4 huyền thoại về hôn nhân mà có lẽ bạn vẫn tin là thật

Việc có nên kết hôn hay không, và kết hôn với ai, là một trong những quyết định lớn nhất, có lẽ là lớn nhất, mà một người trưởng thành phải đối mặt trong đời. Thế nhưng, với tỷ lệ ly hôn rơi vào khoảng 40 đến 50% ở các cuộc hôn nhân đầu tiên, và lên đến 60% ở lần kết hôn thứ hai, rõ ràng chúng ta chưa thật sự giỏi trong việc lựa chọn người bạn đời như ta vẫn tưởng. Và mặc cho vô số lời khuyên từ sách tự lực hay các chuyên gia, chúng ta dường như vẫn chưa khá hơn là bao.

Vậy nguyên nhân là gì? Có thể vấn đề nằm ở cách chúng ta nghĩ về hôn nhân. Khi nhìn vào các nghiên cứu, bạn sẽ thấy nhiều niềm tin phổ biến về hôn nhân và cách làm cho nó bền vững, thực chất lại là những điều hoàn toàn sai lầm.

1. Sống thử trước khi cưới là một ý tưởng hay

Thành thật mà nói, trước đây tôi cũng từng nghĩ vậy, cho đến khi đọc được những nghiên cứu mới hoàn toàn phản bác điều đó. Lý lẽ đằng sau các phát hiện này nghe cũng hợp lý: khi hai người sống chung một thời gian dài rồi mới kết hôn, họ vẫn phải trải qua một bước chuyển rất quan trọng. Bởi chỉ khi đã là vợ chồng trên danh nghĩa, những hình dung của mỗi người về cuộc sống hôn nhân, và cách mà vợ/chồng nên cư xử mới bắt đầu trỗi dậy. Những quan niệm này thường không được nói ra từ trước, thậm chí nhiều người còn không nhận ra mình đang mang theo chúng, chúng đến từ thời thơ ấu, từ cách chúng ta nhìn bố mẹ mình yêu nhau (hoặc không), từ môi trường trưởng thành, và từ chính những kỳ vọng cá nhân sâu kín nhất. Có người từng thấy hài lòng với người yêu lúc còn đang sống thử, bỗng chốc lại thay đổi cảm xúc sau khi cưới.

Nhưng nghiên cứu của Scott M. Stanley và các cộng sự còn đi xa hơn thế. Họ cho rằng việc sống thử cản trở quá trình đưa ra quyết định một cách nghiêm túc và có suy xét, điều mà hôn nhân thật sự đòi hỏi. Các cặp đôi từng sống thử thường “trượt” vào hôn nhân theo cách rất mơ hồ và thiếu cân nhắc, khiến họ dễ ly hôn hơn và kém kỹ năng giao tiếp hơn.

Tương tự, nghiên cứu về ngoại tình của Judith Treas và Deidre Giesen cũng chỉ ra rằng: nhìn chung, những người sống thử dễ không chung thủy với bạn đời hơn người đã kết hôn, điều này không khó hiểu, vì họ chưa đầu tư quá nhiều vào mối quan hệ. Khi người đã kết hôn ngoại tình, họ thường phải đấu tranh tâm lý, cân nhắc thiệt hơn trước khi lao vào cuộc, chứ không đơn thuần bị cuốn theo đam mê. Nhưng điều đáng kinh ngạc là: Treas và Giesen phát hiện rằng sống thử trước khi cưới làm tăng khả năng ngoại tình trong hôn nhân lên đến 39%. Một con số không hề nhỏ, đáng để bạn cân nhắc thật kỹ.

Image: GETTY IMAGES 

2. Cãi nhau là điều bình thường và tốt cho hôn nhân

Câu trả lời ngắn gọn là: còn tùy, tùy vào nội dung của cuộc cãi vã, nhưng quan trọng hơn cả là cách bạn cãi và tần suất cãi nhau.

Nghiên cứu của Frank D. Fincham và Thomas N. Bradbury đã tìm hiểu vai trò của “quy kết nguyên nhân” trong hôn nhân, tức là cách mà con người lý giải các tình huống căng thẳng hay khó chịu. Trong những cuộc hôn nhân khổ sở, người ta thường đổ lỗi cho bản chất của bạn đời, như ích kỷ, cẩu thả, vô tâm, v.v. Trong khi đó, ở những cuộc hôn nhân hạnh phúc và ổn định hơn, hai người thường cố giảm nhẹ sự việc, và tìm kiếm lý do từ bên ngoài để lý giải.

Giả sử bạn nhờ chồng/vợ ghé lấy đồ giặt khô và về nhà đúng giờ ăn tối. Nhưng người ấy về trễ gần hai tiếng, tay không mang theo gì cả. Họ giải thích rằng có sự cố bất ngờ ở công ty, và họ đã mải xử lý đến mức quên béng mất chuyện bạn nhờ. Tất nhiên bạn sẽ thấy bực. Nhưng bạn chọn cách chấp nhận lời giải thích, hay bạn bắt đầu "đánh tổng thể", biến sự việc này thành bằng chứng cho sự ích kỷ cố hữu của người ấy, rồi nói rằng họ chẳng bao giờ ưu tiên điều bạn cần? Kiểu quy chụp này cực kỳ nguy hiểm — và là dấu hiệu tiên đoán chắc chắn cho nguy cơ ly hôn.

Chuyên gia hôn nhân John Gottman, tác giả cuốn Why Marriages Succeed or Fail, đưa ra tỷ lệ vàng: 5 hành vi tích cực cho mỗi 1 hành vi tiêu cực mới đủ để duy trì một cuộc hôn nhân khỏe mạnh. Không phải 50/50, mà là năm yêu thương, chăm sóc để bù đắp cho một tổn thương.

Gottman cũng nhấn mạnh rằng: cách bạn cãi quan trọng hơn việc bạn đang cãi về điều gì. Chủ đề của các cuộc cãi vã có thể thay đổi theo thời gian, tiền bạc, phân chia công việc, con cái... Nhưng cách mà hai người "chiến đấu" thì thường cố định. Gottman mô tả bốn kiểu tương tác hủy hoại hôn nhân, ông gọi đó là “Bốn Kỵ Sĩ Khải Huyền”:

• Chỉ trích (hay còn gọi là quy kết nhân cách, như trong nghiên cứu của Fincham và Bradbury), tức là thay vì nói về hành vi cụ thể, bạn lại đổ lỗi cho tính cách của người kia.
• Khinh miệt: khác với chỉ trích ở chỗ nó mang ý định làm tổn thương cái tôi, lòng tự trọng của đối phương.
• Phòng thủ: dù đôi khi phản ứng phòng vệ là dễ hiểu, nhưng Gottman tin rằng nó luôn khiến mâu thuẫn leo thang, vì người phản ứng không chịu nhận trách nhiệm, mà viện cớ, than vãn hoặc “phản đòn” (bạn than phiền anh ấy không giúp việc nhà, anh ấy liền đáp lại: “Thế em thì tiêu tiền như nước còn gì!”).
• Lầm lì (stonewalling): ngồi im lặng, không nói một lời nào khi người kia đang dốc bầu tâm sự. Hành vi tưởng như thụ động này thực chất là một hành động rất hung hăng, bởi nó khiến người đang nói cảm thấy bị loại bỏ, bị xem thường, bị làm cho vô hình. Việc im lặng, hoặc tệ hơn là thản nhiên đọc báo, lơ đãng nhìn vào khoảng không, chính là biểu hiện của sự xa cách, chối bỏ và ngạo mạn.

3. Khác biệt trong tình yêu là bình thường?

Quả thật, những điều trái ngược thường có sức hút mạnh mẽ, nhưng có những khác biệt căn bản lại không dễ vượt qua, thậm chí có thể trở thành rào cản lớn trong hôn nhân. Một trong số đó là cách mà mỗi người “định hình” hay nhìn nhận và xử lý vấn đề. Trong cuộc sống, con người thường thuộc về hai nhóm: người có xu hướng tiến về phía trước (luôn lạc quan, hướng đến mục tiêu) và người có xu hướng tránh né (tập trung vào việc ngăn ngừa hậu quả tiêu cực). Đây là sự khác biệt mang tính động lực, một người thấy thử thách là cơ hội, người kia chỉ thấy rủi ro và thất bại, và đó cũng là hai lối nhìn nhận thế giới rất khác nhau.

Sống cùng một người có xu hướng đối lập với mình thật sự không dễ, phần lớn là vì hai người định khung vấn đề khác nhau. Nhiều nghiên cứu cho thấy cách dùng từ của mỗi người chính là tấm gương phản chiếu nội tâm. Ví dụ, những người đi trị liệu và đặt ra mục tiêu theo hướng tiến tới (“Tôi muốn hiểu bản thân và cảm xúc của mình” hoặc “Tôi muốn cảm thấy hạnh phúc và ổn định”) thường đạt kết quả tốt hơn và cảm thấy hài lòng hơn so với những người có mục tiêu theo kiểu tránh né (“Tôi muốn hết rối bời” hoặc “Tôi muốn tránh bị trầm cảm”). Điều đáng nói là đích đến thì giống nhau, nhưng cách tiếp cận lại khác biệt hoàn toàn.

Tóm lại, không phải khác biệt nào cũng dễ chấp nhận. Có những khác biệt nếu không được nhìn nhận nghiêm túc, sẽ bào mòn sự bền vững của hôn nhân, và khó lòng sửa chữa.

4. Quá khứ tình cảm của bạn đời không quan trọng?

Tôi đã từng yêu, và tôi hiểu cái cảm giác ta muốn tin rằng: “Dù người ấy đã từng làm gì trong quá khứ, thì với mình, họ sẽ khác.” Tiếc thay, hành vi có xu hướng lặp lại, và tính cách con người thường ổn định theo thời gian.

Trong nghiên cứu về ngoại tình, Treas và Giesen phát hiện rằng mỗi người tình mà một người từng có từ năm 18 tuổi đến khi kết hôn sẽ làm tăng 1% nguy cơ ngoại tình sau này. (Bạn có thể tự tính nếu muốn.)

Vì vậy, thay vì vờ như quá khứ không tồn tại, bạn hãy cố gắng quan sát xem: những hành vi ngày xưa đó liệu có đang lặp lại trong mối quan hệ hiện tại hay không? Và nếu có, hãy nhẹ nhàng, bình tĩnh chỉ ra, không trách móc, không giận dữ. Nếu bạn may mắn có một người bạn đời thật lòng gắn bó và sẵn sàng thay đổi, thì cả hai hoàn toàn có thể cùng nhau sửa chữa và lớn lên từ đó.

Điều cốt lõi ở đây là: người ấy tin điều gì về chính bản thân họ, như nhà tâm lý học Carol S. Dweck từng viết trong bài “Tính cách có thể thay đổi không?”. Dweck và các cộng sự cho rằng: niềm tin về bản thân của mỗi người sẽ ảnh hưởng đến hành vi và khả năng đương đầu với thử thách. Có người tin rằng trí thông minh, cảm xúc và tính cách là “cố định”, với họ, việc thay đổi gần như bất khả thi. Nhưng có những người lại tin rằng bản thân là thứ có thể rèn luyện và phát triển, dù có thể phải nỗ lực rất nhiều. Nghiên cứu cho thấy, khi tin rằng mình có thể thay đổi, con người sẽ cởi mở với việc học, biết đứng dậy từ thất bại, dám đương đầu với khó khăn và sẵn sàng sửa chữa những vấn đề trong mối quan hệ.

Vậy nên, có lẽ một câu hỏi rất đáng để đặt ra với người bạn đời tương lai là: “Anh/có tin mình là người có thể thay đổi không?” Câu trả lời có thể định hình toàn bộ tương lai của hai người.

Tác giả: Peg Streep

Nguồn: 4 Myths About Marriage You Probably Believe | Psychology Today