Tình yêu có thể dạy chúng ta hiểu chính mình như thế nào

Một trong những lý do khiến các mối quan hệ trở nên quý giá là vì chúng giúp ta hiểu rõ bản thân hơn. Khi yêu, ta không chỉ khám phá đối phương, mà còn nhìn lại chính mình, theo những cách mà ta hiếm khi làm được nếu chỉ có một mình.

Ở bên một người, ta có cơ hội được nhìn nhận một cách trọn vẹn hơn. Có ai đó bên ta lúc khuya muộn và khi bình minh vừa ló rạng. Có ai đó lắng nghe những nỗi lo sợ thầm kín và những niềm vui chưa kịp gọt giũa. Có ai đó chứng kiến ta không cần mang lớp mặt nạ thường ngày – khi ta vui đùa hay tuyệt vọng, khi ta lỡ lời hoặc khi ta không còn cố gắng đóng vai một con người hoàn hảo.

Félix Vallotton, Waltz, 1893

Nhờ vậy, những góc khuất trong ta có thể dần lộ ra. Đối phương nhìn thấy cả những điều ta không còn tự nhận ra ở chính mình – cả những nét đáng yêu lẫn những góc cạnh khó hiểu và đầy thử thách. Họ có thể nhắc ta rằng ta đã kể câu chuyện ấy đến lần thứ ba. Rằng màu tím không hợp với ta. Rằng ta đã phản ứng thái quá với một chuyện không đáng ở nơi làm việc, hoặc ta đã đặt niềm tin nhầm chỗ vào một người bạn đầy ghen tị. Họ giúp ta nhận ra khi nào ta lo lắng quá mức, và khi nào ta cần cẩn trọng hơn. Những phản hồi ấy cho ta cơ hội để bớt đi một chút cố chấp, một chút kiêu ngạo, một chút kỳ lạ không cần thiết.

Nhưng dù tình yêu có tiềm năng trở thành con đường dẫn đến sự tự thấu hiểu, trên thực tế, ta vẫn thường bước ra khỏi một mối quan hệ với hầu hết ảo tưởng về bản thân còn nguyên vẹn. Một phần của vấn đề nằm ở lòng kiêu hãnh. Ta không thể tha thứ cho người yêu vì họ đã nhìn thấy những phần trong ta không khớp với hình ảnh mà ta muốn tin là sự thật. Ta bước vào tình yêu với mong muốn được ngưỡng mộ – nhưng họ lại nhận ra rằng ta không phải lúc nào cũng hài hước, rằng cuốn tiểu thuyết ta đang viết vẫn còn chắp vá, rằng ta hay tự thương hại mình, rằng ta dễ nổi nóng, rằng ta có những thói quen sống luộm thuộm, hoặc rằng ta không biết cách bày tỏ cảm xúc của mình một cách trọn vẹn.

Thay vì dùng những sự thật ấy làm mục tiêu để cải thiện bản thân, ta lại dễ dàng tổn thương. Ta phản ứng bằng cách cho rằng đối phương “khắc nghiệt” hoặc “không biết thông cảm”, rồi lờ đi những lời góp ý đó. Ta dựa vào một quan niệm đầy ngộ nhận về tình yêu: rằng trong một mối quan hệ tốt đẹp, không ai nên tìm cách thay đổi ai cả. Cứ như thể ta đã hoàn hảo rồi vậy. Hoặc như thể mọi sai sót của ta đều nên được tha thứ vô điều kiện, giống như khi ta còn bé. Người ta thường nói tình yêu đích thực là khi ta không muốn thay đổi điều gì ở đối phương. Và nếu ta chia sẻ với bạn bè rằng mình chia tay vì “họ cứ muốn thay đổi tôi”, ta có thể yên tâm rằng sẽ nhận được vô số lời tán thưởng cho quyết định đó.

Nhưng nếu nhìn lại, ta đều biết rằng không ai trong chúng ta thực sự hoàn hảo. Vì thế, lòng tốt đích thực không nằm ở việc để mặc người mình yêu với những góc khuất, những nhận thức lệch lạc, những cơn giận vô cớ, những tổn thương chưa được chữa lành, hay thậm chí là gu ăn mặc đầy tranh cãi của họ. Lòng tốt thực sự là giúp họ – bằng sự dịu dàng và chân thành – hiểu rõ hơn về con người của chính mình, để có thể trở thành phiên bản tốt đẹp hơn trong tương lai.

Dĩ nhiên, vấn đề không chỉ nằm ở phía người nhận phản hồi. Ta cũng có xu hướng giúp đối phương nhận ra chính họ theo cách thiếu tinh tế và đầy giận dữ. Cái tôi con người vốn mong manh, cần sự kiên nhẫn và trấn an, nhưng ta lại để sự bực bội và lo lắng che mờ đi thông điệp quan trọng mà ta muốn truyền tải. Ta chọn những khoảnh khắc tồi tệ nhất để nói về những điều nhạy cảm: khi họ vừa tan làm sau một ngày kiệt sức, khi họ bước vào nhà trong cơn mưa lạnh. Ta sợ rằng họ sẽ mãi mãi không nhận ra những điều họ chưa biết về chính mình, nên ta cố ép họ hiểu ngay lập tức – và vô tình phá hủy mọi cơ hội để họ tự ngẫm nghĩ về nó một cách bình tĩnh. Ta quên mất rằng mục tiêu của ta là giúp họ trưởng thành, chứ không phải trừng phạt họ vì đã không hoàn hảo như ta mong đợi.

Tệ hơn nữa, dù xuất phát từ ý tốt, ta có thể dễ dàng mất kiên nhẫn sau vài phút đối thoại, rồi kết thúc cuộc trò chuyện bằng một câu xúc phạm, đóng sập cửa lại và hét lên rằng họ “chẳng khác gì mẹ anh” hay “đúng y hệt cha em”. Trớ trêu thay, rất có thể những điều ta nói trong cơn giận dữ ấy đều đúng. Chỉ có điều, không ai có thể học được gì về bản thân trong bầu không khí của sự xúc phạm và tổn thương.

Nếu muốn tận dụng hết giá trị mà một mối quan hệ có thể mang lại, ta cần đặt ra những nguyên tắc khắt khe hơn cho chính mình.

Nguồn: HOW LOVE CAN TEACH US WHO WE ARE | The School Of Life