5 điều những kẻ thích kiểm soát sẽ cố gắng làm với bạn

Ca khúc Messy của Lola Young, được nhiều người coi là bản "thánh ca" của những người mắc ADHD, đang gây sốt. Nhưng chủ đề của bài hát—sự kiểm soát trong một mối quan hệ độc hại—thì đã tồn tại từ bao đời nay. Trong suốt lịch sử, tình yêu chưa bao giờ là một câu chuyện đơn thuần về cảm xúc; nó luôn bị chi phối bởi quyền lực và sự kiểm soát.

Những người đàn ông vĩ đại và những bí mật không mấy tốt đẹp

Hẳn bạn biết Einstein với công thức E=MC², nhưng ít ai nhắc đến "quy tắc ứng xử" hà khắc mà ông áp đặt lên người vợ đầu, Mileva Maric. Đó không phải là những điều khoản bình đẳng trong hôn nhân, mà là mệnh lệnh: "Em sẽ dọn bữa cho anh trong phòng… Em sẽ im lặng khi anh yêu cầu… Em sẽ rời đi ngay khi anh bảo.” Tất cả những điều đó xảy ra khi ông đang ngoại tình với chính người em họ của mình.

Gandhi, được tôn vinh là biểu tượng hòa bình, lại có những quan điểm không mấy tốt đẹp về phụ nữ. Ông bị cho là đã kiểm soát vợ mình, Kasturba, đến mức từ chối chữa trị khi bà lâm bệnh.

Lev Tolstoy, tác giả của Chiến tranh và Hòa bình, từng bị mô tả là một người chồng tàn nhẫn. Một nhà viết tiểu sử đã gọi ông là “một kẻ tồi tệ và ích kỷ trong hôn nhân… một con quái vật.”

Charles Dickens, nhà văn nổi tiếng với A Christmas Carol, không chỉ công khai chế giễu vợ vì thân hình sau sinh, mà còn tìm cách tống bà vào bệnh viện tâm thần khi cuộc hôn nhân đổ vỡ.

Phụ nữ cũng có thể kiểm soát

Sự kiểm soát không chỉ xuất hiện ở đàn ông. Lịch sử và văn học đầy rẫy những câu chuyện về phụ nữ dùng quyền lực để thao túng tình yêu: Delilah cắt tóc Samson, Lady Macbeth thúc đẩy chồng đi giết người, Anne Boleyn thuyết phục Henry VIII hủy bỏ cuộc hôn nhân đầu tiên.

Nhưng không chỉ có những câu chuyện từ quá khứ. Ngày nay, vẫn có những người phụ nữ sử dụng sự kiểm soát để thao túng bạn đời:

• Rebecca Gray từng lừa bạn trai của mình rằng cô mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối, rồi moi của anh ta hàng ngàn bảng Anh.
• Sheree Spencer lạm dụng chồng suốt 20 năm trước khi bị kết án.
• Sarah Rigby kiểm soát toàn bộ cuộc sống của bạn trai mình—thậm chí cả việc anh ta có được dùng nhà vệ sinh hay không.

Bạn có đang bị kiểm soát?

Những trường hợp trên có thể là cực đoan, nhưng kiểm soát và lạm dụng trong các mối quan hệ lại phổ biến hơn bạn nghĩ. Riêng tại Anh, ước tính có khoảng 1,4 triệu phụ nữ và 750.000 đàn ông đã từng trải qua một dạng bạo hành nào đó trong năm 2023.

Những người nghiên cứu về kiểm soát cưỡng chế chỉ ra rằng: sự kiểm soát thường bị nhầm lẫn với tình yêu. Nó có thể bắt đầu rất tinh vi, khó nhận ra, và thường ngụy trang dưới vỏ bọc của sự quan tâm. Điều đáng nói là nó thường xảy ra trong những mối quan hệ không hoàn toàn "tồi tệ."

Photo: AOosthuizen/Getty Images

Nếu bạn cảm thấy điều gì đó không ổn nhưng không thể gọi tên, đây là 5 dấu hiệu tinh vi của sự kiểm soát:

1. Những câu nói đùa có chủ đích

Bạn đời của bạn có hay trêu chọc bạn về cân nặng, trí thông minh hoặc thành công của bạn trước mặt người khác? Những lời nói có vẻ vô hại nhưng lại khiến bạn thấy tự ti? Đùa vui là một chuyện, nhưng mỉa mai, chế giễu hay hạ thấp bạn lại là một chuyện khác.

2. Kiểm soát giao tiếp

Người ấy có thường xuyên yêu cầu xem tin nhắn, lịch sử cuộc gọi, hoặc tra hỏi bạn đang nói chuyện với ai không? Họ có bảo rằng “Anh/Em chỉ lo cho em/anh thôi”, nhưng thực tế lại đang xâm phạm quyền riêng tư của bạn?

3. Luôn theo dõi bạn quá mức

Một tin nhắn hỏi "Em/Anh đến nơi chưa?" là bình thường. Nhưng nếu bạn liên tục bị nhắn tin, gọi điện chỉ để kiểm tra xem bạn đang ở đâu, làm gì, hoặc nếu người ấy giận dỗi, khóc lóc, suy sụp khi bạn trả lời chậm, đó có thể là dấu hiệu của sự kiểm soát.

Nếu một người luôn dùng sự suy sụp cảm xúc—hoảng loạn, khóc lóc, rút lui—mỗi khi có xung đột, thì đó cũng có thể là một cách kiểm soát. Khi đó, bạn sẽ dần sợ nói ra mong muốn của mình, chỉ vì lo sợ phải đối mặt với cơn "khủng hoảng" của họ.

4. Dùng cảm giác tội lỗi để thao túng

Người ấy có cố khiến bạn cảm thấy có lỗi vì muốn dành thời gian cho bạn bè hoặc gia đình? Họ có thường xuyên nói những câu như:

• “Anh/Em chỉ muốn tốt cho em/anh thôi.”
• “Nếu em/anh yêu anh/em, em/anh sẽ làm thế này.”

Áp lực tinh thần này có thể khiến bạn đưa ra những quyết định mà bản thân không thoải mái, chỉ để tránh cảm giác tội lỗi.

5. Quyết định thay bạn trong mọi chuyện

Ai là người luôn quyết định nơi ăn uống, phim sẽ xem, tiền sẽ chi tiêu thế nào? Nếu bạn cảm thấy mình không có tiếng nói trong những quyết định chung, hãy cẩn trọng.

Nếu một người kiểm soát tiền bạc, đặt câu hỏi về từng khoản chi tiêu của bạn, đó không phải là "quản lý tài chính," mà là kiểm soát. Tương tự, nếu một người cố tình từ chối hoặc dùng tình dục như một công cụ trừng phạt, đó cũng là một dạng thao túng.

Bạn nên đi hay ở lại?

Nếu bạn nhận ra hầu hết những dấu hiệu trên trong mối quan hệ của mình, hãy tìm đến sự giúp đỡ và lập kế hoạch rời đi an toàn. Đừng chờ đến khi mọi thứ trở nên tồi tệ hơn.

Nếu bạn thấy bản thân có những hành vi kiểm soát, hãy dừng lại ngay. Hãy suy ngẫm và tìm kiếm sự hỗ trợ nếu cần.

Nếu những dấu hiệu này chỉ xuất hiện đôi khi trong một mối quan hệ nhìn chung là lành mạnh, hãy nói chuyện với đối phương. Không ai hoàn hảo, và đôi khi sự ích kỷ có thể len lỏi vào bất kỳ mối quan hệ nào. Nếu họ thực sự quan tâm đến bạn, họ sẽ điều chỉnh. Nếu không, có lẽ đã đến lúc bạn cần cân nhắc lại mối quan hệ này.

Nguồn: 5 Things Controlling People Will Try to Do to You | Psychology today