Bí quyết nuôi dạy một đứa trẻ thông minh: 4 bí mật từ nghiên cứu

Làm cha mẹ lần đầu không hề dễ dàng. Một đứa bé chẳng khác nào một người bạn cùng phòng tí hon, lúc nào cũng lảo đảo như say rượu. Chúng ồn ào vào những giờ giấc không thể ngờ tới, nôn trớ lên bạn mà chẳng hề bận tâm, và tất nhiên, chẳng hề biết đến khái niệm “trả tiền thuê nhà”. Đến một lúc nào đó, bạn sẽ tự hỏi liệu có nên đổ thẳng thức ăn nghiền xuống sàn luôn cho đỡ tốn công hay không.

Mọi chuyện càng trở nên thử thách hơn khi bạn nhận ra: bé con của bạn gần như chẳng thể giao tiếp. Tất cả những gì chúng có là một loạt âm thanh bản năng, được lập trình để kích hoạt mọi bản năng làm cha mẹ mà trước giờ bạn không hề biết mình có. Một tiếng rên nho nhỏ – có thể là bé hơi khó chịu. Một tiếng thút thít – có lẽ là đói. Và rồi là tiếng gào thét như thể bị bỏ rơi giữa rừng hoang. Ai mà ngờ một sinh vật bé xíu, còn chưa biết tự ợ hơi, lại có thể có sức ảnh hưởng ghê gớm đến vậy?

Nhưng ngay khi bạn tưởng như mình không thể chịu đựng thêm nữa, chỉ cần một nụ cười không răng từ thiên thần nhỏ cũng đủ khiến mọi vất vả tan biến. Đó là tình yêu…

Hoặc cũng có thể là một dạng hội chứng Stockholm nhẹ, nhưng dù sao cũng là tình yêu.

Vậy bạn muốn trở thành một bậc cha mẹ tuyệt vời, muốn nuôi dạy một đứa trẻ thông minh. Vấn đề không phải là thiếu lời khuyên, mà là có quá nhiều. Chúng ở khắp nơi. Từ người phụ nữ lạ mặt trong công viên, người mà trình độ chuyên môn duy nhất có vẻ là “đã từng nhìn thấy một đứa trẻ”, đến người giúp việc nhà của bà cô họ xa, ai cũng có một ý kiến riêng.

Cứ như thể ngay khi bạn thông báo mình sắp có con, bạn đã vô tình đăng ký nhận tạp chí “Mọi Người Đều Là Chuyên Gia”, một ấn phẩm chuyên đăng tải những lời khuyên trái ngược nhau.

Theo như họ nói, nếu con bạn không nói được hai thứ tiếng lúc hai tuổi, chơi violin lúc ba tuổi và lập trình máy tính lúc bốn tuổi, thì hãy chuẩn bị tinh thần cho những buổi họp phụ huynh nơi giáo viên sẽ nhẹ nhàng gợi ý rằng “đại học không dành cho tất cả mọi người”.

Đến đây thì bạn chỉ còn biết cười. Bởi nếu không cười, bạn sẽ khóc. Và thực sự thì, nhà bạn đã có đủ tiếng khóc rồi.

Nhưng may mắn thay, có một người có câu trả lời đáng tin cậy. John Medina, giáo sư tại Đại học Y khoa Washington, đã tổng hợp tất cả các nghiên cứu về sự phát triển trí não của trẻ từ 0 đến 5 tuổi. Cuốn sách của ông, "Brain Rules for Baby", là một kho báu dành cho các bậc cha mẹ.

Nếu bạn đang có con nhỏ, sắp có con, hoặc đơn giản là muốn trở thành một ông bà thông thái, thì bài viết này dành cho bạn.

GIAI ĐOẠN MANG THAI

Mọi chuyện bắt đầu với một tế bào tinh trùng, một tế bào trứng, và có thể là một chút nhạc Marvin Gaye du dương.

Và trước khi đứa trẻ ấy chào đời, đã có vô số điều quan trọng diễn ra trong cơ thể bạn. Vậy trong nửa đầu thai kỳ, bạn nên làm gì để con thông minh hơn?

Tin vui là… chẳng cần làm gì đặc biệt cả.

Trong những tháng đầu tiên ấy, điều tốt nhất bạn có thể làm là để con yên. Bé chỉ muốn được phát triển thận trong yên bình mà thôi. Những sản phẩm công nghệ mới nhất, những phương pháp cải tiến thần kỳ mà ai đó cam kết sẽ giúp bé thông minh vượt trội? Không một sản phẩm thương mại nào từng được chứng minh có tác dụng cải thiện trí não của thai nhi.

Tuy nhiên, những nguyên tắc cơ bản vẫn rất quan trọng.

• Dinh dưỡng: Ăn uống đầy đủ, bổ sung nhiều rau củ quả là điều tuyệt vời. Rượu và nicotine thì không. Cơn thèm ăn khi mang thai là có thật, nhưng chúng không phản ánh nhu cầu thực sự của em bé. Chỉ có hai loại thực phẩm bổ sung thực sự có dữ liệu khoa học chứng minh lợi ích:
• Axit folic (thuộc nhóm vitamin B) giúp ngăn ngừa dị tật ống thần kinh.
• Omega-3 giúp cải thiện hoạt động của tế bào thần kinh.
• Vận động: Một cơ thể khỏe mạnh giúp bạn bớt đau hơn khi sinh, thời gian chuyển dạ ngắn hơn, và giảm nguy cơ biến chứng trong giai đoạn "rặn đẻ". Trường Cao đẳng Sản phụ khoa Hoa Kỳ khuyến nghị phụ nữ mang thai nên tập thể dục ở mức độ vừa phải ít nhất 30 phút mỗi ngày. Tất nhiên, hãy giảm dần cường độ khi gần đến ngày sinh.

Vậy là xong giai đoạn mang thai.

GIỜ THÌ, LÀM THẾ NÀO ĐỂ NUÔI DẠY MỘT ĐỨA TRẺ THÔNG MINH?

Việc đầu tiên trong danh sách này hóa ra không liên quan gì đến đứa trẻ…

GIỮ GÌN HÔN NHÂN CỦA BẠN

Chúc mừng nhé! Từ giờ, khái niệm “hẹn hò lãng mạn” của bạn chính là thành công đặt đứa trẻ đang say ngủ xuống cũi mà không kích hoạt hệ thống cảm biến chuyển động kỳ diệu mà dường như bé nào cũng được trang bị sẵn.

Có con là một thử thách lớn đối với hôn nhân, đặc biệt trong những năm đầu đời của trẻ. Chất lượng hôn nhân đạt đỉnh điểm vào những tháng cuối thai kỳ, rồi lao dốc không phanh từ 40 đến 90% trong năm đầu tiên sau khi bé chào đời.

Vì thế, hãy bước vào hành trình làm cha mẹ với một nền tảng hôn nhân thật vững chắc, rồi nỗ lực giữ gìn nó khi thành viên mới xuất hiện. Thời kỳ hỗn loạn đã đến. Hãy cho nhau chút bao dung. Đây là chiến trường, và bạn cần một đồng minh.

Nhưng không chỉ vì bạn. Đó còn là vì con bạn nữa.

Sự bất ổn trong hôn nhân có thể ảnh hưởng đến trẻ ngay từ khi chưa đầy sáu tháng tuổi. Một số nhà nghiên cứu thậm chí có thể dự đoán chính xác mức độ căng thẳng trong gia đình chỉ bằng cách phân tích hormone stress trong nước tiểu của trẻ sơ sinh. Nếu trẻ phải tiếp xúc liên tục với bầu không khí căng thẳng, chỉ số IQ của bé có thể bị ảnh hưởng, khả năng kiểm soát căng thẳng suy giảm, và nếu tình trạng này kéo dài, trẻ dễ gặp phải hàng loạt vấn đề tâm lý và hành vi như lo âu, trầm cảm hoặc phản ứng tiêu cực. Khi lớn lên, trẻ dễ có kết quả học tập kém và ít có khả năng hoàn thành chương trình trung học.

Tin tốt là tất cả những tác động này đều có thể đảo ngược nếu can thiệp sớm.

Một nghiên cứu về trẻ dưới 8 tháng tuổi sống trong môi trường gia đình căng thẳng (tạm gọi là “Thành phố Bão Tố”) được đưa vào các gia đình có môi trường lành mạnh hơn (“Miền Đất Yêu Thương”) cho thấy chỉ sau 10 tuần, khả năng điều tiết căng thẳng của trẻ đã cải thiện rõ rệt.

Vậy nên, nếu bạn và bạn đời đang căng thẳng, hãy dừng lại. Bạn vẫn còn cơ hội thay đổi mọi thứ.

Hít một hơi thật sâu, và cho nhau một chút bao dung. Giữa những đêm thức trắng, những vòng lặp bất tận của ăn – ợ – thay tã – dỗ ngủ, bạn vẫn có thể tìm thấy những khoảnh khắc hài hước đến mức phi lý mà chẳng hiểu sao lại khiến mọi thứ trở nên đáng giá. Như khi cả hai phá lên cười giữa đêm khuya chỉ vì bé con xì hơi quá hoành tráng, đến mức bạn phải kiểm tra cũi xem có… kẻ đột nhập nào không.

Và hãy dành một chút thời gian để biết ơn.

Biết ơn vì bạn có một người bạn đời để cùng chia sẻ hành trình này.
Biết ơn vì thiên thần nhỏ đang nằm đó, dù mới nãy còn khóc long trời lở đất.
Và biết ơn vì giờ đây, bạn có một lý do hoàn hảo để từ chối mọi lời mời tụ tập.

NÓI CHUYỆN VỚI CON GIÚP BÉ THÔNG MINH HƠN

John Medina khẳng định rằng đây là một trong những phát hiện vững chắc nhất trong lĩnh vực phát triển trí tuệ trẻ nhỏ: Trẻ được trò chuyện nhiều sẽ thông minh hơn.

Con số lý tưởng là 2.100 từ mỗi giờ. Nghe có vẻ như bạn phải nói chuyện liên tục như một người bán đấu giá thuốc lá, nhưng thực tế đây chỉ là tốc độ giao tiếp trung bình. Để dễ hình dung, một người bình thường tiếp nhận khoảng 100.000 từ mỗi ngày, chưa tính đến các cuộc hội thoại tại nơi làm việc.

Tuy nhiên, không chỉ số lượng mà cả sự đa dạng của từ vựng và cấu trúc câu cũng rất quan trọng. Và đừng quên phản hồi tích cực khi bé bập bẹ những âm thanh đầu tiên. Trẻ có cha mẹ trò chuyện thường xuyên, tích cực và thông minh có vốn từ vựng gấp đôi khi bước vào tuổi đi học, và đạt điểm cao hơn trong các bài kiểm tra ngôn ngữ.

Điều này có nghĩa là không được dùng giọng điệu nhí nhảnh để nói chuyện với con sao?

Tin vui là bạn hoàn toàn có thể – và thực tế là nên.

Các chuyên gia gọi đó là “ngôn ngữ cha mẹ” (parentese), và nó giúp trẻ học nhanh hơn. Parentese có nhịp điệu chậm hơn và nhấn mạnh nguyên âm, giúp bé dễ dàng nhận biết và phân biệt các từ mới. Giai điệu du dương của giọng nói tạo ra sự tương phản rõ ràng, và tông giọng cao giúp bé bắt chước dễ dàng hơn. (Dây thanh quản của trẻ sơ sinh chỉ bằng 25% so với người lớn, đó là lý do vì sao giọng của bé luôn cao vút – như bạn đã có dịp kiểm chứng vào lúc 3 giờ sáng hôm qua.)

Vậy khi nào nên bắt đầu nói chuyện với bé?

Các chuyên gia chưa đưa ra con số chính xác, nhưng dữ liệu hầu hết đều chỉ về một câu trả lời: Càng sớm càng tốt.

Và bây giờ, chúng ta cần nói về một yếu tố vô cùng quan trọng đối với trí não của bé – thứ mà các bậc cha mẹ mới có rất ít…

GIẤC NGỦ

Chúng ta đều đồng ý rằng ngủ rất tốt cho sự phát triển trí não của trẻ, đúng không? Tuyệt. Vậy hãy cùng tập trung vào câu hỏi mà bất cứ bậc cha mẹ nào cũng muốn biết câu trả lời: Làm thế nào để con chịu ngủ?

Ai cũng có lời khuyên. Đa số đều vô ích.

“Bạn đã thử đung đưa bé chưa?”

Trời đất, tôi đã đung đưa con nhiều đến mức còn hơn cả mức Aerosmith làm rung chuyển thập niên 90.

Thật đáng tiếc, nghiên cứu về giấc ngủ của trẻ sơ sinh vẫn còn hạn chế, nhưng có một bí quyết vàng đã được chứng minh là hiệu quả: Duy trì một trình tự đi ngủ nhất quán.

Hãy chọn một giờ ngủ cố định và kiên trì tuân thủ. Sau đó, thiết lập một số nghi thức trước khi ngủ như giảm ánh sáng, hát ru, hoặc bất kỳ thói quen nào lặp lại hằng đêm để báo hiệu với bé rằng: “Đến giờ ngủ rồi, con yêu ơi.”Điều này giúp bạn không phải gào lên câu đó bằng giọng bất lực.

Vậy còn việc làm sao để đặt con xuống cũi mà bé không tỉnh dậy? Câu trả lời nằm ở sự kiên nhẫn. Sai lầm lớn nhất của các bậc cha mẹ là bế con xuống khi bé chưa thực sự ngủ sâu. Hãy quan sát xem con thường mất bao lâu để chìm vào giấc ngủ – rồi cộng thêm 10 phút trước khi di chuyển bé.

Và rồi, cuộc chiến bất tận giữa hai phe nuôi con: “Để bé khóc” (CIO – Cry-It-Out) và “Gắn kết ban đêm” (NAP – Nighttime Attachment Parenting).

Một bên khuyên bạn cứ để bé khóc đến khi nào bé tự ngủ, cho rằng điều đó rèn luyện tính kiên cường, như thể một em bé bốn tháng tuổi đang chuẩn bị cho sự nghiệp đấu võ tay không.

Còn phe kia khuyên nên ngủ chung với con cho đến khi bé đủ tuổi đi bầu cử.

Vậy ai đúng?

Hiện tại, chúng ta vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng. CIO thực sự giúp trẻ tự ngủ xuyên đêm nhanh hơn, thường chỉ trong một tuần nếu áp dụng nhất quán. Nhưng vấn đề là chúng ta không biết liệu cách này có thực sự tốt nhất cho trẻ hay không.

Phe NAP cho rằng CIO có thể gây tổn thương tâm lý. Các nghiên cứu sơ bộ lại cho thấy trẻ lớn lên vẫn ổn dù áp dụng phương pháp nào. CIO có thể rất khó khăn đối với cha mẹ. Vì vậy, chọn phương pháp nào hoàn toàn phụ thuộc vào phong cách nuôi dạy con của bạn.

TỔNG KẾT

Vậy làm sao để giúp bé thông minh hơn?

Khi mang thai: Ai cũng có lời khuyên. “Hãy cho thai nhi nghe nhạc Mozart!” Rồi là cả danh sách dài những thực phẩm chức năng cần bổ sung. Bạn uống thuốc còn nhiều hơn một minh tinh Hollywood thập niên 70. Nhưng thực tế, chỉ cần những điều cơ bản: chế độ ăn cân bằng, axit folic, omega-3 và tập thể dục.

Giữ gìn hôn nhân: Nếu bạn nghĩ hôn nhân vốn đã phức tạp, thì việc thêm một em bé vào giống như quyết định: “Biết gì không? Cái bom này cần thêm dây điện. Và hãy làm cho tất cả chúng cùng màu. À, và bây giờ quả bom đang khóc.” Vì thế, hãy giữ gìn mối quan hệ của bạn. Nó quan trọng cho cả bạn và trí não của con bạn.

Nói chuyện với con giúp bé thông minh hơn: Không cần phải dùng từ ngữ quá trau chuốt. Bạn không cần phân tích lý thuyết kinh tế – xã hội ẩn sau chương trình Sesame Street. Hãy nhớ, bạn đang trò chuyện với một sinh vật mà thành tựu lớn nhất trong ngày có thể là ăn chuối mà không bị dính lên lông mày. Chỉ cần nói chuyện với con thật nhiều, dùng nhiều từ vựng khác nhau, và nhớ rằng giọng điệu nhí nhảnh của bố mẹ thực ra rất có ích.

Giấc ngủ: Hãy duy trì giờ ngủ cố định, kèm theo những nghi thức nhỏ giúp bé hiểu rằng màn trình diễn opera nửa đêm đã đến lúc hạ màn. Hãy chắc chắn rằng bé đã ngủ sâu trước khi đặt xuống cũi. Còn việc có nên để bé tự khóc đến khi ngủ hay không? Điều đó tùy vào bạn.

Làm cha mẹ là một hành trình đầy thử thách.

Bạn sẽ có những ngày chỉ toàn nhắc đi nhắc lại các nguyên tắc sống cơ bản, như: “Chúng ta chia sẻ đồ chơi.”Hoặc “Chúng ta không cắn con mèo.”

Và rồi sẽ có những lúc bạn cố gắng đối thoại với một con người nhỏ bé mà ai cũng biết rõ chính là tác giả của những bức tranh nguệch ngoạc trên tường, nhưng lại khăng khăng chối bay chối biến như một bậc thầy hội họa trừu tượng không quan tâm đến giá trị tài sản gia đình.

Vậy có bí quyết nào để giữ vững tinh thần khi nuôi dạy một đứa trẻ mà bạn hy vọng sau này sẽ không trở thành người nói chuyện ồn ào trong rạp phim?

Hãy nhớ rằng, làm cha mẹ là một “môn thể thao nghiệp dư.”

Thế hệ trước đã nuôi con cái bằng một chế độ dinh dưỡng đầy sơn chì và bụi amiang, vậy mà thế giới vẫn tồn tại đến ngày hôm nay. Bạn sẽ mắc sai lầm. Ai cũng mắc sai lầm. Và điều đó hoàn toàn ổn.

Nhưng dù có thể đảo lộn cuộc sống của bạn theo mọi cách có thể, trẻ nhỏ lại có một năng lực kỳ diệu.

Chỉ bằng một tràng cười khúc khích, chúng có thể làm tan chảy trái tim bạn.

Chúng nhắc bạn nhớ rằng thế giới này đầy những điều kỳ diệu, rằng niềm vui thuần khiết có thể đến từ những khoảnh khắc nhỏ bé nhất, và rằng không có tình yêu nào sánh bằng tình yêu dành cho một đứa trẻ.

Bạn chỉ cần làm hết sức mình. Mọi chuyện rồi sẽ ổn thôi.

Và những khoảnh khắc mọi chuyện không ổn…

Sẽ trở thành những câu chuyện tuyệt vời mà bạn sẽ kể trong đám cưới của con sau này.

Nguồn: This Is How To Make Your Baby Smarter: 4 Secrets From Research – Bakadesuyo