Thái Nhân Cách Phía Sau Tội Ác: Mầm Mống Âm Ỉ Từ Quá Khứ

Bạn đã bao giờ tự hỏi bản thân rằng có điều gì đó đằng sau những bộ não biến thái nhất, tăm tối nhất? Rốt cục điều gì ẩn sau ở dưới lớp vỏ não của những tên tội phạm ghê gớm nhất, nguy hiểm nhất hay chưa? Chúng ta, công chúng thường suy ra từ những vụ án được nghe kể hay xem qua mạng là tội phạm thường có những đặc điểm chung như thời thơ ấu bị lạm dụng, bị ngược đãi; hay không có gia đình dẫn dắt để dẫn đến lầm đường lạc lối. Nhưng ai cũng vậy, khao khát bản thân có cái nhìn sâu sắc hơn, khách quan hơn về việc điều gì đang ẩn sâu bên trong những tâm hồn lầm đường lạc lối hay, tự đưa mình vào con đường đó hay chưa? Với cuốn sách Thái nhân cách phía sau tội ác, James Fallon đã chia sẻ kinh nghiệm và những tri thức bản thân đã tích lũy được trong nhiều năm để đưa đến với độc giả những cái nhìn theo chiều hướng mới về điều đằng sau lớp mặt nạ của những kẻ sát nhân máu lạnh.

Tác giả và câu chuyện trong cuốn sách

James Fallon là một nhà thần kinh học người Mỹ (sinh ngày 18 tháng 10 năm 1947) là một nhà thần kinh học người Mỹ. Ông là giáo sư tâm thần học và hành vi con người, đồng thời là giáo sư danh dự về giải phẫu và sinh học thần kinh tại Đại học California, Trường Y Irvine. Các mối quan tâm nghiên cứu của ông liên quan đến tế bào gốc trưởng thành, giải phẫu thần kinh và mạch hóa học, các chức năng cao hơn của não và hình ảnh não. Ông được đào tạo và được theo học đại học về sinh học và hóa học tại Cao đẳng Saint Michael ở Vermont. Sau khi lấy bằng tâm lý học và tâm sinh lý học tại Học viện Bách khoa Rensselaer ở New York, ông đã tiếp tục theo đuổi bằng Tiến sĩ của mình. Những chuyên đề ông theo đuổi là đào tạo về giải phẫu thần kinh và sinh lý thần kinh tại Đại học Y khoa Illinois, sau tiến sĩ về giải phẫu thần kinh hóa học tại UC San Diego. Ông là Giáo sư Giải phẫu và Sinh học Thần kinh tại UC Irvine, nơi ông đã từng là Chủ tịch giảng viên Đại học và Chủ tịch và Chủ tịch Khoa Y của Trường.

Vào tháng 10 năm 2005, khi đang thực hiện những chuỗi thay đổi cuối cùng trong bản thảo cuối cùng của một bài báo nghiên cứu có tên là “Neuroanatomical Background to Understanding the Brain of a Young Psychopath” (tạm dịch: Cơ sở thần kinh học để nắm bắt bộ não của một kẻ thái nhân cách trẻ tuổi) trước khi gửi cho Tạp chí Luật Hình sự Bang Ohio. Bài báo đó dựa trên một loạt các phân tích dài mà tôi đã thực hiện liên tục trong một thập kỷ về các phân tích não của từng kẻ sát nhân tâm thần. 

Là một nhà thần kinh học với hơn 30 năm nghiên cứu, tôi đã xem xét rất nhiều bản phân tích não trong những năm qua, nhưng những lần này đều rất khác biệt. Bộ não của những kẻ giết người này có chung một dạng hiếm gặp và đáng báo động về chức năng não yếu kém tại một số phần nhất định của thùy trán và thùy thái dương - những khu vực thường liên quan đến khả năng tự kiểm soát và đồng cảm. Điều này có ý nghĩa đối với những người có tiền sử bạo lực vô nhân đạo, vì việc giảm hoạt động ở những khu vực này cho thấy họ thiếu ý thức bình thường về lý luận đạo đức và khả năng kiềm chế xung động của bản thân. Tôi đã giải thích mô hình này trong bài báo của mình, gửi nó để xuất bản và chuyển sự quan tâm sang dự án tiếp theo.

Tuy vậy, khi ông đang nghiên cứu bản phân tích của những kẻ giết người, ông sững sờ khi nhận ra bản phim scan PET não của chính mình và những kẻ giết người hàng loạt và tâm thần phân liệt đều có một vùng thùy trán bị tổn thương -  khu vực kiểm soát hành vi phạm tội, nếu tổn thương thì năng lực đồng cảm và nhận thức đạo đức của con người cũng sẽ bị ảnh hưởng.

Tôi đồng ý viết câu chuyện này, một câu chuyện có thật nếu không muốn nói là hoàn toàn đã xảy ra, một phần là để chia sẻ với gia đình, bạn bè và đồng nghiệp về hoàn cảnh sinh học và tâm lý của gia đình tôi. Bởi việc đó là cần thiết, việc bóc trần sự thật này dựa trên cơ sở dữ liệu khoa học toàn diện từ hình ảnh não, di truyền học và tâm thần học, nhưng cũng xuất hiện từ những sự thừa nhận và thảo luận trung thực đến tàn nhẫn và đôi khi gây ra xáo trộn về bản thân và quá khứ của tôi. Tôi hy vọng rằng, bằng cách kể ra câu chuyện của chính mình, tôi sẽ làm sáng tỏ cuộc trò chuyện xoay quanh một chủ đề đã nhận được rất nhiều sự chú ý trong nền văn hóa của chúng ta dù còn thiếu sự hiểu biết và đồng thuận chung: căn bệnh thái nhân cách. 

Thái nhân cách là gì? 

Sau khi xem hình ảnh quét não của chính mình - là một nhà khoa học, tôi coi đó là sự tò mò nghề nghiệp hơn là một lý do cá nhân đáng báo động - tôi bắt đầu hỏi các bác sĩ đồng nghiệp chuyên về lĩnh vực tâm thần để xem liệu việc làm này của tôi có phù hợp hay không. Tôi đã hỏi một số nhà nghiên cứu tài ba nhất trong lĩnh vực này, nhưng dường như tôi không thể nhận được câu trả lời thỏa đáng. Một số bác bỏ câu hỏi, nói rằng thái nhân cách hoàn toàn không tồn tại và việc yêu cầu họ định nghĩa thái nhân cách giống như yêu cầu họ định nghĩa suy nhược thần kinh. Đó là một cụm từ mà mọi người hay nói ra, nhưng nó không mang bất kỳ ý nghĩa khoa học hay chuyên môn nào. 

Khi tôi đặt câu hỏi cho người bạn Fabio Macciardi, một đồng nghiệp UCI và một bác sĩ tâm thần nổi tiếng, anh ấy nói, “Không có chẩn đoán tâm thần nào về thái nhân cách”. Sau một hồi bức xúc, anh ấy giải thích, “Định nghĩa gần nhất mà chúng ta có trong sách hướng dẫn là một chứng rối loạn nhân cách, rối loạn nhân cách chống đối xã hội. Nhưng đó không phải lúc nào cũng là loài sinh vật mà anh đang tìm kiếm”. Sách hướng dẫn mà Fabio đề cập đến đó là Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (tạm dịch: Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần), thường được gọi là DSM. DSM phân loại một loạt các rối loạn từ biếng ăn đến tâm thần phân liệt, nhưng chứng thái nhân cách không phải một trong số đó. Định nghĩa cho chứng rối loạn nhân cách chống đối xã hội mà Macciardi chỉ ra được mô tả là “một kiểu coi thường và vi phạm các quyền của người khác, xảy ra phổ biến ở những người kể ra từ độ tuổi 15, được chỉ ra qua 3 (hoặc nhiều hơn) trong số 7 tiêu chí, cụ thể là: không phù hợp với các chuẩn mực xã hội, vô trách nhiệm; gian dối; thờ ơ với hạnh phúc của người khác; liều lĩnh; không có kế hoạch định sẵn; cáu kỉnh, hung hăng”. 

Bất chấp cuộc tranh luận về việc liệu chứng thái nhân cách có phải là một chứng rối loạn thực sự hay không, và nếu như vậy thì đặc điểm nào xác định chứng bệnh này, tuy vậy vẫn có một số tham số được chấp nhận trong cộng đồng y tế. Bài kiểm tra nổi tiếng và được sử dụng rộng rãi nhất là PCL-R (Psychopathy Checklist, Revised - Danh sách Kiểm tra Bệnh tâm thần - Sửa đổi), còn được gọi là Psychopath Test (Kiểm tra Thái nhân cách) hay Hare’s Checklist (Danh sách Kiểm tra của bác sĩ Hare), được đặt theo tên của bác sĩ tâm thần người Canada đã phát triển nó, Robert Hare. PCL-R bao gồm 20 mục, mỗi mục được đánh giá với mức điểm 0, 1 hoặc 2, cho biết đặc điểm tâm thần không xuất hiện (0 điểm), xuất hiện một phần (1 điểm) hay chắc chắn xuất hiện (2 điểm). Một người có điểm “hoàn hảo” 40 là một kẻ thái nhân cách toàn diện và có tính phân loại trên thang điểm này. 30 là ngưỡng bình thường để thực hiện hoạt đồng chẩn đoán mặc dù ngưỡng 25 đôi khi được sử dụng. Quá trình kiểm tra được chấm điểm bởi một người được đào tạo chuyên môn đưa ra thang điểm. 

Chứng thái nhân cách không phải là thứ mà người ta có thể đánh giá một cách ngẫu nhiên, mặc dù có một số phiên bản thử nghiệm có thể được tự quản lý và không phải là chẩn đoán “chính thức”. Một câu hỏi mà mọi người thường hỏi đó là liệu có sự khác biệt giữa kẻ sát nhân và một kẻ thái nhân cách hay không. Ngoại trừ thực tế là nhiều nhà tâm lý học phủ nhận sự tồn tại của một trong hai điều này, trong bối cảnh lâm sàng, sự khác biệt chỉ đơn thuần mang tính ngữ nghĩa. 

Sự ấp ủ của ác quỷ

Các phương tiện truyền thông và văn hóa đại chúng đã thực hiện rất tốt công việc trong những năm qua khi vẽ ra bức tranh về những đứa trẻ mắc chứng thái nhân cách hay những đứa trẻ bị rối loạn nhân cách lớn lên và trở thành những kẻ giết người bạo lực. Chỉ cần xem xét mỗi khi xảy ra một vụ nổ súng ở trường học; sau đó, bạn bè, gia đình, bạn học và giáo viên của cá nhân phải chịu trách nhiệm dường như nhận thấy tất cả dấu hiệu cảnh báo mà lẽ ra đã dự đoán được điều gì sắp xảy đến. Khi cha mẹ thấy con mình có dấu hiệu bất thường hoặc hành vi chống đối xã hội, họ ngay lập tức gọi cho bác sĩ, hy vọng liệu pháp hoặc thuốc kê đơn sẽ giải quyết được mọi nguy hiểm. 

Đó là lý do tại sao ban đầu tôi lại ít nghĩ đến việc quét não của chính mình. Tôi đã có một tuổi thơ hạnh phúc, và cho đến khi tôi bắt đầu suy ngẫm về một số tập phim trong bối cảnh nghiên cứu, tôi mới bắt đầu thấy những dấu hiệu cho thấy mình không giống những cậu bé khác. Quá trình mang thai không phải là khoảng thời gian khó khăn nhưng lại khiến bố mẹ tôi vô cùng lo lắng do họ đã từng trải qua 4 lần sảy thai, khiến việc tôi sinh ra là một điều bất thường. Theo những gì cha mẹ, ông bà và họ hàng tôi kể lại, tôi là một đứa trẻ vui vẻ, nhưng vẫn làm cho anh trai tôi, Jack, phát điên lên về tiếng khóc của mình. Gần đây, tôi đã yêu cầu mẹ tôi mô tả tính cách của tôi cho đến thời điểm tôi bước vào tuổi dậy thì, và liệu hành vi của tôi có thay đổi hay kì lạ theo theo bất kỳ hướng nào trong thời gian này hay không. Qua nhiều năm, các thành viên trong gia đình tôi đã nói với tôi những điều tương tự như họ cho rằng tôi là một đứa trẻ xinh đẹp, và ông tôi thậm chí đã từng cho tôi tham gia một cuộc thi sắc đẹp dành cho trẻ mới biết đi cấp quốc gia. 

Từ nhỏ tôi đã biết bản thân muốn trở thành một nhà khoa học. Tôi bị cuốn hút bởi những gì tạo nên con người thực sự của chúng ta và tại sao chúng ta lại tồn tại ở đây. Trong toàn bộ cuộc đời dau khi trưởng thành của bản thân, tôi cảm thấy mình là chàng trai tốt bụng, bình thường - nhiệt tình, hữu ích và vui vẻ khi ở bên. Mặc dù đã nói đi nói lại một số điều tò mò, hưng tôi đã được hầu hết mọi người chấp nhận và nhận thấy rằng họ muốn đi chơi cùng tôi, và nhiều người muốn trở thành bạn, thường là bạn thân, của tôi. Tôi dường như hòa hợp với các cô gái và phụ nữ hơn hầu hết các chàng trai, và vô số tình bạn lâu năm của tôi từ thời niên thiếu cho đến nay đã cung cấp bằng chứng rằng tôi không chỉ là một người đàn ông tham gia vào hoạt động nam giới mà còn là người có thể hình thành tình bạn thân thiết với phụ nữ. 

Mặc dù nhiều người đàn ông trong gia đình tôi là những người khỏe mạnh và một số chỉ thích chiến đấu, nhưng tôi lại không bao giờ phát triển sở thích đấm bốc, tôi thích tấn công vào mặt tinh thần nhiều hơn. Khi còn học trung học, tôi đã mắc phải chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), với biểu hiện như một nỗi ám ảnh về tôn giáo, đặc biệt là đạo Công giáo của mẹ tôi. Không ai trong gia đình hay một nhóm nội bộ của tôi từng đẩy tôi vào tôn giáo, và tôi giữ riêng tư nhất có thể về vấn đề này. Tôi sống trong một thế giới bí mật được kiểm soát hoàn toàn bởi một cơ chế bên trong khi chỉ ra những điểm yếu trong tính cách cũng như trong nhận thức của tôi. Luôn cẩn trọng trước sự trong sạch và hoàn hảo, tôi bắt đầu tạo ra những tội lỗi khá kỳ quái. Linh mục của tôi đã cố gắng thú nhận với tôi rằng, những gì tôi mô tả với ông ấy mỗi tuần không phải là tội lỗi, và mặc dù tôi biết chúng thực sự không phải tội lỗi, nhưng tôi sẽ biến chúng thành những ý tưởng phá hoại để chúng trở thành tội lỗi. Đồng thời, trong tâm trí của tôi, tôi biết có một con quỷ đen tối đang rình rập, cuốn tôi vào những nỗi cô đơn kỳ lạ. 

Ở trường đại học, một vài người bạn của tôi cũng nói rằng tôi đã phát triển được cách nhìn thấu tâm can của người khác. Một số cảm thấy sợ hãi dù biết tôi sẽ không tấn công họ. Tuy nhiên, điều đó khiến họ cảm thấy phiền toái. Tôi chưa bao giờ cố gắng trở thành một người cứng rắn, nhưng tôi đang làm một việc khiến mọi người chú ý. Linh mục bắt đầu gọi tôi là “ác quỷ” trong giờ học. Tôi bật cười hết cỡ, đặc biệt là vì tôi vẫn chưa làm bất cứ điều gì mà tôi coi là trái đạo đức hay không phù hợp với luân thường đạo lý. Trong tâm trí tôi, tính cách và bản lĩnh của tôi vẫn còn nguyên vẹn. Mọi người nói rằng có điều gì đó trong tôi đang thay đổi, điều gì đó mà họ nói là khá xấu xa. Tôi nghĩ tất cả những gì họ quan sát được là một mớ hỗn độn. 

Bộ não của kẻ sát nhân

Thật kỳ lạ, cùng thời điểm với niềm đam mê khoa học và thiên nhiên, tôi lại nuôi dưỡng nỗi ám ảnh ngày càng lớn về tôn giáo và tâm linh. Tôi bắt đầu suy ngẫm về những thứ vô hạn và kiếp sau. Dù điều gì đã đẩy những lo lắng này vào đầu tôi thì sự kết hợp của niềm yêu thích và sự sợ hãi mà chúng truyền cảm hứng vừa ly kỳ vừa đáng sợ và dẫn đến một nhiệm vụ suốt đời để hiểu được các nguyên tắc cơ bản của tâm trí, trái tim và linh hồn con người. Trong 20 năm đầu tiên của cuộc đời nghiên cứu, tôi đã dành tất cả công việc cho khoa học thần kinh cơ bản, đồng thời dạy các sinh viên ý khoa và nghiên cứu sinh về cấu trúc và chức năng của tất cả các hệ thống trong cơ thể, trong các khóa học giải phẫu tổng thể và vi mô. Vào những năm 1990, tôi bắt đầu giảng dạy ngày càng nhiều trong chương trình khoa học thần kinh con người của UCI cho sinh viên y khoa, nghiên cứu sinh và cư dân trong ngành thần kinh học và tâm thần học, và điều này thúc đẩy tôi muốn hiểu cơ sở sinh học của tâm trí con người, cả bình thường và bất thường. 

Khi ngày càng hiểu biết nhiều hơn về não người thay vì chỉ phẫu thuật não động vật, tôi đã được ngày càng nhiều đồng nghiệp trong ngành tâm thần học cũng như ngành khoa học hành vi và nhận thức yêu cầu phân tích bản quét não của bệnh nhân trong các thử nghiệm lâm sàng họ đang tiến hành cho các công ty dược phẩm. Tôi đã phát triển danh tiếng nhờ những hiểu biết về toàn bộ bộ não và hệ thần kinh, và nó phù hợp với ước mơ thời thơ ấu của tôi là trở thành một người đàn ông thời Phục hưng, giống như anh hùng của tôi, Leonardo di Vinci. Vì vậy, thay vì trở thành một chuyên gia trong lĩnh vực nào đó, thực tế tôi không trở thành một chuyên gia trong lĩnh vực nào cả. 

Gần đây, mọi người hỏi tôi tại sao tôi không từ bỏ tất cả mọi thứ và theo đuổi nghiên cứu về thái nhân cách, nhưng tôi còn rất nhiều thứ khác đang xảy ra. Việc hợp tác với các đồng nghiệp lâm sàng của tôi ngày càng được mở rộng vào những năm 90, sau đó bắt đầu chiếm ưu thế trong lĩnh vực nghiên cứu của tôi vào những năm 2000, cùng với các nghiên cứu về tế bào gốc trưởng thành. Cuối cùng sự quan tâm và tham gia vào các nghiên cứu tâm thần của con người đã khiến tôi chuyển chức danh học thuật sang khoa Tâm thần và Hành vi Con người. Dựa trên những nghiên cứu từ đầu và giữa những năm 1990, tôi bắt đầu thực hiện rồi công khai ngày càng nhiều bài diễn thuyết mang tính khoa học về tính cách, sự phát triển, tâm thần phân liệt, chứng nghiện ngập, sự khác biệt giữa bộ não nam và nữ. 

Dù tôi không lo lắng bản thân là một kẻ thái nhân cách sau khi nghiên cứu bản scan PET của mình, nhưng việc phát hiện bản quét của chính tôi hoàn toàn phù hợp với bản quét của những kẻ giết người thái nhân cách đã cho tôi lý do để tạm dừng. Tôi đã rất chắc chắn rằng mình đã khám phá ra một điều gì đó sâu sắc có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn những yếu tố khiến một người có bộ não của kẻ thái nhân cách trở thành kẻ thái nhân cách, nhưng vấn đề không có liên hệ giữa mô hình não và hành vi của tôi có thể ngụ ý rằng lý thuyết của tôi về bộ não của kẻ thái nhân cách là sai, hoặc ít nhất là không đầy đủ. 

Tôi không nghĩ rằng chúng ta nên loại bỏ các đặc điểm và gen liên quan đến vấn đề về thái nhân cách khỏi xã hội. Nó sẽ dẫn đến sự thụ động và xóa bỏ chúng ta. Chúng ta chỉ cần xác định sớm những đặc điểm của những người đó trong cuộc sống và tránh cho họ gặp rắc rối. Có những lý do tốt về hành vi, di truyền, biểu sinh, tâm thần và xã hội để dọn dẹp các khu dân cư và đối xử với những đứa trẻ dễ bị tổn thương bằng một chút tình yêu thương. 

Tìm hiểu thêm thông tin về cuốn sách ở đây:

Tiki: https://bit.ly/thainhancach-tiki

Shopee: https://bit.ly/thainhancach-shopee 

Review bởi: Ngọc Trâm - Bookademy 

Hình Ảnh:  Chu Phương - Bookademy