong các mối quan hệ.

Không nhiều kiểu tính cách khiến người khác khó chịu như người có thói quen cằn nhằn. Định nghĩa về "cằn nhằn" thường ám chỉ người hay trách mắng, than phiền hoặc luôn tìm lỗi ở người khác. Những lời phàn nàn về một người cằn nhằn thường gắn liền với bạn đời, cha mẹ hoặc cấp trên—những mối quan hệ có sự gần gũi và phụ thuộc, khiến việc tránh xa hay rời bỏ trở nên khó khăn.

Tính cách điển hình của người hay cằn nhằn là gì?

Tính cách cằn nhằn không được liệt kê trong Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5). Tuy nhiên, tính cách này có một số điểm tương đồng với Rối loạn Nhân cách Thụ động - Hung hãn (Passive-Aggressive Personality Disorder) từng xuất hiện trong các phiên bản trước của DSM. Trước đây, nhân cách thụ động - hung hãn còn được gọi là nhân cách tiêu cực, và bất kỳ ai từng tiếp xúc với người hay cằn nhằn đều hiểu rõ sự tiêu cực của họ.

Ngoài ra, người hay cằn nhằn còn mang tính cách ám ảnh, nghĩa là họ dễ bị ám ảnh bởi các hoạt động của người khác. Tính cách này tương tự với rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD): họ có một suy nghĩ khó dứt ra (ám ảnh) và thực hiện hành vi cằn nhằn (cưỡng chế) để giảm bớt lo âu mà suy nghĩ ám ảnh gây ra. Ví dụ, một người chồng không ngừng lo lắng về việc vợ mình đã đặt lịch hẹn hay chưa (ám ảnh), và cứ nhắc đi nhắc lại (cưỡng chế) cho đến khi việc đó được hoàn thành.

Tác động của người hay cằn nhằn đến những người xung quanh

Cằn nhằn không chỉ dừng lại ở việc chỉ trích hay tìm lỗi, mà còn là nguồn gốc gây lo âu và khó chịu thường trực. Những người bị cằn nhằn thường cảm thấy áp lực và bực bội. Trong các mối quan hệ lãng mạn, nghiên cứu chỉ ra rằng những cặp đôi gặp trục trặc thường có xu hướng giao tiếp tiêu cực nhiều hơn những cặp đôi hài lòng với mối quan hệ (Bradbury & Karney, 2013).

Động lực của người hay cằn nhằn

Có một hiểu lầm phổ biến rằng người cằn nhằn cằn nhằn vì họ thích làm vậy. Tuy nhiên, những người hay cằn nhằn thường không cảm thấy vui khi làm vậy. Thực tế, họ thường chia sẻ rằng bản thân cảm thấy như bị nguyền rủa khi phải mang nỗi lo lắng về mọi việc, dù lớn hay nhỏ. Vậy điều gì thúc đẩy họ?

1. Vấn đề về tâm trạng
   Người hay cằn nhằn thường có tâm trạng không ổn định, hay nói cách khác là "không điều hòa". Họ không thể tìm thấy sự bình yên trong chính mình và không biết cách đối mặt với những cảm xúc tiêu cực như lo âu, sợ hãi, chán nản hay bực bội. Để giảm bớt cảm giác này, họ tìm đến người gần nhất để “trút bỏ”. Những việc họ tập trung vào (ví dụ như đặt lịch hẹn) chỉ là công cụ để truyền tải cảm xúc tiêu cực.
2. Nhu cầu cao về trật tự
   Người cằn nhằn thường khó chấp nhận sự không chắc chắn hay sự bất trật tự trong cuộc sống, trong khi hầu hết mọi người đều thấy điều này là hiển nhiên. Họ cần môi trường xung quanh phải được tổ chức một cách chặt chẽ và dễ đoán. Thay vì vì muốn kiểm soát người khác hay luôn đúng, động lực thực sự của họ là nỗi sợ rằng thế giới của họ sẽ rơi vào hỗn loạn nếu mọi thứ không được sắp xếp hoàn hảo.

Làm sao để đối phó với người hay cằn nhằn một cách hiệu quả?

Dựa trên nền tảng tính cách phức tạp và méo mó của họ, có ba chiến lược cơ bản:

1. Tìm cho mình không gian riêng khi người cằn nhằn đang mất cân bằng cảm xúc
   Khi tâm trạng của người cằn nhằn trở nên bất ổn, họ thường có xu hướng tìm một điều gì đó để cằn nhằn nhằm giảm bớt cảm giác tiêu cực. Lúc này, nếu bạn có thể rời khỏi tình huống, người cằn nhằn sẽ không thể sử dụng bạn như mục tiêu để trút bỏ cảm xúc của họ. Hãy chọn một không gian riêng tư, yên tĩnh để giữ bình tĩnh và tránh bị cuốn vào cơn sóng cảm xúc của họ.
2. Giảm thiểu đối thoại thay vì tham gia tranh luận
   Đừng sa vào một cuộc tranh luận dài dòng với người hay cằn nhằn khi họ bắt đầu trách móc. Thay vào đó, hãy đáp lại bằng vài câu ngắn gọn để đặt ra ranh giới rõ ràng và dứt khoát. Chẳng hạn, bạn có thể nói:
   "Mình sẽ nói chuyện về việc này với bạn ngay trước bữa tối, mình hứa, nhưng bây giờ mình chưa thể bàn được."

Nếu họ vẫn tiếp tục gây sức ép, hãy lặp lại cùng một thông điệp. Dần dần, họ sẽ mệt mỏi và ngừng lại nếu bạn giữ vững ranh giới mà không tham gia tranh cãi. (Kỹ thuật này dựa trên nguyên tắc hành vi học gọi là “dập tắt hành vi”.)

Nếu người hay cằn nhằn là sếp của bạn, hãy tạm thời thỏa hiệp bằng cách đáp ứng yêu cầu của họ để tránh xung đột trong lúc này.

3. Nếu người cằn nhằn là bạn đời, hãy khéo léo đề cập đến việc tư vấn cặp đôi
   Trong những khoảnh khắc cả hai đang thư giãn, bạn có thể nhẹ nhàng gợi ý việc cùng tham gia vài buổi tư vấn để cải thiện mối quan hệ. Đừng làm họ cảm thấy áp lực với một cam kết dài hạn, thay vào đó, hãy đề xuất thử 2-3 buổi để giải quyết một số vấn đề nhỏ.

Hãy nói về việc này một cách tích cực và đầy hy vọng, ví dụ:

"Nếu mình không yêu bạn nhiều đến vậy, có lẽ mình đã không quan tâm. Nhưng vì mình yêu bạn nên mình muốn cùng giải quyết những khúc mắc này để chúng ta có thể tận hưởng thời gian bên nhau và vui vẻ hơn."

Người hay cằn nhằn có thể khiến người khác cảm thấy vô cùng khó chịu, nhưng với những chiến lược trên, bạn có thể quản lý tình huống một cách hiệu quả hơn. Điều quan trọng là tránh bị cuốn vào cảm xúc tiêu cực ngay tại thời điểm họ bắt đầu, đồng thời thực hành thường xuyên các kỹ thuật đã đề cập để giữ sự cân bằng và bình yên trong các mối quan hệ của mình. 

Nguồn: Why Some People Will Not Stop Nagging – Psychology Today