9 câu nói độc hại của cha mẹ khiến trẻ thơ tổn thương

Mọi đứa trẻ khi sinh ra đều mong muốn nhận được tình yêu thương và sự che chở từ cha mẹ. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu chính những bậc sinh thành lại trở thành nguồn cơn của tổn thương?

Bạn sẽ cảm thấy thế nào nếu biết rằng vào năm 2008, Cục Quản lý Trẻ em và Gia đình thuộc Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Hoa Kỳ đã báo cáo hơn 50.000 trẻ em bị ghi nhận là nạn nhân của bạo hành tinh thần?

Những lời nói mang độc tố—dù vô tình hay cố ý—có thể in sâu vào tâm trí trẻ nhỏ, đôi khi chỉ trong khoảnh khắc, nhưng cũng có thể kéo dài đến suốt đời. Điều đau lòng là, những lời lẽ ấy lại xuất phát từ chính cha mẹ—những người đáng lẽ phải là chỗ dựa yêu thương và an toàn nhất. Hậu quả để lại có thể thay đổi cuộc đời một đứa trẻ. Cách cha mẹ nuôi dạy và đối xử với con cái chính là nền tảng đầu tiên hình thành nhân cách và lòng tự trọng của chúng.

Hậu Quả Của Bạo Hành Tinh Thần Đối Với Trẻ Nhỏ

Những tổn thương tinh thần trong thời thơ ấu có thể dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng về lâu dài. Theo tổ chức Prevent Child Abuse America, bạo hành tinh thần là một dạng tổn thương ít được thấu hiểu nhưng lại có sức tàn phá khủng khiếp. Nó có thể làm tổn hại đến não bộ đang phát triển của trẻ, gây ra các vấn đề về học tập, hành vi, cũng như làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về thể chất và tinh thần sau này. Trên thực tế, đây có thể là hình thức bạo hành gây tổn thương sâu sắc nhất, ảnh hưởng đến cả sức khỏe thể chất, cảm xúc lẫn sự phát triển xã hội và nhận thức của trẻ.

Một nghiên cứu của Đại học California Los Angeles (UCLA) Health Science đã kiểm tra tác động của sự ngược đãi và thiếu vắng tình thương từ cha mẹ lên toàn bộ hệ thống điều hòa của cơ thể. Kết quả cho thấy, có một mối liên kết chặt chẽ giữa những trải nghiệm tiêu cực trong thời thơ ấu với các vấn đề sức khỏe thể chất sau này. Cụ thể, căng thẳng độc hại (toxic stress) có thể dẫn đến tình trạng cholesterol cao, bệnh tim mạch, hội chứng chuyển hóa và nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác. Ngược lại, những đứa trẻ lớn lên trong vòng tay yêu thương và sự ấm áp của cha mẹ lại có nguy cơ mắc bệnh thấp hơn đáng kể.

Không chỉ vậy, theo hàng loạt nghiên cứu của Tiến sĩ Martin Teicher—một nhà thần kinh học phát triển kiêm Giám đốc Chương trình Nghiên cứu Tâm thần Sinh học Phát triển tại Bệnh viện McLean, Massachusetts—các tổn thương tâm lý từ thời thơ ấu có thể làm thay đổi cấu trúc của não bộ. Phát hiện này cũng đã được nhiều nhà khoa học khác xác nhận.

Dấu Hiệu Nhận Biết Một Bậc Cha Mẹ Độc Hại

Có vô số cách mà những bậc cha mẹ độc hại làm tổn thương con cái, nhưng dựa trên trải nghiệm cá nhân cũng như câu chuyện của nhiều người khác, tôi có thể liệt kê một số câu nói gây tổn thương sâu sắc nhất mà họ thường thốt ra…

9 Câu Nói Độc Hại Của Cha Mẹ Có Thể Ảnh Hưởng Đến Cuộc Đời Con Trẻ

1. Những lời chê bai ngoại hình

"Con xấu xí lắm!" – "Sao con béo/thấp/gầy thế?" – "Tóc con nhìn chán ghê!"

Những câu nói tưởng chừng vô hại nhưng lại có thể khiến một đứa trẻ dần cảm thấy bất an về ngoại hình của mình. Chúng sẽ nhìn bản thân trong gương với ánh mắt đầy lo âu, thậm chí có thể hình thành những nỗi ám ảnh nghiêm trọng như rối loạn ăn uống từ rất sớm.

Là cha mẹ, thay vì chê bai, hãy dạy con biết yêu thương bản thân, trân trọng cơ thể mình, bởi vẻ đẹp thật sự không nằm ở ngoại hình mà là ở tâm hồn.

2. Những câu hỏi châm chọc về hành vi

"Sao con đi đứng/cười nói/khi nhai nhìn kì cục vậy?"

Trẻ con luôn tin những gì cha mẹ nói. Vì thế, những câu hỏi mỉa mai như thế này có thể khiến chúng cảm thấy bản thân "khác thường", "kỳ lạ", thậm chí mất tự tin khi xuất hiện trước người khác. Chúng sẽ dần dè dặt hơn, lo sợ bị chê cười và tự bóp nghẹt chính con người thật của mình.

Thay vì gieo rắc sự hoài nghi, cha mẹ nên giúp con thêm tự tin, yêu thương chính những điều tự nhiên nhất của bản thân.

3. Những câu ước độc hại

"Ước gì mẹ chưa từng sinh con!" – "Phải chi mẹ bỏ con đi từ đầu!" – "Mẹ hối hận vì có con!"

Không một đứa trẻ nào đáng phải nghe những lời cay nghiệt này từ chính cha mẹ mình. Chúng sẽ tự hỏi liệu mình có đáng được sống hay không, liệu sự tồn tại của mình có phải là một sai lầm? Một lời nói vô tình có thể để lại vết sẹo mãi mãi, khiến trẻ mất đi cảm giác về giá trị bản thân, thậm chí dẫn đến tổn thương tâm lý nghiêm trọng như trầm cảm hoặc hành vi tự hại.

Cha mẹ sinh con ra là để yêu thương, chứ không phải để khiến chúng hoài nghi về chính sự hiện diện của mình.

4. Khiến con cảm thấy mình là gánh nặng

"Nuôi con tốn tiền quá!" – "Chăm con cực khổ lắm!" – "Có con mà mệt mỏi chẳng khác nào gánh nợ!"

Khi nghe những lời này, trẻ sẽ cảm thấy mình là một gánh nặng. Chúng sẽ bắt đầu thu mình lại, không dám chia sẻ nhu cầu hay cảm xúc của bản thân, chỉ để cha mẹ được vui vẻ. Nhưng sự kìm nén đó có thể biến thành nỗi buồn, sự giận dữ, thậm chí là ghen tị với những đứa trẻ khác được yêu thương nhiều hơn.

Theo tổ chức y tế trẻ em Nemours, thiếu thốn tình cảm từ gia đình là một trong những nguyên nhân khiến trẻ có xu hướng trộm cắp hoặc trở nên bạo lực.

5. So sánh độc hại

"Sao con không giỏi như anh/chị/em/con nhà người ta?"

Sự so sánh này không giúp trẻ tiến bộ mà chỉ khiến chúng nghĩ rằng dù có cố gắng bao nhiêu, cũng không bao giờ đủ tốt. Điều này không chỉ làm giảm lòng tự trọng mà còn gây rạn nứt tình cảm giữa anh chị em trong nhà, khiến chúng ganh ghét và oán giận nhau.

Mỗi đứa trẻ đều có giá trị riêng. Cha mẹ cần giúp con tìm thấy thế mạnh của chính mình thay vì bắt chúng phải giống ai khác.

6. Xúc phạm trực tiếp

"Con ngu ngốc quá!" – "Con đúng là đồ thất bại!" – "Con chẳng làm nên trò trống gì đâu!"

Nghiên cứu của Sturkie và Flanzer (1987) chỉ ra rằng những đứa trẻ bị bạo hành bằng lời nói có mức độ tự trọng thấp hơn đáng kể so với những trẻ em khác.

Lời nói của cha mẹ có thể trở thành vết dao cắt sâu vào lòng con. Nếu muốn con tự tin, mạnh mẽ và kiên trì trước thử thách, hãy dùng lời động viên thay vì những câu mắng mỏ hạ thấp con trẻ.

7. Nói dối

Nhiều bậc phụ huynh nghĩ rằng trẻ con ngây thơ, không nhận ra khi cha mẹ nói dối. Nhưng thực tế, trẻ rất tinh ý. Nếu cha mẹ thường xuyên nói sai sự thật, trẻ sẽ mất lòng tin và không còn cảm giác an toàn khi ở bên cha mẹ.

Một lời nói thật, dù đơn giản, cũng có thể xây dựng nền móng vững chắc cho niềm tin của con vào cha mẹ và cuộc sống.

8. Đe dọa bỏ rơi

"Mẹ sẽ bỏ con lại!" – "Sáng mai con thức dậy sẽ không còn thấy mẹ đâu!"

Những lời đe dọa này có thể khiến trẻ lớn lên trong sự lo sợ rằng một ngày nào đó, mình sẽ bị bỏ rơi. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng xây dựng lòng tin với người khác khi trưởng thành.

Trẻ con cần cảm giác an toàn, chứ không phải những nỗi sợ hãi do chính cha mẹ tạo ra.

9. Hứa suông

"Nếu con ngoan, mẹ sẽ mua cái này cho con!" – "Hôm khác ba sẽ đưa con đi chơi!"

Lời hứa không thực hiện được có thể khiến trẻ thất vọng và cảm thấy bị phản bội. Về lâu dài, trẻ sẽ không còn tin vào những lời nói của cha mẹ, thậm chí học theo thói quen thất hứa.

Một khi đã hứa, hãy giữ lời. Nếu không thể thực hiện, hãy giải thích một cách chân thành để con hiểu và không cảm thấy bị lừa dối.

Lời Kết

Cha mẹ cần cẩn trọng với từng lời nói của mình, bởi những tổn thương tâm lý cũng có sức tàn phá không kém gì những vết thương trên cơ thể. Bạo hành tinh thần không chỉ ảnh hưởng đến tâm trí trẻ thơ mà còn để lại những hệ lụy dài lâu đến sức khỏe thể chất và tinh thần khi chúng trưởng thành.

Tuổi thơ là nền tảng hình thành nhân cách, cảm xúc và hành vi của một con người. Một đứa trẻ lớn lên trong tình yêu thương, sự dịu dàng và thấu hiểu sẽ trở thành một người mạnh mẽ, tự tin và biết yêu thương người khác. Đó mới chính là điều cha mẹ thực sự nên dành cho con mình.

Nguồn: Psych2go 

Resources:

Oakley, Nicola. “18 Adults Reveal the Most Damaging Things Their Parents Ever Said to Them” Mirror, 5 Dec. 2018. At: www.mirror.co.uk/lifestyle/family/18-adults-reveal-most-damaging-7180465

University of California – Los Angeles Health Sciences. “Abuse, lack of parental warmth in childhood linked to multiple health risks in adulthood.” ScienceDaily. ScienceDaily, 26 September 2013. At: www.sciencedaily.com/releases/2013/09/130926205005.htm

AREHART-TREICHEL , JOAN. “Psychological Abuse May Cause Changes in Brain.” Psychiatric News, American Psychiatric Association, 2 Mar. 2001. At: psychnews.psychiatryonline.org/doi/10.1176/pn.36.5.0036

Davies, Janey. “Things Toxic Parents Do and Say That Have a Lifetime Effect on Their Children.” Learning Mind,July 16th, 2018. At: https://www.learning-mind.com/toxic-parents-things

D’Arcy Lyness, PhD. “Stealing.” Kids Health, Nemours, The Nemours Foundation, August 2015. At: https://kidshealth.org/en/kids/stealing.html

U.S. Department of Health and Human Services, Administration for Children and Families, Administration on Children, Youth and Families, Children’s Bureau. (2010). Child Maltreatment 2008. At: www.acf.hhs.gov/programs/cb/pubs/cm08/cm08.pdf

“Preventing Emotional Abuse.” Prevent Child Abuse America. At: https://preventchildabuse.org/resource/preventing-emotional-abuse/

Bhatti, Bonnie. Derezotes, David. Kim, Seung-Ock. Specht, Harry. “The Association Between Child Maltreatment and Self-Esteem” The Social Importance of Self-Esteem, University of California Press, UC Press E-Books Collection, 1982-2004 formerly eScholarship Edition. At: https://publishing.cdlib.org/ucpressebooks/view?docId=ft6c6006v5&chunk.id=d0e840&toc.id=&brand=ucpress