Ấn tượng ban đầu quan trọng đến mức nào?

Những điều cốt yếu

• Nghiên cứu cho thấy chúng ta có thể hình thành ấn tượng ổn định từ khuôn mặt của một người trong tích tắc.
• Một nghiên cứu mới khám phá mức độ ấn tượng ban đầu ảnh hưởng đến việc đánh giá sự hấp dẫn của một người.
• Mặc dù ấn tượng ban đầu có tác động, nhưng hiệu ứng này rất nhỏ.
• Kết quả nghiên cứu gợi ý rằng ấn tượng ban đầu có thể không quan trọng như chúng ta vẫn nghĩ.

Chúng ta có thể tạo ra ấn tượng đầu tiên về ai đó trong tích tắc.

Janice Willis và Alexander Todorov đã chứng minh điều này trong một nghiên cứu nổi tiếng từ năm 2006. Họ trình bày hình ảnh các khuôn mặt trong thời gian khác nhau và yêu cầu người tham gia đánh giá khuôn mặt đó dựa trên nhiều tiêu chí: sự đáng tin cậy, năng lực, sự dễ mến, tính hung hăng, và sự hấp dẫn. Điều đáng ngạc nhiên là dù thời gian hiển thị khuôn mặt chỉ kéo dài một giây, nửa giây, hay thậm chí một phần mười giây, kết quả đánh giá vẫn rất nhất quán.

Tuy nhiên, thời gian xem càng lâu lại dẫn đến điểm số thấp hơn cho tất cả các tiêu chí, đặc biệt là sự hấp dẫn. Điểm hấp dẫn giảm đáng kể khi so sánh giữa khuôn mặt được nhìn trong một phần mười giây với nửa giây, nhưng sau đó giữ nguyên ở mức một giây.

Sức Mạnh Của Ấn Tượng Ban Đầu

Mặc dù nghiên cứu trên cho thấy ấn tượng đầu tiên được hình thành rất nhanh chóng, câu hỏi đặt ra là: Ấn tượng này liệu có bền vững khi chúng ta nhìn thấy nhiều hình ảnh khác nhau của cùng một người?

Một nghiên cứu năm 2018 của Juergen Goller và các cộng sự đã tìm cách trả lời câu hỏi này. Họ thu thập sáu bức ảnh khác nhau (về ánh sáng, góc chụp, tư thế, v.v.) của 28 cá nhân và yêu cầu một nhóm tham gia đánh giá mức độ hấp dẫn của các bức ảnh trên thang điểm Likert từ 1 (không hấp dẫn) đến 7 (rất hấp dẫn). Sau đó, các nhà nghiên cứu sắp xếp hình ảnh của mỗi người theo thứ tự từ hấp dẫn nhất đến kém hấp dẫn nhất.

Khi một nhóm tham gia khác được yêu cầu đánh giá lại những khuôn mặt này, các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng những khuôn mặt được trình bày theo thứ tự giảm dần (từ hấp dẫn nhất đến kém hấp dẫn nhất) luôn được đánh giá cao hơn so với thứ tự tăng dần. Điều này cho thấy những hình ảnh đầu tiên có tác động lớn hơn đến đánh giá tổng thể, củng cố quan điểm rằng ấn tượng ban đầu thực sự quan trọng.

So Sánh Điểm Cá Nhân và Tổng Thể

Tuy nhiên, một nghiên cứu mới của Robin Kramer và các cộng sự, được công bố trên tạp chí Perception, đã chỉ ra một lỗ hổng tiềm ẩn trong nghiên cứu của Goller. Nghiên cứu trước đó tập trung vào việc đánh giá từng hình ảnh riêng lẻ, có thể bị ảnh hưởng bởi việc người tham gia so sánh với hình ảnh trước đó.

Nghiên cứu của Kramer giải quyết vấn đề này bằng cách yêu cầu người tham gia đưa ra một đánh giá tổng thể về mức độ hấp dẫn của một người sau khi xem toàn bộ sáu bức ảnh (không có bức ảnh cụ thể nào xuất hiện trong quá trình đánh giá tổng thể).

Kết quả đã phần nào xác nhận kết luận của Goller. Những người có hình ảnh được trình bày theo thứ tự giảm dần vẫn nhận được đánh giá cao hơn. Tuy nhiên, sự khác biệt này rất nhỏ, chỉ ở mức 0,22 điểm trên thang 7 điểm. Hơn nữa, trong một nghiên cứu bổ sung, khi các hình ảnh được trình bày ngẫu nhiên, không có bằng chứng nào cho thấy các hình ảnh đầu tiên có ảnh hưởng lớn hơn so với những hình ảnh sau.

Ấn Tượng Ban Đầu – Quan Trọng Nhưng Không Quyết Định

Kramer và các cộng sự kết luận rằng ấn tượng ban đầu dựa trên khuôn mặt thực sự có tác động, nhưng không quá lớn. Điều này gợi ý rằng trong thực tế, ảnh hưởng của những hiệu ứng này có thể hạn chế hơn so với những gì chúng ta từng nghĩ.

Một ấn tượng ban đầu không tốt có thể tạo ra chút thiên kiến, nhưng rất có khả năng thiên kiến này nhỏ và dễ dàng được khắc phục.

Nguồn: How Much Do First Impressions Really Matter? – Psychology Today