Thử thách của những mối quan hệ lo âu – né tránh: liệu các cặp đôi khác biệt trong kiểu gắn kết có thể hòa hợp?

Có rất nhiều cách để bất hạnh trong tình yêu, nhưng một trong những dạng đặc biệt được tâm lý học hiện đại chú ý là những mối quan hệ mà một người thuộc kiểu gắn bó né tránh, trong khi người kia lại mang kiểu gắn bó lo âu. Đây là một kiểu kết hợp đầy căng thẳng và phổ biến đến mức đáng kinh ngạc.

Lý thuyết Gắn bó (Attachment Theory) – do nhà tâm lý học người Anh John Bowlby phát triển vào những năm 50 và 60 – là một hệ thống quan điểm giải thích cách chúng ta yêu thương và vai trò của tuổi thơ trong mối liên hệ này. Theo lý thuyết, nhân loại được chia thành ba nhóm dựa trên khả năng hình thành lòng tin và sự tự tin trong các mối quan hệ:

1. Những người gắn bó an toàn: Họ may mắn có một tuổi thơ êm ấm, được chăm sóc đáng tin cậy, nên lớn lên với niềm tin vào việc được đối xử tốt trong tình yêu. Họ thường giàu lòng cảm thông, biết cho đi và có khả năng giao tiếp trung thực, rõ ràng về nhu cầu của mình. Đây là nhóm chiếm khoảng 50% dân số.
2. Những người gắn bó né tránh: Họ chịu tổn thương từ sự bỏ bê hoặc thiếu hụt tình thương trong tuổi thơ, khiến họ lớn lên với xu hướng né tránh sự thân mật và cảm xúc sâu sắc.
3. Những người gắn bó lo âu: Họ trải qua sự bất an từ những mối quan hệ không ổn định thời thơ ấu, dẫn đến việc khao khát tình cảm mãnh liệt nhưng lại thường xuyên cảm thấy không được yêu thương đủ.

Điều trớ trêu là những người thuộc nhóm lo âu và né tránh lại thường bị cuốn hút lẫn nhau, một phần vì sự “bất ổn” nội tại của họ. Nhưng sự khác biệt về cảm xúc này tạo nên những mâu thuẫn đầy kịch tính trong mối quan hệ.

Những Người Lo Âu và Những Người Né Tránh

Trong mối quan hệ, người thuộc kiểu gắn bó lo âu luôn cảm thấy mình không được yêu thương và trân trọng đúng mức. Họ khao khát sự gần gũi, dịu dàng, và những kết nối sâu sắc hơn. Họ tin rằng tình yêu lý tưởng là hoàn toàn có thể, nhưng đối phương – người thuộc kiểu gắn bó né tránh – lại luôn giữ khoảng cách, khiến họ đau đớn và thất vọng.

Người lo âu cảm thấy bị từ chối và không được thấu hiểu. Cảm xúc này dần đẩy họ vào trạng thái tự căm ghét bản thân, pha lẫn nỗi giận dữ và oán trách. Ban đầu, họ có thể im lặng chịu đựng, nhưng sự thất vọng tích tụ lâu ngày sẽ bùng nổ, thường vào những thời điểm không phù hợp (chẳng hạn lúc cả hai đã kiệt sức vào nửa đêm). Cuộc tranh cãi thường diễn ra gay gắt, với những lời chỉ trích và cường điệu khiến người kia cảm thấy bị tấn công.

Trong khi đó, người gắn bó né tránh – thay vì xoa dịu – lại làm mọi thứ tồi tệ hơn. Họ cảm thấy áp lực, bị đe dọa và “bị kiểm soát,” nên càng thu mình lại, khiến đối phương càng thêm bất an. Họ giữ im lặng, cảm thấy bị trách móc một cách bất công và có thể bí mật tưởng tượng đến việc thoát khỏi mối quan hệ – có thể là bằng cách tìm đến một người xa lạ, hoặc đơn giản là trốn vào một góc với cuốn sách không liên quan đến tâm lý học.

Giải Pháp

Điều quan trọng là hiểu rằng đây không chỉ là câu chuyện của riêng bạn. Đây là một kiểu mẫu chung trong hàng triệu mối quan hệ trên thế giới. Và điều tốt đẹp là, những cảm xúc tưởng chừng rất cá nhân này thực ra đã được nghiên cứu và giải thích bởi các nhà khoa học.

Giải pháp nằm ở kiến thức

Có sự khác biệt lớn giữa việc hành động theo bản năng lo âu hoặc né tránh – và việc nhận thức được những khuynh hướng này, hiểu nguồn gốc của chúng, và học cách giải thích cho bản thân cũng như người khác về lý do tại sao chúng khiến ta hành xử như vậy.

Không phải ai cũng có thể hoàn toàn khỏe mạnh trong tình yêu. Nhưng chúng ta có thể đạt được điều gì đó gần như thế: trở thành những người biết nhận ra và giải thích hành vi bị chi phối bởi tổn thương quá khứ, trước khi để nó làm tổn thương người khác quá nhiều. Và quan trọng nhất, ta học cách xin lỗi sau những lần bộc phát, chấp nhận rằng những hành vi ấy cần được sửa đổi.

Không gì lãng mạn hơn một cặp đôi biết thẳng thắn thừa nhận: “Anh/em đang bị kích hoạt nỗi sợ hãi lo âu/né tránh, nhưng anh/em đang cố gắng kiểm soát cảm xúc của mình và sẽ ổn lại sớm thôi.”

Nguồn: THE CHALLENGES OF ANXIOUS-AVOIDANT RELATIONSHIPS — CAN COUPLES WITH DIFFERENT ATTACHMENT STYLES WORK - The School Of Life