Bạn muốn trở thành một phần của bộ tộc nào – và vì sao?

Ai cũng dễ dàng cảm thông khi một người mong muốn thay đổi tầng lớp xã hội của mình. Nhưng có một điều ít ai hiểu thấu: song song với giấc mơ đổi đời đó, sâu bên trong chúng ta còn có một khát khao mãnh liệt, đó là được bước vào một “bộ tộc” nhất định, gần gũi hơn, riêng tư hơn.

Bên dưới ba tầng lớp kinh tế rộng lớn và quen thuộc, còn tồn tại vô số những nhóm nhỏ, nơi con người gắn bó với nhau bằng sở thích, thiên hướng và hệ giá trị tương đồng. Ta có thể gọi những cộng đồng ấy là bộ tộc. Trong bất kỳ xã hội nào, cũng có thể dễ dàng nhận diện những nhóm như: bộ tộc của những người yêu thể thao, thích leo núi, tập gym, đam mê thực phẩm bổ sung và quần áo bó sát; bộ tộc nhà giàu ở miền quê, nơi những người tên Rupert hay Serena cưỡi ngựa, trượt tuyết và uống trà chiều; bộ tộc trí thức nghiền đọc Nietzsche hay Lacan, say mê các bài viết trên The New York Review of Books hay N+1; bộ tộc của những người theo chủ nghĩa cộng sản, ăn chay, trồng rau trên mảnh vườn nhỏ và bảo vệ môi trường; giới nghệ sĩ, giới âm nhạc, dân chơi thời trang hay cộng đồng game thủ… và còn nhiều nữa.

Một điều khiến ta phải băn khoăn là: điều gì thực sự khiến ai đó khao khát được gia nhập một bộ tộc cụ thể? Ta có thể dễ dàng lý giải khát vọng có nhiều tiền hơn. Nhưng vì sao lại có người cảm thấy thôi thúc mãnh liệt được rời khỏi bộ tộc cũ và bước vào một thế giới khác? Đặc biệt là khi mong muốn ấy gắn liền với việc dứt khỏi bộ tộc nơi ta từng sinh ra?

Một cách lý giải là: ta muốn đổi tộc như một cách để tự bảo vệ mình khỏi những tổn thương, thiếu thốn trong tuổi thơ, khi bộ tộc gốc không trao cho ta thứ tình thương gắn bó mà bất kỳ đứa trẻ nào cũng cần. Mẹ, dù là người quý tộc hay nhà hoạt động xã hội, nhà leo núi hay nhà khoa học, có thể đã lạnh lùng, xa cách. Cha, dù là người của bộ tộc tự do chính trị hay thợ lặn chuyên sâu, có thể đã áp đặt, thô bạo, luôn bận rộn hoặc chỉ quan tâm đến anh/chị/em ta nhiều hơn. Việc muốn “chuyển tộc” đôi khi chính là tiếng kêu thầm lặng của một tâm hồn đói tình yêu, và là nỗi khao khát được thuộc về một nơi nào đó. Không chỉ muốn rời xa cha mẹ, ta còn muốn thoát ly hoàn toàn khỏi những giá trị và thế giới mà họ đại diện. Việc bước sang một bộ tộc mới giống như cách ta đòi lại những gì từng thiếu thốn, hay thậm chí là một hành động ngầm để "trả thù" tuổi thơ bị bỏ rơi, hỗn loạn, đau thương.

Cũng có một sự thỏa mãn không nhỏ, và đôi khi là niềm vui ngầm, trong việc khiến cha mẹ giận dữ bằng những biểu tượng rõ ràng rằng: “Tôi giờ đã là một phần của thế giới khác, mà cha mẹ không bao giờ hiểu nổi”.

Ta có thể tưởng tượng ra vô vàn ví dụ:

Hãy nghĩ đến một người phụ nữ tên Arabella, sinh ra trong một gia đình quý tộc Công giáo tại vùng quê nước Anh. Sau khi học đại học, cô quyết định đến Varanasi, Ấn Độ. Cô vứt bỏ những bộ váy đoan trang, rũ bỏ đức tin cũ, và tu học dưới sự dẫn dắt của Swami Ananda Giri – một lựa chọn đầy tính phản kháng với sự lạnh lùng và trưởng giả trong tuổi thơ của mình. Cha mẹ cô – Lord và Lady R. – có lẽ sẽ kinh hãi đến mức không nói nên lời.

Hay tưởng tượng Peter, lớn lên trong một gia đình trí thức, nơi cả cha lẫn mẹ đều có học vị tiến sĩ. Nhưng căn nhà ấy lại thiếu thực tế, rối rắm, lơ lửng như mây trời. Khi trưởng thành, Peter lại chọn gia nhập bộ tộc của những người lao động chân tay: thợ mộc, thợ đóng thuyền, những người sống gần với thiên nhiên, với những điều thiết yếu, chân thật. Họ đi chèo thuyền cuối tuần, cắm trại trong rừng, và Peter thấy mình được nuôi dưỡng từ đó.

Trái lại, Roisin lại là một cô gái lớn lên trong khu chung cư nghèo, với cha mẹ theo khuynh hướng cánh tả đầy lý tưởng. Bên ngoài là bạo lực, dao kéo; bên trong là không khí ngột ngạt, nặng nề, nơi sự thiếu thốn được xem là phẩm hạnh, nơi niềm vui gần như không tồn tại. Khi ra đời, Roisin không mơ gì hơn ngoài việc được trở thành thành viên của bộ tộc trung lưu “đáng kính”, nơi người ta là luật sư, nhân viên ngân hàng, tổ chức những bữa tiệc tối để bàn chuyện cổ phiếu và trường tư.

Trong tất cả những câu chuyện khác biệt ấy, bộ tộc mới xuất hiện như một giấc mơ, một lối thoát cảm xúc khỏi tuổi thơ bị tổn thương. Có thể, nếu thuở bé từng được yêu thương trọn vẹn, thì việc sinh ra trong bộ tộc cũ đã chẳng phải là vấn đề. Nhưng khi tình yêu ấy vắng bóng, ta bắt đầu mơ về những bộ tộc mới, nơi có thể là nhà thờ nghi lễ, là dân chơi nhạc techno, là nhà vô chính phủ hay người sống trên thuyền, như một phương thuốc chữa lành cô đơn và trống rỗng.

Dù vậy, sự thay đổi ấy không phải lúc nào cũng mang lại điều ta mong đợi. Vị đạo sư Ấn Độ không chữa lành được vết thương cũ. Những bữa tiệc hay sàn nhảy chẳng xua tan nỗi đau. Và cha mẹ có khi cũng chẳng buồn quan tâm, hoặc nỗi buồn của họ không đủ để khiến ta thấy được đền bù. Rồi sẽ đến một lúc, có thể sau cả thập kỷ, ta nhận ra rằng: bộ tộc mới không thể sửa chữa quá khứ. Bởi điều gây tổn thương không hẳn là bộ tộc gốc, mà chính là những hành vi, thái độ rất riêng của cha mẹ, điều mà ta cần nhìn nhận và tiếc thương đúng chỗ.

Hiểu được động lực tâm lý phía sau những khao khát đổi tộc có thể giúp ta tiết kiệm được thời gian quý giá. Ta sẽ không còn mãi đi tìm kiếm một bộ tộc chẳng thể nào chữa lành vết đau. Ta sẽ thấy mình được tự do hơn trong tình yêu, không còn bị ràng buộc bởi giới hạn của một nhóm nào đó. Và ta có thể thật sự tiếc thương cho tình yêu cha mẹ đã không thể trao, để từ đó, tự tay viết nên một cuộc đời độc lập hơn, sáng tạo hơn, ít lệ thuộc và bớt tầm thường hơn.

Photo by Thomas Benedetti on Pexels

Nguồn: WHAT TRIBE DO YOU WANT TO BELONG TO – AND WHY? | The School Of Life