6 dấu hiệu cho thấy bạn đang kiệt sức, chứ không phải lười biếng

Hãy hình dung một người dành phần lớn thời gian nằm dài trên giường, chẳng muốn làm gì cả, lúc nào cũng thấy mệt mỏi và chán nản. Phần đông mọi người có lẽ sẽ vội vàng gán cho họ cái mác "lười biếng". Nhưng thực tế, giữa sự lười biếng và tình trạng kiệt sức (burnout) có rất nhiều điểm tương đồng, đến mức đôi khi khó mà phân biệt rạch ròi.

"Burnout" là một thuật ngữ thường bị hiểu sai và sử dụng bừa bãi. Theo định nghĩa, đây là tình trạng kiệt quệ về mặt cảm xúc, thể chất và tinh thần do căng thẳng quá mức mà không thể kiểm soát được. Một cuộc khảo sát vào năm 2010 cho thấy, khoảng 75% người trưởng thành ở Mỹ từng trải qua các triệu chứng của kiệt sức, và hơn 40% trường hợp ở mức độ nghiêm trọng (Korunka, Tement, Zdrehus & Borza, 2010).

Số ca kiệt sức đang gia tăng đáng báo động, vì vậy, hơn bao giờ hết, chúng ta cần hiểu rõ về nó để có thể bảo vệ chính mình. Nếu bạn cảm thấy chẳng còn động lực, chẳng muốn làm gì, có thể đó không phải là sự lười biếng như bạn nghĩ. Dưới đây là 6 dấu hiệu rõ ràng cho thấy bạn đang rơi vào tình trạng kiệt sức:

1. Bạn cảm thấy mất kết nối với mọi thứ

Một trong những dấu hiệu của kiệt sức mà bạn có thể đang trải qua nhưng không nhận ra, chính là cảm giác xa rời chính mình (depersonalization)—tức là bạn cảm thấy như mình chỉ đang tồn tại chứ không thực sự sống(American Psychological Association, 2013).

Bạn có bao giờ cảm thấy mình đang vận hành như một cái máy, làm mọi thứ theo quán tính nhưng chẳng còn cảm giác gì? Có khi nào bạn thấy trống rỗng, vô hồn, cứ như đang đứng ngoài quan sát cuộc sống của chính mình?

Những người kiệt sức thường rơi vào trạng thái tê liệt cảm xúc, không còn hứng thú với bất cứ điều gì và luôn cảm thấy bất lực trước cuộc sống. Nếu bạn đang trải qua những điều này, đó không phải là lười biếng—đó là dấu hiệu của kiệt sức.

2. Bạn từng rất có động lực

Nếu bản chất bạn vốn là một người thiếu động lực bẩm sinh, thì điều đó đã luôn như vậy từ trước đến nay. Một người thực sự lười biếng thường không bao giờ có động lực hay mong muốn nỗ lực trong bất kỳ lĩnh vực nào.

Nhưng nếu bạn đã từng là một người năng động, tràn đầy nhiệt huyết, thậm chí luôn nỗ lực hết mình để đạt được thành tựu, mà giờ đây bỗng trở nên mệt mỏi, chán chường, không còn hứng thú với bất cứ điều gì, thì đó chính là dấu hiệu của kiệt sức chứ không phải sự lười biếng.

3. Bạn từng có đam mê

Trước đây, có lẽ bạn đã từng yêu thích một điều gì đó—một sở thích, một môn thể thao, một công việc hoặc một mục tiêu học tập. Bạn từng cảm thấy hào hứng mỗi khi làm điều đó, nhưng giờ đây, chỉ nghĩ đến thôi cũng đã thấy mệt mỏi.

Thậm chí, bạn có thể bắt đầu ghét bỏ hoặc oán trách chính điều mình từng đam mê, bởi vì nó đã vắt kiệt sức lực của bạn. Kiệt sức không chỉ khiến bạn mệt mỏi về thể chất, mà còn làm mất đi niềm vui và cảm hứng trong cuộc sống của bạn.

4. Bạn trở nên cáu kỉnh và dễ nổi nóng

Bạn có thấy mình dễ nổi giận, cáu gắt hơn bình thường? Bạn có cảm giác tâm trạng mình lúc nào cũng khó chịu, nhưng chẳng hiểu lý do vì sao?

Tâm trạng thất thường và dễ kích động là dấu hiệu phổ biến nhưng thường bị bỏ qua của kiệt sức (Leiter, Bakker & Maslach, 2014). Khi bộ não và cơ thể bạn đã quá tải, cảm xúc của bạn cũng mất kiểm soát.

Sự khác biệt giữa một người lười biếng và một người kiệt sức là gì? Người lười biếng thường rất thảnh thơi, vô tư, chẳng mấy khi bận tâm đến điều gì. Trong khi đó, người kiệt sức lại luôn trong trạng thái căng thẳng, dễ bị kích động và cảm thấy bực bội với mọi thứ xung quanh.

5. Bạn không còn quan tâm đến bản thân

Có thể nói rằng, những người lười biếng thường không chăm sóc bản thân—nhưng điều khác biệt ở đây là họ luôn như vậy.

Ngược lại, người kiệt sức không phải lúc nào cũng thờ ơ với bản thân. Trước đây, bạn có thể đã từng quan tâm đến ngoại hình, sức khỏe, chế độ ăn uống, nhưng bây giờ mọi thứ trở nên quá sức với bạn.

Bạn không còn hứng thú ăn uống, hoặc ăn uống thất thường.
Bạn bỏ bê giấc ngủ, khó ngủ hoặc ngủ quá nhiều.
Bạn không còn chăm chút ngoại hình, chẳng buồn chải tóc hay thay đồ tử tế.
Bạn tránh xa mọi người, không muốn gặp gỡ hay trò chuyện với ai.

Sự suy kiệt về tinh thần và thể chất khiến ngay cả những việc nhỏ nhặt nhất cũng trở thành một gánh nặng đối với bạn (Greenglass, Fiksenbaum & Burke, 1996).

6. Những thay đổi này diễn ra từ từ

Dấu hiệu quan trọng nhất của kiệt sức chính là nó không xảy ra trong một sớm một chiều.

Tình trạng này phát triển qua nhiều giai đoạn:
Giai đoạn trăng mật – Ban đầu, bạn vẫn hăng hái và tràn đầy năng lượng.
Căng thẳng bắt đầu – Bạn cảm thấy áp lực tăng lên nhưng vẫn giữ được sự cân bằng.
Căng thẳng mãn tính – Sự mệt mỏi và chán nản bắt đầu chiếm ưu thế.
Kiệt sức toàn diện – Bạn mất hẳn động lực và không thể chịu đựng thêm.
Kiệt sức trầm trọng – Trạng thái kiệt quệ trở thành một phần trong cuộc sống, dẫn đến nguy cơ trầm cảm và lo âu (Cropanzano, Rupp & Byrne, 2003).

Càng phát hiện sớm, bạn càng có cơ hội phục hồi nhanh hơn. Vì vậy, đừng coi thường những dấu hiệu kiệt sức mà gán cho nó cái mác “lười biếng.”

Nếu bạn hoặc ai đó mà bạn biết đang trải qua tình trạng này, đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia tâm lý.  

Nguồn: Psych2go

References:

• Korunka, C., Tement, S., Zdrehus, C., & Borza, A. (2010). Burnout: Definition, recognition and prevention approaches. Family & Community Health: The Journal of Health Promotion & Maintenance, 43(3), 311-318.
• American Psychological Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – 5th Edition. APA Publishing; Washington, DC.
• Leiter, M. P., Bakker, A. B., & Maslach, C. (Eds.). (2014). Burnout at work: A psychological perspective.Psychology Press.
• Greenglass, E., Fiksenbaum, L., & Burke, R. J. (1996). Components of social support, buffering effects and burnout: Implications for psychological functioning. Anxiety, stress, and coping, 9(3), 185-197.
• Cropanzano, R., Rupp, D. E., & Byrne, Z. S. (2003). The relationship of emotional exhaustion to work attitudes, job performance, and organizational citizenship behaviors. Journal of Applied psychology, 88(1), 160.