Tuổi teen ưa nổi loạn - với lý tưởng quên mình

- Cù Tuấn dịch từ Wall Street Journal.

Tóm tắt: Thanh thiếu niên dễ chấp nhận rủi ro hơn nhưng cũng có nhiều khả năng sống vị tha hơn—và hai phẩm chất này có liên quan với nhau

Thanh thiếu niên luôn mâu thuẫn. Đó là một cách nói nhẹ nhàng và tách biệt mà cha mẹ chúng thường phàn nàn bằng ngôn ngữ mạnh hơn đáng kể. Nhưng nghịch lý này có tính khoa học cũng như cá nhân. Ở tuổi vị thành niên, những đứa trẻ không nơi nương tựa và phụ thuộc, những đứa trẻ luôn phụ thuộc vào người lớn về mọi thứ sẽ trở thành những con người độc lập, có thể tự chăm sóc bản thân và giúp đỡ lẫn nhau. Đồng thời, những đứa trẻ từng vui vẻ và ngoan ngoãn lại trở thành những đứa trẻ tuổi teen nổi loạn thích mạo hiểm, thường đến mức tự hủy hoại bản thân. Những cái chết do tai nạn tăng lên đáng kể ở độ tuổi thiếu niên.

Một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Child Development của Eveline Crone thuộc Đại học Leiden và các đồng nghiệp cho thấy rằng mặt tích cực và tiêu cực của thanh thiếu niên luôn song hành với nhau. Nghiên cứu này là một phần của làn sóng suy nghĩ mới về tuổi vị thành niên. Trong một thời gian dài, các nhà khoa học và các nhà hoạch định chính sách tập trung vào ý tưởng rằng sự nổi loạn của thanh thiếu niên là một vấn đề cần được giải quyết. Các nghiên cứu mới này nhấn mạnh rằng tuổi vị thành niên là giai đoạn của cơ hội cũng như rủi ro.

Các nhà nghiên cứu đã nghiên cứu các đặc điểm “ủng hộ xã hội” và nổi loạn ở hơn 200 trẻ em và thanh niên, từ 11 đến 28 tuổi. Những người tham gia điền vào bảng câu hỏi về tần suất họ làm những việc vị tha và tích cực, chẳng hạn như hy sinh lợi ích của bản thân để giúp đỡ bạn bè, hoặc nổi loạn và tiêu cực, như say xỉn hoặc thức khuya.

Các nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng hành vi nổi loạn tăng lên khi bạn trở thành một thiếu niên và sau đó mất dần khi bạn già đi. Nhưng nghiên cứu mới cho thấy, thật thú vị, mô hình tương tự cũng áp dụng cho hành vi vì xã hội. Thanh thiếu niên có nhiều khả năng hơn trẻ nhỏ hoặc người lớn kể rằng họ đã làm những việc hoàn toàn vị tha như giúp đỡ bạn bè mà không đòi hỏi lại cái gì.

Đáng kể nhất, có một mối tương quan tích cực giữa tính vị tha và tính nổi loạn. Những thanh thiếu niên nổi loạn hơn thì cũng giúp đỡ người khác nhiều hơn. Mặt tốt và mặt xấu của tuổi thiếu niên dường như phát triển cùng nhau.

Có một số yếu tố chung làm cơ sở cho những phát triển dường như mâu thuẫn này không? Một ý kiến cho rằng hành vi của thanh thiếu niên có liên quan đến cái mà các nhà nghiên cứu gọi là “sự nhạy cảm với phần thưởng”. Việc ra quyết định luôn liên quan đến việc cân bằng phần thưởng và rủi ro, lợi ích và chi phí. “Độ nhạy của phần thưởng” đo lường mức độ phần thưởng cần thiết để vượt qua rủi ro.

Thanh thiếu niên đặc biệt nhạy cảm với các phần thưởng xã hội—chiến thắng trong một trò chơi, gây ấn tượng với một người bạn mới, khiến cậu bé/cô bé đó chú ý đến mình. Độ nhạy cảm với phần thưởng, như hành vi vì xã hội và chấp nhận rủi ro, dường như tăng lên ở tuổi thiếu niên và sau đó lại giảm xuống khi chúng ta già đi. Bằng cách nào đó, khi bạn bước sang tuổi 30, việc đi tìm điều gì đó thú vị và mới mẻ tại bữa tiệc nào đó dường như không quan trọng bằng việc được nằm dài thoải mái trên sofa.

Những người tham gia nghiên cứu đã điền vào một bảng câu hỏi “tìm kiếm niềm vui” riêng biệt để đo mức độ nhạy cảm của phần thưởng với những câu như “Tôi luôn sẵn sàng thử điều gì đó mới nếu tôi nghĩ nó sẽ thú vị”. Thang đo này tương quan với cả tính xã hội và tính nổi loạn. Hơn nữa, các nhà nghiên cứu có thể theo dõi phản ứng của những người tham gia trong khoảng thời gian 4 năm và phát hiện ra rằng những người háo hức trải nghiệm nhất khi còn trẻ đã trở thành những thanh thiếu niên nổi loạn nhất—nhưng cũng là những người vị tha nhất.

Nghiên cứu mới này cho thấy Cyndi Lauper đã đúng: Con gái (và con trai) chỉ muốn sống vui vẻ, và đó là điều khiến chúng trở thành những thanh thiếu niên cả tốt lẫn xấu, vừa nổi loạn vừa có trách nhiệm một cách đầy mâu thuẫn.

ILLUSTRATION: TOMASZ WALENTA