Cách tốt nhất để ứng xử trước sự thô lỗ và cay nghiệt

Một sự việc gần đây đã nhắc tôi nhớ rằng, sự cay nghiệt có muôn hình vạn trạng, và vì thế, cách đối diện với nó cũng không thể chỉ có một lối đi.

Sáng hôm ấy, tôi đạp xe đi làm giữa tiết trời mùa đông lạnh giá. Tuyến đường dành cho xe đạp và cả lòng đường đều bị tuyết và băng phủ kín, nên tôi quyết định đi trên vỉa hè. Khi tiến lại gần một người đang chạy bộ, tôi chủ động lách sang một bên để nhường đường. Vậy mà cô ấy giơ tay lên trời, mặt đầy bực tức và hét lên: “Đây là vỉa hè đấy! Đi trên đường cho xe đạp đi chứ!” Tôi chết lặng, không kịp thốt nên lời.

Tôi gọi những tình huống như thế này là “hành vi cay nghiệt ngẫu nhiên” — khi ta bất ngờ trở thành mục tiêu trút giận của người lạ. Đó có thể là những lời mắng mỏ vô cớ, hay ánh nhìn khinh miệt. Dù ta không cần duy trì mối quan hệ với những người ấy, nhưng các nghiên cứu cho thấy những tình huống như vậy vẫn có thể đeo bám trong tâm trí, ảnh hưởng đến cảm xúc và hiệu quả công việc của ta.

Chuyện nhỏ nhặt ấy trên đường đi làm đã đủ làm tôi bần thần suốt cả buổi sáng. Là người dễ lo âu, tôi hay phản ứng mạnh mẽ trước áp lực — tim đập nhanh, huyết áp tăng vọt trong chốc lát.

Những hành vi cay nghiệt bất chợt ấy dễ khiến ta củng cố thêm niềm tin tiêu cực về chính mình — rằng mình không đáng mến, không đủ tốt, hay rằng thế giới này lạnh lùng, vô tâm. Sự tiêu cực đó dần dà nuôi lớn nỗi hoài nghi, khiến ta càng dễ bị tổn thương hơn trước sự thô lỗ của người khác, bởi ta không còn đủ nhiệt tình hay thiện chí để mỉm cười trước cuộc đời.

Việc người phụ nữ ấy hiểu nhầm hành động của tôi là bất lịch sự khiến tôi day dứt mãi không yên. Tôi hiểu rằng đi xe đạp trên vỉa hè là không đúng, nhưng hôm đó, tôi chỉ cố gắng bảo vệ bản thân giữa thời tiết khắc nghiệt.

Một chuyện khác xảy ra vào mùa hè vừa rồi cũng khiến tôi hoang mang không kém. Khi đang lái xe về nhà sau một việc vặt, tôi bắt gặp một nhân viên điều tiết giao thông. Cô ấy đang tựa vào biển “Dừng lại”, mắt dán vào điện thoại. Tôi thấy nếu bấm còi thì sẽ rất bất lịch sự, nên sau vài giây dừng lại và nhận thấy không có xe nào khác quanh đó, tôi nhẹ nhàng nhấn ga. Điều đó khiến cô ấy giật mình, và ngay lập tức giơ cao biển hiệu với vẻ giận dữ. Cái cảm giác bị hiểu lầm là một kẻ thiếu lễ độ khiến tôi bối rối suốt nhiều giờ sau đó.

image: Nicoleta Ionescu/Shutterstock

Điểm chung giữa hai tình huống ấy chính là: tôi không có cơ hội để giãi bày, để cho người kia thấy rõ hoàn cảnh thật sự của mình. Dù biết rằng có thể sẽ chẳng bao giờ gặp lại họ, nhưng cảm giác day dứt vì một mâu thuẫn chưa được hóa giải vẫn cứ âm ỉ ở lại.

Lại thêm một trải nghiệm từ thuở xa xưa nữa đã dạy tôi rằng, khi có cơ hội đáp lại một cách hiệu quả trước sự cay nghiệt bất chợt của người khác, tôi cảm thấy được nâng đỡ nhiều hơn là bị oán giận.

Hôm ấy, tôi đang xếp hàng thanh toán trong siêu thị và đặt các món hàng của mình ở đầu xa của băng chuyền, thay vì gần với chỗ thu ngân. Người thu ngân than phiền rằng tôi khiến cô ấy phải với tay lấy từng món.

Tôi không nổi giận. Thay vào đó, tôi nhìn cô ấy với ánh mắt mỏi mệt, rồi nhỏ nhẹ xin lỗi: “Hôm nay tôi mệt mỏi và rối bời quá.” Ngay lập tức, vẻ mặt của cô dịu lại, đầy cảm thông, cô nhẹ nhàng nói: “Không sao đâu, em yêu,” rồi bắt đầu đóng gói các món hàng giúp tôi. Trong khoảnh khắc ấy, việc tôi để lộ sự yếu đuối lại mở ra một kết thúc dịu dàng hơn cho cả hai.

Một điều tôi rút ra được từ những trải nghiệm cá nhân, cũng như qua những câu chuyện tương tự mà khách hàng của tôi đã chia sẻ trong suốt nhiều năm, là một xu hướng: ta thường muốn phân định ai đúng, ai sai.

Nhưng vấn đề khi cứ mãi bám víu vào ranh giới đúng - sai ấy, là người kia cũng có thể nhìn bạn với ánh mắt mà bạn đang dùng để nhìn họ. Họ thấy bạn sai chẳng khác gì bạn nghĩ họ sai. Điều khiến tôi day dứt chính là: những người đã nổi giận với tôi có lẽ sẽ không bao giờ hiểu được câu chuyện phía sau hành động của tôi. Nhưng nếu tôi cố gắng hiểu được cảm xúc của họ, dẫu có thể không hiểu hết lý do họ cư xử như thế, thì tôi lại có thể hình dung rằng, tận sâu trong sự thô lỗ ấy là một cơ chế phòng vệ. Và khi nhìn ra được điều đó, tôi thấy mình và họ bỗng gần nhau hơn trong chính sự yếu đuối rất người ấy — cái xu hướng thường trực khiến ta giữ khư khư những nhận định bị che mờ bởi thành kiến.

Tóm lại, có những lúc, những hành động cay nghiệt bất ngờ ấy cho ta thấy: việc ai đúng ai sai không phải điều quan trọng nhất. Điều đáng quý hơn là khả năng hồi phục cảm xúc và rút ra bài học từ những tình huống đó. Dưới đây là một vài gợi ý giúp bạn lấy lại sự bình yên nội tâm khi trải qua những trải nghiệm tương tự:

Giải tỏa căng thẳng bằng những cách lành mạnh. Viết nhật ký hay vận động mạnh có thể giúp bạn xả bớt cảm xúc tiêu cực. Bản thân tôi viết nên bài viết này cũng chính là một cách để trút bỏ những day dứt trong lòng.

Đừng mong người khác sẽ thấu hiểu mình ngay. Các nghiên cứu cho thấy, cơn giận có thể làm giảm khả năng đặt mình vào vị trí người khác. Khi bạn không có cơ hội để hòa giải, hãy thử tưởng tượng một cuộc trò chuyện với người kia, nơi cả hai cùng cảm thông và tha thứ cho nhau.

Tìm sự thấu cảm từ những người bạn tin tưởng. Tâm sự với bạn bè hay người thân là điều nên làm, nhưng cũng cần hiểu rằng họ có thể vô tình xem nhẹ cảm xúc của bạn nếu vội vàng đưa ra những lời khuyên kiểu như “Kệ họ đi” hay “Đừng để bụng làm gì.” Những câu nói ấy, tuy có thiện ý, nhưng thường lại là điều cuối cùng bạn muốn nghe sau khi bị ai đó đối xử tệ bạc. Hãy nói rõ với họ rằng bạn không cần giải pháp ngay, mà chỉ mong được lắng nghe và công nhận cảm xúc của mình. Bắt đầu cuộc trò chuyện bằng cách nói về cảm giác của bạn sẽ giúp đối phương hiểu nên phản hồi như thế nào.

Khi tâm trí đã lắng xuống, hãy cởi mở điều chỉnh hành vi của mình một cách linh hoạt. Ban đầu, tôi rất phản đối việc phải đạp xe dưới lòng đường khi làn đường xe đạp bị chắn. Nhưng sau đó, gia đình tôi gợi ý rằng nếu đang đi trên một lối nhỏ cùng người đi bộ, tôi có thể xuống dắt xe để tránh va chạm. Đồng thời, việc chấp nhận rằng đôi khi, dù đã cư xử lịch sự nhất có thể, ta vẫn có thể gặp phải những tình huống khó chịu, sẽ giúp ta bao dung hơn — với cả chính mình và người khác.

Nguồn: The Best Way to Respond to Meanness and Rudeness | Psychology Today