3 cách cha mẹ có thể vô tình làm tổn thương lòng tự trọng của trẻ

ĐIỂM CHÍNH

• Một số hành vi nuôi dạy con phổ biến có thể vô tình làm tổn thương lòng tự trọng của trẻ.
• Việc liên tục sửa sai nỗ lực của trẻ, dù với mục đích giúp đỡ, có thể khiến trẻ cảm thấy mình chưa đủ tốt.
• Tránh so sánh trẻ bằng cách công nhận thế mạnh riêng của từng đứa con.

Với cha mẹ, mục tiêu lớn nhất là nuôi dưỡng những đứa trẻ tự tin, hạnh phúc, tin tưởng vào bản thân và khả năng của mình. Tuy nhiên, ngay cả khi có ý định tốt đẹp nhất, một số hành vi nuôi dạy phổ biến vẫn có thể vô tình làm tổn thương lòng tự trọng của trẻ. Dưới đây là ba cách tinh tế mà điều này có thể xảy ra và một số mẹo thực tế để tránh những sai lầm này.

1. Sửa Sai Quá Mức Mọi Lỗi Lầm

Hãy lấy ví dụ về Irina và cậu con trai 10 tuổi của cô, Ethan. Ethan rất thích vẽ, nhưng Irina thường chỉ ra những điều cậu có thể cải thiện khi xem xét các tác phẩm của cậu. “Tác phẩm tốt đấy, nhưng con có thể làm cái cây trông thật hơn bằng cách thêm bóng đổ,” cô nói. Mục tiêu của Irina là giúp Ethan trở thành một nghệ sĩ giỏi hơn, nhưng theo thời gian, Ethan chỉ cảm thấy rằng nỗ lực của mình chưa bao giờ đủ tốt.

Việc liên tục sửa sai nỗ lực của trẻ, ngay cả khi với ý định giúp đỡ, có thể khiến trẻ cảm thấy mình kém cỏi. Trẻ phát triển nhờ sự khích lệ tích cực, và khi chúng nghe thấy nhiều hơn về những gì mình có thể cải thiện hơn là những gì mình đã làm tốt, chúng có thể bắt đầu nghi ngờ khả năng của mình.

Mẹo: Tập trung vào việc khen ngợi nỗ lực và sự tiến bộ, không chỉ kết quả. Thay vì đưa ra nhận xét không được yêu cầu, hãy thử hỏi, “Con thích nhất điều gì ở bức vẽ này?” hoặc “Con cảm thấy thế nào về bức này so với bức trước?” Làm điều này cho phép con tự đánh giá sự phát triển của mình, điều này sẽ xây dựng lòng tự tin cho trẻ.

2. So Sánh Với Anh Chị Em Hoặc Bạn Bè

Jeff có hai cậu con trai, Tyler và Ryan. Tyler rất giỏi trong học tập, và Jeff thường hỏi Ryan, người gặp khó khăn trong việc học, “Sao con không thể giống anh trai con hơn?” Những lời của Jeff xuất phát từ sự bực bội, và Ryan tiếp thu thông điệp: “Mình không giỏi bằng anh trai.”

Việc so sánh con cái, ngay cả khi là vô tình, có thể khiến trẻ cảm thấy mình kém cỏi. Mỗi đứa trẻ đều có những thế mạnh và điểm yếu riêng. Cha mẹ có thể vô tình tạo ra cảm giác kém cỏi bằng cách liên tục so sánh chúng với anh chị em hoặc bạn bè, điều này có thể ảnh hưởng sâu sắc đến lòng tự trọng của trẻ.

Mẹo: Tránh so sánh bằng cách công nhận thế mạnh riêng của từng đứa con. Hãy thử nói, “Bố/mẹ rất yêu thích sự sáng tạo của con, Ryan. Khả năng nghĩ ra những ý tưởng độc đáo là một trong những phẩm chất tuyệt vời nhất của con,” thay vì đặt một đứa trẻ làm chuẩn mực cho đứa khác. Hãy nhận ra rằng mỗi đứa trẻ có tài năng khác nhau và xứng đáng được trân trọng vì con người thực sự của chúng.

3. Phớt Lờ Cảm Xúc Của Trẻ

Melissa là một bà mẹ bận rộn. Con gái 8 tuổi của cô, Lily, thường tìm đến mẹ khi buồn bực về những vấn đề ở trường, chẳng hạn như tranh cãi với bạn bè. Sau một ngày làm việc căng thẳng, Melissa thường trả lời, “Đừng lo lắng, con sẽ ổn thôi,” rồi quay lại với công việc của mình. Điều mà Melissa không nhận ra là đối với Lily, cảm xúc của cô bé đang bị bỏ qua, như thể chúng không quan trọng.

Việc phớt lờ hoặc giảm nhẹ cảm xúc của trẻ, dù với ý định tốt như giúp chúng cảm thấy tốt hơn, có thể khiến chúng cảm thấy không được lắng nghe. Theo thời gian, trẻ có thể ngừng chia sẻ cảm xúc của mình hoặc bắt đầu tin rằng cảm xúc của chúng không quan trọng. Điều này có thể làm tổn hại đến lòng tự trọng và khiến trẻ nghi ngờ khả năng đối phó với cảm xúc của mình.

Mẹo: Xác nhận cảm xúc của trẻ trước khi đưa ra giải pháp. Một câu đơn giản như “Mẹ thấy con đang rất buồn về chuyện này” có thể có tác dụng lớn. Sau khi con cảm thấy được lắng nghe, bạn có thể giúp con giải quyết tình huống. “Con nghĩ chúng ta có thể làm gì để giải quyết chuyện này?” Cách tiếp cận này dạy trẻ rằng cảm xúc của chúng là quan trọng và giúp xây dựng khả năng đối phó với cảm xúc.

Kết luận

Ngay cả những bậc cha mẹ yêu thương nhất cũng có thể vô tình làm suy yếu lòng tự trọng của con mình thông qua những hành vi tinh tế. Bằng cách chú ý không sửa sai quá mức, không so sánh, và không phớt lờ cảm xúc của trẻ, cha mẹ có thể tạo ra một môi trường hỗ trợ hơn. Hãy nhớ rằng, trẻ phát triển lòng tự trọng phần lớn từ những tương tác với cha mẹ. Những bước nhỏ trong việc xác nhận, khuyến khích và tôn vinh con người thực sự của trẻ có thể giúp chúng trưởng thành thành những người tự tin và kiên cường.

Tham khảo:

Lohrasbi, S,. Sajjadian, I., Golparvar, M.(2023). Effectiveness of Mothers' Psychological Empowerment Package on Behavioral Problems and Self-Esteem of Children, Quarterly Journal of Child Mental Health, 10.61186/jcmh.10.1.6, 10, 1, (64-77).

Orth, U., & Robins, R. W. (2022). Is high self-esteem beneficial? Revisiting a classic question. American Psychologist, 77(1), 5–17. https://doi.org/10.1037/amp0000922

Nguồn: 3 Ways Parents Can Hurt Kids' Self-Esteem 

Image: Ground Picture/Shutterstock