Chống lại sự mơ hồ

Ta có thể nghĩ rằng con người sẽ luôn nghiêng về những lý giải đơn giản, rõ ràng hơn là những điều tối nghĩa. Thế nhưng, trong nhiều lĩnh vực trí tuệ và tâm lý, lại xuất hiện một hiện tượng kỳ lạ: sự ưu ái dành cho những điều phức tạp, khó hiểu, mơ hồ và huyền bí. Những lời giải thích gần như không thể lĩnh hội, đầy ẩn ý, sử dụng ngôn từ hiếm gặp, và không chút khoan nhượng với sự kiên nhẫn của người nghe lại được đánh giá cao. Như thể trong sâu thẳm, chúng ta tin rằng sự thật không thể đến dưới dạng dễ dàng mà ai cũng hiểu được. Chúng ta có thể khiêm nhường đến mức nghĩ rằng, chỉ khi chẳng còn hiểu gì nữa, ta mới chạm tới thiên tài.

Điều này trở thành vấn đề khi những chân lý quan trọng nhất trong đời sống cảm xúc – những điều ta cần hiểu và nhắc lại mỗi ngày – lại thường mang tính đơn giản, mộc mạc đến mức đi ngược lại thiên hướng ưa chuộng sự phức tạp của chúng ta. Chúng có vẻ đơn sơ như những câu chuyện ngụ ngôn: rằng ta nên thấu hiểu thay vì lên án, rằng người khác chủ yếu hành xử từ nỗi lo âu chứ không phải từ ác ý, rằng mỗi sức mạnh ta ngưỡng mộ đều đi kèm một điểm yếu ta cần tha thứ. Những quy luật tâm lý này nghe qua thật hiển nhiên, như thể những lời giáo điều mà ta đã quá quen thuộc đến mức chẳng buồn để tâm.

Thế nhưng, dù đơn giản là vậy, những động lực tưởng chừng hiển nhiên ấy, khi bị ngó lơ, có thể khiến ta phải trả giá đắt. Ba mươi năm miệt mài theo đuổi giàu sang và danh vọng có thể chỉ là kết quả của một khát khao bị lãng quên: mong mỏi sự chú ý từ người cha, người mẹ từng thờ ơ, mải mê với anh chị lớn trong gia đình. Sự đổ vỡ của một mối quan hệ kéo dài mười lăm năm, những đêm dài đau khổ triền miên, có thể bắt nguồn từ kiểu gắn bó né tránh đã hình thành từ năm hai tuổi. Đời sống cảm xúc không ngừng nhắc nhở ta rằng: những điều nhỏ bé, tưởng như không đáng kể, lại có thể gây ra những nỗi đau khôn nguôi.

Giản Đơn Không Phải Là Tầm Thường

Chúng ta cần khiêm nhường thừa nhận rằng những gì nuôi dưỡng và dẫn lối cho mình thường có cấu trúc đơn giản đến mức ta thấy xấu hổ. Ta không nên tự làm khó mình bằng cách cố tìm kiếm sự bí ẩn ở những điều vốn dĩ đã rõ ràng. Trí tuệ cảm xúc không cần sự rối rắm vốn chỉ hợp lý trong những ngành khoa học tiên tiến. Sự tổn thương của con người trước những sai lầm tâm lý cơ bản cũng chẳng khác gì sự thật rằng một hòn sỏi nhỏ có thể giết chết một người trưởng thành, hay rằng ta có thể chết chỉ vì thiếu một cốc nước. Sự giản đơn không hề xúc phạm trí thông minh của ta, mà trái lại, nó nhắc nhở ta rằng trí tuệ thực sự nằm ở khả năng hiểu đúng bản chất của điều mình đang đối mặt.

Chúng ta cần đủ tinh tế để không gạt bỏ một chân lý chỉ vì nó nghe giống điều mình đã biết (dù thật ra chưa thấu đáo). Ta cần đủ trưởng thành để cúi xuống nhặt lên những ý niệm cốt lõi, dù chúng mang dáng dấp bình dị nhất. Và trên hết, ta cần giữ trái tim rộng mở để đón nhận những chân lý vĩ đại có thể được nói bằng ngôn ngữ của một đứa trẻ.

Nguồn: AGAINST OBSCURITY - The School Of Life