Tôi đã không yêu ai trong nhiều năm – Tại sao con người lại sợ yêu thương?

"Chúng ta dễ dàng tha thứ cho một đứa trẻ sợ bóng tối; bi kịch thật sự của cuộc đời là khi đàn ông sợ ánh sáng."

—Plato

Yêu đương là một trải nghiệm thú vị và đáng nhớ đối với hầu hết mọi người. Vậy tại sao lại có quá nhiều người sợ hãi trước tình yêu?

Tình yêu lãng mạn không chỉ là sự thu hút mãnh liệt mà còn là tình bạn ý nghĩa, giúp ta phát triển bản thân và tìm thấy sự viên mãn. Nỗi sợ yêu (philophobia) bắt nguồn từ sự mâu thuẫn giữa khát khao mãnh liệt đối với một ai đó và nỗi lo lắng về việc không thể xây dựng một mối quan hệ sâu sắc.

Những yếu tố gây ra nỗi sợ yêu

"Khi yêu, tôi gỡ bỏ tất cả các lớp bảo vệ, trở nên trần trụi cả về tâm hồn lẫn thể xác. Tôi tin tưởng một người đàn ông và phụ thuộc vào anh ta, nhưng không có bất kỳ một chiếc lưới an toàn nào. Nếu anh ta phản bội tôi, đó sẽ là nỗi đau lớn."

—Helen

"Phụ nữ không cần phải yêu sau 40; tốt hơn là người đàn ông yêu bạn nhiều hơn bạn yêu anh ta. Nỗi sợ không phải là yêu, mà là tình yêu không cân xứng."

—Anat

Nỗi sợ yêu — một loại nỗi sợ sự gần gũi — ám chỉ nỗi lo lắng về việc thiết lập một mối quan hệ tình cảm. Sự sợ hãi này không chỉ liên quan đến tình yêu, mà còn bao gồm sự ngần ngại trong các mối quan hệ khác. Khoảng 17% người dân trong nền văn hóa phương Tây gặp phải nỗi sợ sự gần gũi, bao gồm cả nỗi sợ bị bỏ rơi và bị nuốt chửng, tuy nhiên cả hai đều liên quan đến việc mất mát — mất đi người bạn đời hoặc chính bản thân mình.

Các nhà tâm lý học chỉ ra rằng những yếu tố rủi ro cá nhân, như chấn thương thời thơ ấu hoặc bị bỏ rơi, lạm dụng, và bệnh tật hoặc cái chết của cha mẹ, tạo ra nỗi sợ yêu. Tôi sẽ không bàn luận về những yếu tố này, mà chỉ tập trung vào những rủi ro của chính quá trình yêu thương.

Ngoài những yếu tố cá nhân, nỗi sợ yêu còn liên quan đến ba khía cạnh chính: (1) Tìm kiếm một người phù hợp để yêu thường phải trải qua một hành trình dài, đau đớn và thất vọng; (2) Kết quả tốt đẹp thường ngắn ngủi, sau đó là giai đoạn buồn bã và tuyệt vọng; (3) Trải nghiệm này không chỉ bao gồm những cảm xúc hạnh phúc, mà còn những khía cạnh tiêu cực như mất kiểm soát và bản sắc.

Tìm kiếm một đối tác lãng mạn thường yêu cầu một hành trình dài, bao gồm những trải nghiệm không vui, nông cạn và thất vọng. Khi một mối quan hệ ngắn ngủi kết thúc, ta có thể quyết định, sau khi tính toán lợi và hại, rằng nó không đáng để trải qua nỗi đau. Một phản ứng phổ biến đối với khó khăn này là tránh đầu tư quá nhiều vào việc tìm kiếm, hy vọng rằng người trong mộng sẽ tự nhiên xuất hiện. Như một phụ nữ đã nói: "Tôi không tìm kiếm người đàn ông trong mơ của mình, nhưng nếu anh ta gõ cửa, tôi cũng sẽ không đuổi anh ta ra khỏi giường."

Tuy nhiên, xác suất để điều này xảy ra là rất thấp; nỗ lực tìm kiếm một đối tác sẽ tăng khả năng tìm được người mình thích. Bởi vì có nhiều cách để tìm kiếm một người bạn đời, phương pháp tối ưu không cần phải là một cuộc tìm kiếm mệt nhọc, tiêu tốn tất cả nguồn lực và thời gian của bạn. Ngược lại, một cuộc tìm kiếm ít căng thẳng hơn có thể giúp bạn tiếp tục với những hoạt động ý nghĩa khác.

Những kết quả của việc yêu thường có thể rất đau đớn. Đôi khi, tình yêu không cân xứng, và có lúc, một tình yêu lớn bỗng dưng kết thúc trong sự từ chối, nơi mà nỗi đau và sự thất vọng tiếp tục thiêu đốt trái tim chúng ta trong nhiều năm. Như một phụ nữ đã nói: "Tôi sợ yêu, bởi vì khi tôi yêu một ai đó, tôi nghĩ về một tương lai với họ mà không thực tế."

Hai yếu tố trên không làm giảm giá trị của tình yêu, nhưng chỉ ra những khó khăn trước và sau khi yêu. Tôi sẽ bàn về yếu tố thứ ba và cũng là yếu tố trung tâm, liên quan đến những khó khăn trong chính trải nghiệm yêu đương.

Nghịch lý của việc yêu

"Yêu lại lần nữa, không muốn, tôi phải làm sao? Không thể nào ngăn được."

—Marlene Dietrich

"Bạn nhận được gì khi yêu? Chỉ toàn dối trá, đau đớn và nỗi buồn, chí ít cho đến ngày mai, tôi sẽ không yêu nữa."

—Dionne Warwick

"Tôi thích bị cúm hơn là yêu. Tôi sợ nhảy vào một mối quan hệ có ý nghĩa, sâu sắc chỉ vì sự phấn khích mãnh liệt của việc yêu. Những lần tôi cho phép cảm xúc này điều khiển mình, đều kết thúc bằng những mối quan hệ nông cạn, nơi tôi phải thay đổi bản thân — như thể một người phụ nữ xa lạ đã xâm chiếm và kiểm soát tôi."

—Scarlett

Việc yêu là một trải nghiệm hưng phấn, thú vị, bao gồm cả những khía cạnh tích cực và tiêu cực. Dù Mae West có nói rằng "quá nhiều điều tốt có thể là tuyệt vời," nhưng thường có những khó khăn trong những trải nghiệm quá tốt đẹp. Vì vậy, cảm giác hưng phấn, gây nghiện khi yêu có thể che mờ những điều quan trọng khác trong cuộc sống, khiến bạn hành xử như thể một kẻ xâm lăng đã xâm chiếm, kiểm soát hành động của bạn và ngăn cản bản thân bạn thật sự. Một khó khăn lớn trong việc yêu là cảm giác mất kiểm soát. Trong trạng thái yêu, ta đặt niềm tin lớn vào đối tác, nhưng quá trình yêu cần có sự tin tưởng mù quáng, điều này khiến bạn gặp nguy hiểm.

Nỗi sợ yêu thường thể hiện qua việc đặt ra những kỳ vọng rất cao cho người phù hợp mà không sẵn lòng yêu ai đó không đạt tiêu chuẩn hoàn hảo. Thực tế, cụm từ "không may mắn trong tình yêu" thường ám chỉ những người mà tình yêu đi qua hơn một lần, nhưng vì sợ hãi, họ từ chối nhìn nhận nó.

Một cách khác mà chúng ta có thể thấy nỗi sợ yêu là khi việc thực hiện tình yêu trở nên phức tạp và rất khó xảy ra, ví dụ như yêu một người đã có gia đình hoặc một ai đó không có khả năng duy trì một mối quan hệ bền lâu vì những đặc điểm và kế hoạch tương lai xung đột.

Đâu là con đường đi tiếp?

"Tôi rất sợ yêu, cũng như tôi sợ bị bỏ rơi. Kết quả là, tôi đã hai lần kết hôn, nơi mà không có sự cuồng nhiệt hay không gian cho tôi phát triển và thăng hoa."

—Lucy

"Dù tôi đã trải qua sự từ chối đau đớn từ tình yêu của cuộc đời mình, tôi vẫn giữ trái tim mình cởi mở, vì tôi biết những lợi ích của tình yêu hơn là những triệu chứng của một cuộc sống thiếu sự gần gũi."

—Rebecca

Giống như giận dữ, buồn bã và những cảm xúc tiêu cực khác, nỗi sợ hãi rất có giá trị khi nó ngắn ngủi và giới hạn trong những tình huống nhất định. Khi nỗi sợ trở thành mãn tính mà không có sự kết nối với thực tế, nó trở nên có hại. Nỗi sợ yêu có giá trị khi có những tín hiệu cảnh báo liên quan đến những đặc điểm và hành vi của một người nào đó. Tuy nhiên, sợ tất cả các trường hợp yêu đương là một sự lo lắng có hại kéo dài.

Ánh sáng tuyệt vời của tình yêu có thể thực sự đốt cháy trái tim chúng ta bằng nỗi đau mãnh liệt khi các mối quan hệ kết thúc; tuy nhiên, tốt hơn là cảm thấy cả hạnh phúc mãnh liệt và nỗi buồn hơn là không cảm thấy gì cả. Như Alfred Tennyson đã nói: "Thà rằng đã yêu và mất đi, còn hơn là chưa bao giờ yêu."

Cuộc sống bao gồm một khát khao cải thiện đi kèm với việc chấp nhận rủi ro, trong khi nhận ra rằng mọi trải nghiệm tốt đẹp trong cuộc sống đôi khi sẽ kết thúc. Một cuộc sống không cảm xúc giống như cái chết tinh thần. Chúng ta nên hành xử một cách khôn ngoan, đồng thời chấp nhận một số rủi ro có tính toán. Một trong số đó chính là yêu thương.

Tin xấu liên quan đến việc yêu là những rủi ro là có thật và thường xảy ra. Tin tốt là chúng ta có thể đối phó với những rủi ro này và lấy lại cảm giác tuyệt vời của tình yêu ở bất kỳ độ tuổi nào. Khi chấp nhận thực tế rằng cuộc sống không phải lúc nào cũng trải đầy hoa hồng, chúng ta có thể làm quen với những mũi gai mà không từ bỏ sự ngọt ngào của tình yêu.

Nguồn: "I Have Not Fallen in Love for Years" | Psychology Today