7 lý do khiến ta vẫn gắn bó với cha mẹ độc hại

Mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái thường được lý tưởng hóa như một sợi dây gắn bó đầy yêu thương. Nhưng điều ấy không đúng với nhiều người khi trưởng thành. Thay vì nhận được tình yêu và sự nâng niu, họ lại âm thầm chịu đựng những tổn thương tinh thần triền miên từ chính đấng sinh thành — những điều dần bào mòn lòng tự trọng của họ. Nếu bạn đang ở trong hoàn cảnh đó, hẳn bạn từng nhiều lần tự hỏi: vì sao mình vẫn giữ liên lạc với những người cha, người mẹ luôn coi thường, thao túng, phớt lờ cảm xúc và nhu cầu của mình, hay thậm chí bẻ cong mọi chuyện để biến mình thành người sai?

Khao khát được cha mẹ yêu thương và công nhận là một cảm xúc mãnh liệt và rối rắm. Nó khiến ta vẫn níu giữ mối liên hệ, ngay cả khi ta ý thức được sự tổn hại mà nó gây ra. Bài viết này sẽ đi sâu vào những lý do khiến nhiều người trưởng thành vẫn giữ mối quan hệ với cha mẹ có hành vi bạo hành tinh thần. Bạn hãy thử ngẫm xem, lý do nào trong số này phản ánh phần nào câu chuyện của chính bạn.

Source: Pexels/Karolina Grabowska 

1. Khao khát tình yêu và sự công nhận từ cha mẹ

Cảm giác mâu thuẫn khi mong được yêu thương từ người từng khiến mình không thấy an toàn là điều hoàn toàn dễ hiểu. Đó không phải là lựa chọn có ý thức, mà là phản xạ sống còn rất bản năng. Ngay từ lúc chào đời, con người đã được lập trình để tìm kiếm sự kết nối với người chăm sóc mình. Sợi dây ấy mang tính sinh học, sự sống còn của bạn phụ thuộc vào nó. Dù cha mẹ không mang lại cho bạn cảm giác an toàn hay chăm sóc nhất quán, thì nhu cầu được họ công nhận và chấp nhận vẫn không hề phai nhạt. Chính điều ấy khiến bạn vẫn đau đáu chờ mong tình yêu, sự trân trọng của họ, và tìm cách kết nối, dù biết rõ điều đó sẽ làm mình tổn thương.

2. Nuôi hy vọng rằng họ sẽ thay đổi

Rất nhiều người trong chúng ta vẫn bám víu vào niềm tin rằng cha mẹ rồi sẽ thay đổi. Ta muốn tin rằng họ không cố ý làm tổn thương mình, hay ít nhất, họ hối hận vì những điều từng gây ra. Có thể bạn vẫn luôn chờ đợi một câu “Mẹ tự hào về con” chưa từng được nói ra, hay mong họ sẽ dừng uống rượu, hoặc gửi đến bạn một lời xin lỗi thật lòng.

Niềm hy vọng rằng cha mẹ có thể thay đổi, hoặc sẽ dần thay đổi theo thời gian, là động lực mạnh mẽ khiến ta tiếp tục duy trì mối liên hệ. Và càng khó buông bỏ hy vọng ấy nếu thỉnh thoảng họ vẫn tỏ ra tử tế, quan tâm hay hiểu chuyện. Tiếc thay, chính hy vọng ấy cũng có thể khiến bạn mắc kẹt trong một vòng lặp thất vọng lặp đi lặp lại.

3. Áp lực xã hội buộc phải giữ gìn mối quan hệ gia đình

Cảm giác tội lỗi và bổn phận cũng là những yếu tố khiến ta níu giữ những mối quan hệ gia đình không lành mạnh. Bạn cảm thấy mình phải có trách nhiệm chăm sóc cha mẹ, nhất là khi tin rằng mình mắc nợ họ vì đã sinh thành và nuôi dưỡng. Những kỳ vọng xã hội và văn hóa càng khiến cảm giác nghĩa vụ này trở nên nặng nề hơn, như thể con cái nhất định phải giữ mối liên hệ với gia đình, bất kể hoàn cảnh ra sao. Việc tạo khoảng cách với cha mẹ có thể bị xem như là sự ruồng bỏ, càng khiến gánh nặng tội lỗi trong lòng bạn thêm trĩu nặng.

4. Sợ mất đi những mối quan hệ khác

Nỗi sợ mất đi những kết nối khác trong gia đình cũng là lý do khiến ta tiếp tục duy trì mối quan hệ với cha mẹ có hành vi bạo hành tinh thần. Viễn cảnh bị cô lập, hay mất đi sự hỗ trợ từ họ hàng và bạn bè, có thể khiến ta chấp nhận ở lại trong một mối quan hệ độc hại, hơn là phải đối mặt với sự cô đơn và bất trắc khi chọn cách cắt đứt.

5. Giới hạn thực tế

Những yếu tố thực tế như phụ thuộc tài chính hay trách nhiệm chung cũng có thể khiến việc tạo khoảng cách với cha mẹ độc hại trở nên phức tạp hơn rất nhiều. Nếu bạn đang phải dựa vào cha mẹ để có nơi ở, được hỗ trợ tài chính hoặc chăm sóc con cái, thì việc cắt đứt hoàn toàn mối liên hệ với họ gần như là điều không thể, bởi nó sẽ gây ra xáo trộn lớn trong cuộc sống của bạn.

Trong những trường hợp như thế, bạn có thể cần học cách giảm thiểu tiếp xúc và thiết lập những ranh giới an toàn, đồng thời từng bước xây dựng sự độc lập cho chính mình.

6. Phủ nhận, thao túng và sự bình thường hóa hành vi bạo hành

Khi lớn lên trong một môi trường đầy rẫy bạo hành, ta có thể xem những hành vi tổn thương ấy là điều bình thường đến mức không còn nhận ra chúng là sự lạm dụng. Việc này khiến bạn khó nhìn thấy sự cần thiết phải tách mình ra khỏi mối quan hệ đó.

Bên cạnh đó, nhiều bậc cha mẹ có hành vi bạo hành lại là những người thao túng cực kỳ tinh vi. Họ thường phủ nhận hành vi của mình, bẻ cong sự thật, hoặc đổ lỗi ngược lại cho con cái, khiến bạn rơi vào vòng xoáy hoang mang và nghi ngờ chính cảm xúc của mình, làm cho việc nhận diện mức độ tổn thương càng thêm khó khăn.

Việc tìm hiểu về các dấu hiệu của một mối quan hệ lành mạnh và bạo hành tinh thần sẽ giúp bạn nhìn rõ những hệ lụy từ cách cư xử của cha mẹ. Đồng thời, tạo khoảng cách với họ có thể mang lại cho bạn sự sáng tỏ, giúp bạn nhìn thẳng vào sự thật, và gọi đúng tên những tổn thương mà mình từng phải chịu đựng.

7. Tình yêu, lòng trắc ẩn và sự phụ thuộc cảm xúc

Dù từng bị đối xử tệ bạc, bạn vẫn có thể yêu thương cha mẹ mình một cách chân thành, và không muốn làm tổn thương họ bằng việc thiết lập ranh giới hay cắt đứt liên hệ. Nếu bạn tin rằng yêu thương đồng nghĩa với chịu đựng, thì việc tạo khoảng cách sẽ trở thành điều vô cùng khó khăn. Bạn cũng có thể cảm thấy xót xa, khi hiểu rằng những hành vi của họ có thể bắt nguồn từ những vết thương chưa lành trong quá khứ.

Trải qua nhiều năm trong một mối quan hệ độc hại cũng có thể tạo nên sự lệ thuộc về mặt cảm xúc sâu sắc, đến mức bạn không thể hình dung cuộc sống của mình sẽ ra sao nếu thiếu cha mẹ bên cạnh, kể cả khi bạn biết rõ đó không phải là mối quan hệ lành mạnh.

Bảo vệ bản thân trước cha mẹ bạo hành tinh thần

Việc mong muốn duy trì sự kết nối với gia đình là điều hoàn toàn dễ hiểu. Nhưng điều quan trọng hơn cả, là bạn cần đặt sức khỏe tinh thần và sự an toàn của chính mình lên hàng đầu. Trong những mối quan hệ với cha mẹ có hành vi bạo hành tinh thần, việc thiết lập ranh giới không phải là ích kỷ, đó là một hình thức tự chăm sóc cần thiết, và là bước đầu tiên để xây dựng một mối quan hệ có sự tôn trọng và cân bằng hơn (nếu điều đó khả thi).

Thiết lập ranh giới nghĩa là bạn xác định rõ giới hạn về hành vi của họ mà bạn có thể chấp nhận, và cả hậu quả nếu những giới hạn ấy bị vượt qua. Ví dụ, bạn có thể chọn lọc những chủ đề được phép nói chuyện, giới hạn tần suất liên lạc, hay cách mà họ được phép đối thoại với bạn. Chẳng hạn, bạn có thể quyết định sẽ gác máy nếu họ bắt đầu chỉ trích, hoặc chỉ đến thăm trong một khoảng thời gian cụ thể.

Để bắt đầu, hãy tự hỏi: “Những hành vi nào của cha mẹ khiến mình thấy lo lắng, kiệt sức, giận dữ hoặc tổn thương?” “Sau những lần tương tác nào, mình cảm thấy tệ hơn về bản thân?” Khi đã nhận diện được những khuôn mẫu đó, bạn sẽ bắt đầu xác định được điều gì là cần thiết để bản thân cảm thấy an toàn và được tôn trọng hơn trong mối quan hệ. Có thể điều đó là việc nói “không” nhiều hơn, giữ kín chuyện cá nhân, hay tạo khoảng cách về mặt thể chất. Hãy luôn nhớ rằng bạn có quyền bảo vệ sức khỏe tinh thần và cảm xúc của chính mình, và với những người có hành vi bạo hành, đôi khi cách duy nhất để làm được điều đó là giảm bớt tiếp xúc, hoặc chấm dứt mối quan hệ hoàn toàn.

Quyết định giữ lại hay chấm dứt một mối quan hệ với cha mẹ có hành vi bạo hành tinh thần là điều vô cùng cá nhân và phức tạp. Trong suốt hành trình này, điều cốt lõi là bạn cần đối xử với chính mình bằng sự dịu dàng và bao dung. Việc dũng cảm đối diện với nỗi đau từng gánh chịu từ người thân là một hành trình đầy can đảm, và bạn xứng đáng được chăm sóc bản thân bằng những cách mới mẻ, sâu sắc và đầy yêu thương hơn bao giờ hết.  

Nguồn: 7 Reasons People Stay Connected to Toxic Parents | Psychology Today