Thế giới ảo, cảm xúc thật

Luôn bị cuốn hút bởi cả khoa học lẫn nghệ thuật, Ashley Baccus Clark, một nhà sinh vật học từng làm việc trong lĩnh vực tiếp thị, hiện là giám đốc sáng tạo của Hyphen Labs—một tập thể phụ nữ đam mê khoa học, nghệ thuật và công nghệ. Trong một dự án của mình, Clark và các đồng nghiệp đã tạo ra một không gian thực tế ảo, nơi người xem được đặt vào vị trí của một nhà khoa học người Mỹ gốc Phi, làm việc trong một tiệm làm tóc giả tưởng, nơi những người phụ nữ thử nghiệm các kỹ thuật tăng cường nhận thức. Thông qua thực tế ảo, Clark hy vọng có thể vừa giảm bớt định kiến, vừa truyền cảm hứng để phụ nữ da màu dấn thân vào các lĩnh vực khoa học và công nghệ.

Bạn đã từng nói rằng thực tế ảo cần được nhìn nhận một cách thận trọng. Vì sao?

Thực tế ảo được ca ngợi như một cỗ máy tạo ra sự đồng cảm: bạn được đặt vào hoàn cảnh của người khác và nghĩ rằng mình đã hiểu được trải nghiệm của họ. Nhưng giả định đó có thể rất nguy hiểm. Nó thường biến thành những gì tôi gọi là “khiêu khích lòng trắc ẩn một cách rẻ tiền” (poverty porn), như kiểu: “Tôi sẽ đưa bạn đến giữa một vùng chiến sự.” Bạn đội chiếc kính lên, bị thả vào đó, và sau khi trải nghiệm xong, bạn tưởng rằng mình hiểu hết những gì họ đang trải qua.

Nghệ sĩ Agnes Martin từng viết rằng: đôi khi, chỉ cần đọc một bài cầu nguyện, bạn cảm giác như mình đã thực sự cầu nguyện. Với trải nghiệm số, cũng vậy, bạn nghĩ rằng mình đã thực sự sống trải nghiệm đó ngoài đời. Chúng ta cần ý thức về việc kể câu chuyện cuộc đời của ai đó theo một cách mà chính họ có thể không đồng ý. Khi bạn cố gắng thể hiện sự đồng cảm với người khác, đôi khi bạn sẽ cảm thấy như mình đang đứng trên họ, thay vì đơn thuần là người quan sát.

Tôi thích sử dụng khái niệm chánh niệm hơn—đó là việc ý thức sâu sắc về trải nghiệm, sau đó tiếp tục tự học hỏi, tiếp cận nội dung và thay đổi cách mình đi qua thế giới này.

Một trong những trải nghiệm thực tế ảo mạnh mẽ nhất mà bạn từng có là gì?

Đó là “Notes on Blindness” (Những ghi chú về sự mù lòa). Đây là một câu chuyện trừu tượng về một người đàn ông đang dần mất đi thị lực. Trong trải nghiệm, bạn thấy và tương tác với những hình dạng mờ nhòe, không rõ ràng, và nghe giọng nói của anh ấy mô tả cảm giác khi anh mất đi khả năng nhìn. Đó là một trải nghiệm giác quan đầy đẹp đẽ, ngay cả khi bạn không thể nhìn thấy mọi thứ một cách sắc nét hay rõ ràng.

Tôi đã khóc. Tôi thực sự xúc động. Tôi không chắc rằng mình cảm thấy đồng cảm, mà là cảm thấy được thử thách: thử thách với ý tưởng rằng hai điều trái ngược có thể cùng tồn tại. Một người vừa có thể mất đi thị lực, nhưng vẫn tìm thấy vẻ đẹp trong thế giới xung quanh mình, học cách tái kết nối và sống một cách trọn vẹn hơn.

Nguồn: Virtual World, Real Emotion - Psychology Today