Vì sao những người mẹ thiếu tình thương lại có những cô con gái luôn nói: “Để con lo”

Theo chính lời kể của mình, Jenny – nay đã 35 tuổi – không thể nhớ nổi có bao giờ cô không trong vai trò “người giải cứu” mẹ. Cô lớn hơn em gái năm tuổi và hơn em trai tám tuổi. Khi lên tám, chín tuổi, cô đã là người giữ trẻ mà mẹ cô trông cậy; đến tuổi thiếu niên, cô không chỉ tự lo bữa trưa cho mình mà còn chuẩn bị cho các em. Cha cô là một đại diện bán hàng, thường xuyên vắng nhà vì công việc.

“Mẹ tôi chưa bao giờ để tâm đến tôi, và thật lòng mà nói, tôi nghĩ nếu tôi giúp bà làm việc này việc kia, thì bà sẽ tỏ ra ấm áp với tôi, thậm chí có thể cảm ơn tôi. Nhưng điều đó chưa từng xảy ra. Và một khi tôi đã nhận vai trò đó, tôi không còn đường lui. Tôi không nhận ra điều ấy cho đến khi kết hôn, khi chồng tôi bắt đầu nhận xét rằng tôi cứ hễ có chuyện gì là vội vã chạy đến bên mẹ để ‘giải cứu’. Mọi chuyện lên đến đỉnh điểm khi tôi 30 tuổi, chúng tôi chuẩn bị đi nghỉ trượt tuyết thì nhà mẹ bị ngập nước, còn cha tôi thì đi công tác xa. Khi đó chỉ còn em trai tôi sống với bà. Dù vậy, mẹ vẫn yêu cầu tôi đến giúp dọn dẹp. Tôi đã gật đầu không một giây do dự. Chồng tôi tức giận đến phát điên vì không muốn hủy chuyến đi. Tôi gọi lại cho mẹ, nói rằng mình sẽ không đến. Kết quả là bà cắt đứt liên lạc với tôi suốt sáu tháng, gọi tôi là ‘đứa vô ơn’. Cha tôi đứng về phía mẹ, và thế là tôi mất cả hai bậc sinh thành. Tôi bắt đầu trị liệu tâm lý, và chính nhà trị liệu đã chỉ ra vai trò tôi đã đảm nhận và vì sao nó lại gây hại cho tôi đến thế. Dù cho đến giờ tôi vẫn chưa thành công trong việc thiết lập ranh giới với mẹ, ít nhất tôi đã dừng việc làm ‘người cứu hộ’.”

image: larisa Stefanjuk/Shutterstock

Hành vi của người mẹ và tư thế “Người sửa chữa”

Mặc dù có liên quan đến việc trở thành “người làm vừa lòng người khác” – một cách sống để tránh đối đầu với người mẹ hay cãi vã, hoặc chỉ đơn giản là để giữ hòa khí – nhưng những cô con gái (và đôi khi là con trai) thường trở thành “người cứu hộ” khi một số kiểu hành xử của mẹ thể hiện rõ rệt hơn, với những động cơ sâu xa khác biệt.

Người con gái của một người mẹ thờ ơ – như trường hợp của Jenny – thường tự nguyện đảm nhận vai trò này để được mẹ chú ý; mục đích tối hậu là được mẹ nhìn thấy và quan tâm. Đáng buồn thay, điều đó gần như không bao giờ thành hiện thực. Những phụ nữ có mẹ không thể hiện cảm xúc sẽ chọn cách giúp đỡ, cứu vớt như một phương tiện để gợi ra một phản hồi tình cảm nào đó. Celia, nay đã 50 tuổi, là một ví dụ điển hình:

“Mẹ tôi ly hôn, nuôi hai con một mình, và tôi đã cố gắng hết sức để trở nên không thể thiếu đối với bà, mong rằng bà sẽ chú ý đến tôi. Mới chín tuổi, tôi đã lo giặt giũ cho cả nhà, dắt chó đi dạo, dọn giường để mẹ không phải làm. Nhưng chẳng có gì thay đổi cả. Tôi trông em gái khi mẹ bắt đầu hẹn hò, nhưng bà chỉ coi đó là điều hiển nhiên. Thậm chí, việc cố gắng giúp đỡ khiến tôi tin rằng mình làm gì cũng chẳng bao giờ đủ tốt. Không may, tôi trở thành người làm hài lòng người khác trong mọi mối quan hệ từ khi trưởng thành, và điều đó kéo dài đến tận những năm ba mươi tuổi, khi chồng tôi bỏ đi theo người khác, để lại tôi làm mẹ đơn thân nuôi hai con. Mẹ tôi không hề chìa tay giúp đỡ – dù chỉ một lần. Đó là cú sốc tỉnh người, nhưng cũng là bước ngoặt để tôi tìm kiếm sự trợ giúp cho chính mình.”

Những người con gái có mẹ kiểm soát cao độ hoặc mang tính cách tự yêu bản thân quá mức – những người coi tình yêu và sự quan tâm là thứ có qua có lại – sẽ học được từ rất sớm rằng cách an toàn nhất để tồn tại là hy sinh mọi nhu cầu, mong muốn cá nhân để chiều theo ý mẹ. Họ cũng có thể rơi vào trạng thái “người sửa chữa”, nhưng trầm trọng hơn, họ thậm chí không còn nhận ra bản thân thực sự muốn gì hay cần gì, bởi sự tập trung dồn hết vào mẹ đã khiến họ đánh mất cái tôi chân thật của mình. Việc gỡ bỏ những hành vi này và học cách đặt bản thân lên trước, một cách lành mạnh, thường mất nhiều năm trời.

Khi người mẹ sống lệ thuộc cảm xúc vào con gái, không biết thiết lập ranh giới lành mạnh, cô con gái ấy cũng có thể rơi vào vai trò cứu hộ mà chẳng hề nhận ra. Trớ trêu thay, người mẹ gắn bó thái quá này có thể thực lòng yêu con – khác với những người mẹ đã nêu – nhưng sự phụ thuộc của bà lại khiến đứa trẻ không thể lớn lên một cách trọn vẹn. Cô con gái này cũng bị tổn thương sâu sắc, dù vì lý do khác biệt.

Cuối cùng, là những cô con gái bị “cha mẹ hóa”. Trong những gia đình này, người mẹ đã chủ động đảo ngược vai trò: bà đặt lợi ích và nhu cầu của mình lên trước, còn đứa con gái thì phải gánh vác trách nhiệm chăm sóc, an ủi. Thường thì điều này xảy ra khi người mẹ sinh con quá sớm, khi chưa đủ trưởng thành về mặt cảm xúc – hoặc là những người nghiện ngập, mắc bệnh tâm lý chưa được chẩn đoán, hoặc đơn giản là bị cuộc sống làm cho kiệt sức. Trong tình huống này, cô con gái không tự nguyện chọn con đường đó, cũng không dùng nó như một cách để đối phó – mà là bị đẩy vào vai trò ấy một cách thụ động. Khi trưởng thành, cô thường mang trong lòng sự oán giận vì đã bị “đánh cắp cả tuổi thơ”.

Phân biệt giữa “Giúp đỡ chân thành” và tâm thế “Người sửa chữa”

Những đứa trẻ lớn hơn có thể giúp đỡ mẹ một cách rất đáng quý, và nếu việc giúp đỡ ấy không khiến trẻ phải liên tục hy sinh mong muốn và nhu cầu riêng, thì chẳng có gì sai khi giao cho trẻ việc nhà, rửa bát hay trông em – nếu trẻ đủ tuổi và đủ trưởng thành. Tuy nhiên, vai trò “người cứu hộ” mà bài viết này đề cập hoàn toàn khác bản chất với sự giúp đỡ thuần túy.

Bài viết này được trích từ cuốn sách Daughter Detox: Recovering from an Unloving Mother and Reclaiming Your Life(Giải độc tâm hồn: Hành trình hồi sinh từ người mẹ thiếu yêu thương và giành lại cuộc đời bạn) và những cuộc phỏng vấn sau đó với độc giả.

Nguồn: Why Unloving Mothers Have "I'll Fix It" Daughters | Psychology Today