Tình yêu và sự dạy dỗ

Một trong những điều thú vị và kỳ diệu nhất trong những ngày đầu của một mối tình là cảm giác rằng người yêu của ta không chỉ yêu thích ta vì những điều nổi bật – có thể là ngoại hình hay những thành tựu trong sự nghiệp – mà còn, một cách xúc động hơn, vì những mặt yếu đuối, những do dự, và cả những khuyết điểm của ta.

Có lẽ họ đặc biệt bị cuốn hút bởi khoảng cách nhỏ giữa hai chiếc răng cửa của ta – thứ mà các nha sĩ chắc chắn sẽ không đánh giá cao, nhưng lại khiến họ vô cùng say mê. Hoặc có lẽ họ thấy đáng yêu khi ta rụt rè ở những bữa tiệc đông người. Họ có thể còn bị quyến rũ bởi bộ đồ ngủ cũ kỹ in hình gấu mà ta khoác lên trong những đêm đông lạnh giá, dù nó chẳng bao giờ lọt vào danh sách thời trang.

Điều này mở ra một viễn cảnh đầy mê hoặc về ý nghĩa của tình yêu – nhưng đồng thời cũng đặt lên một kỳ vọng nguy hiểm và không công bằng: niềm tin rằng yêu một người thật sự nghĩa là chấp nhận mọi khía cạnh của họ, không chỉ những mặt tốt mà cả những điểm yếu kém nhất.

Hình dung đẹp đẽ này có thể kéo dài vài tháng trong một mối quan hệ, nhưng rồi, sớm muộn gì, một điều gì đó sẽ làm nó xáo trộn. Ta sẽ nhận ra một khuyết điểm nào đó ở người yêu, một khuyết điểm không hề dễ thương chút nào. Có thể đó là cách họ nhai ngũ cốc đầy uể oải, thói quen không bao giờ treo khăn tắm lên, hay sự khó chịu của họ khi giấu nhẹm những tin tức xấu mà lẽ ra ta cần biết.

Nhưng vì ta tin rằng tình yêu đồng nghĩa với sự chấp nhận hoàn toàn, ta sẽ dễ dàng phản ứng đầy tổn thương. Những lời góp ý trong tình yêu bỗng trở thành kẻ xâm phạm. “Nếu anh yêu em, anh sẽ không chỉ trích em.” Đó có lẽ là câu phản đối quen thuộc trong những cuộc tranh cãi của các cặp đôi.

Phản ứng này phổ biến đến mức ta quên mất rằng nó kỳ lạ đến nhường nào. Nó đại diện cho một cách nhìn rất đặc biệt – nhưng không nhất thiết là khôn ngoan – về tình yêu. Để có góc nhìn sâu sắc hơn, ta có thể quay ngược về thời Hy Lạp cổ đại, nơi mà người xưa có một triết lý hoàn toàn khác về tình yêu và sự góp ý trong mối quan hệ.

Đối với người Hy Lạp, tình yêu không phải là một cảm xúc bao trùm tất cả mọi điều về người bạn đời. Đúng hơn, đó là một cảm giác rất cụ thể, tập trung vào những gì đáng trân trọng, hoàn hảo, đức hạnh, và thông minh của đối phương. Đối với những khuyết điểm hay mặt kém hoàn hảo, dĩ nhiên ta cần khoan dung và thấu hiểu – nhưng điều đó không có nghĩa là phải “yêu” chúng. Trong định nghĩa của họ, tình yêu là sự ngưỡng mộ dành cho những phẩm chất đáng khen ngợi.

Từ quan điểm này, người Hy Lạp tin rằng mục đích của một mối quan hệ là tạo ra một không gian nơi hai người có thể giúp nhau phát triển, gia tăng những phẩm chất đáng ngưỡng mộ mà cả hai cùng sở hữu. Họ xem tình yêu như một hành trình mang tính giáo dục; trong đó, hai người thay phiên nhau đóng vai trò giáo viên và học trò, nỗ lực dạy dỗ lẫn nhau để trở thành phiên bản tốt đẹp hơn của chính mình trong sự khuyến khích và an toàn mà tình yêu mang lại.

Đối với tai người hiện đại, ý niệm rằng tình yêu có thể là nơi để “dạy dỗ” người mình yêu nghe thật xa lạ. Việc ngồi lại và giảng bài cho đối phương về cách cải thiện tính cách có vẻ như một hành động độc tài, thậm chí là phản bội bản chất của tình yêu.

Thế nhưng, nếu suy ngẫm, ta sẽ nhận ra có nhiều điều khôn ngoan ẩn chứa trong quan điểm này. Nhiều mâu thuẫn trong tình yêu thực chất là những “bài học thất bại” – những lúc mà một người cố gắng truyền đạt một quan điểm đúng đắn nhưng lại bị đối phương từ chối trong tổn thương và giận dữ.

Lý do những bài học trong tình yêu thường thất bại là bởi cả hai chúng ta đều không giỏi dạy dỗ, cũng không giỏi tiếp thu. Khi đóng vai trò giáo viên, ta không có cảm giác rằng mình được phép dạy, điều này khiến ta lo lắng, dễ phòng thủ.

Trong khi đó, khi trở thành học trò, ta thường cảm thấy bài học đi kèm với sự xúc phạm, khiến ta không thể mở lòng.

Hơn nữa, điều khiến một người thầy trở nên giỏi giang là họ không quá bận tâm nếu học sinh không nắm bắt ngay bài học. Một giáo viên toán học giỏi sẽ cố gắng giải thích về lượng giác, nhưng nếu học trò không hiểu, họ vẫn giữ được sự bình tĩnh – bởi sẽ luôn có những học sinh mới trong năm học tiếp theo.

Ngược lại, trong “lớp học tình yêu,” ta ở trong trạng thái vô cùng kích động. Ẩn sau những nỗ lực dạy dỗ là một nỗi sợ hãi tột độ: rằng ta có thể đã trói buộc cuộc đời mình với một người thiếu hiểu biết và sẽ không bao giờ thay đổi.

Vì lo lắng này, ta dễ dàng chuyển từ việc góp ý sang xúc phạm, chê bai. Nhưng điều đáng buồn là không ai từng học được điều gì khi bị sỉ nhục. Một khi ta làm đối phương cảm thấy mình ngu ngốc, bài học lập tức chấm dứt.

Một mối quan hệ tốt đẹp nên là nơi mà cả hai có thể nhẹ nhàng dạy nhau nhiều điều và cũng sẵn sàng học hỏi từ đối phương. Nếu hiểu rõ bản thân, ta sẽ biết rằng có rất nhiều khía cạnh của mình cần được cải thiện.

Vì thế, ta nên học cách nhìn nhận tình yêu như người Hy Lạp: như một lớp học an toàn, nơi hai con người có thể cùng nhau học hỏi và trưởng thành, trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình.

Sự dạy dỗ trong tình yêu không phải là dấu hiệu của sự phản bội, mà chính là nền tảng để ta phát triển thành những người yêu tuyệt vời hơn và, quan trọng hơn, trở thành những con người tốt đẹp hơn.

Nguồn: TEACHING AND LOVE – The School Of Life