Có phải bạo dâm là một loại thái nhân cách không?

Những kẻ thái nhân cách (quyến rũ, nhẫn tâm), kẻ ái kỷ (kiêu ngạo, cậy thế) và kẻ thao túng (lừa dối, tính toán) đều có xu hướng hành động tàn nhẫn và lợi dụng người khác; do đó các đặc điểm của bệnh thái nhân cách, ái kỷ và thao túng được gọi là Dark Triad bộ ba đen tối.

Nhưng trong một bài đăng trên bản tin quý III năm nay của tờ Journal of Individual Differences, các nhà nghiên cứu Canada đã đề xuất thay thế Dark Triad (bộ ba đen tối) bằng Dark Tetrad (bộ tứ hắc ám), khác biệt từ việc thêm vào chứng bạo dâm cận lâm sàng.

Bạo dâm là đạt được niềm vui từ việc gây ra sự đau đớn. Người bạo dâm ‘’làm nhục người khác theo mô hình bền vững về hành vi tàn nhẫn, hoặc hạ thấp người khác, hoặc cố tình gây ra sự đau đớn hay khổ sở về thể xác, tình dục hoặc tâm lý cho người khác, nhằm khẳng định sức mạnh và sự thống trị hoặc vì thích thú và khoái trá.’’

Người bạo dâm có mức cảm xúc và tính khiêm cung hay dễ chịu thấp do họ ít đồng cảm, hay thao túng, hay thù hằn và thù địch.

Nghiên cứu trước đây kết hợp bạo dâm với việc thích thú trên nỗi đau của người khác.

Người bạo dâm không nhất thiết phải gây đau khổ cho người khác dể đạt khoái cảm. Mà họ có thể thích thú với nỗi đau của một nhân vật trong video game hay phim ảnh bạo lực.

Một lập luận phản đối việc thay thế Dark Triad bằng Dark Tetrad đã cho rằng bạo dâm rất giống với bệnh thái nhân cách. Nghiên cứu sau đây sẽ xem xét liệu có đúng như thế hay không.

Source: Pixabay/Vitabello

Bộ Ba hay Bộ Tứ

Mẫu nghiên cứu bao gồm 615 sinh viên (143 nam) tại một đại học lớn ở Canada. Những người tham gia có độ tuổi trung bình là 18 tuổi (từ 17-43 tuổi).

Nghiên cứu đo lường những đặc điểm sau:

• Bộ Ba Đen Tối: Đo lường mức độ thao túng, thái nhân cách và ái kỷ.
• Đánh giá toàn diện về khuynh hướng bạo dâm: Đánh giá sự bạo dâm bằng lời, bạo dâm thể xác và bạo dâm gián tiếp.
• Bản đánh giá tính cách HEXACO – có hiệu đính: Thước đo dựa trên mô hình tính cách HEXACO).

Kết quả cho thấy bạo dâm cận lâm sàng có mối tương quan nghịch đáng kể với cảm xúc, khiêm cung, lương tâm và sự dễ chịu.

Phân tích song song 45 biến số sử dụng kết quả đánh giá từ Bộ Ba Đen Tối và Đánh giá toàn diện về khuynh hướng bạo dâm đã giúp rút ra sáu yếu tố độc đáo. Các yếu tố này giải thích hơn 45% phương sai quan sát liệt kê sau đây có kèm theo ví dụ tiêu biểu:

• Thái nhân cách: “Những kẻ kiếm chuyện với tôi sẽ tiếc vì hành động của họ.’’
• Thao túng: ‘’Tôi thích thao túng thông minh để đạt mục đích.’’
• Ái kỷ: ‘’Những hoạt động tập thể sẽ buồn tẻ khi không có tôi.’’
• Bạo dâm thể xác: ‘’Tôi thích làm tổn thương thể xác người khác.’’
• Bạo dâm bằng lời: ‘’Tôi rất thích nói đùa làm hại người khác.’’
• Bạo dâm gián tiếp: ‘’Tôi thích xem các clip có đánh nhau.’’

Đúng như dự đoán, bạo dâm cận lâm sàng có tương quan với Bộ Ba Đen Tối thao túng, ái kỷ và thái nhân cách; chuyện này không có gì lạ vì bốn yếu tố này có điểm chung. Thái nhân cách liên kết mạnh mẽ nhất với bạo dâm thể xác vì hai biến số đều liên quan đến việc thống trị và làm tổn thương người khác.

Sự khác biệt giữa thái nhân cách và bạo dâm

Vậy đâu là sự khác biệt giữa thái nhân cách và bạo dâm?

Nghiên cứu trước đây cho thấy rằng việc-thích-thú-sự-tàn-ác là tâm điểm của bạo dâm nhưng không phải là thái nhân cách. Hành vi bạo lực liên quan đến thái nhân cách thường là phản ứng (phản ứng với sự khiêu khích) hoặc công cụ (để có tiền hoặc có quyền truy cập hàng hóa). Tuy nhiên kẻ bạo dâm làm những điều tàn ác không phải để phản ứng hay như công cụ mà vì họ thích thú chính sự tàn ác. Vì vậy việc tra tấn người vô tội bản thân nó đã là phần thưởng rồi.

Kết luận

Nghiên cứu mới cho thấy bạo dâm có mối tương quan từ yếu-đến-vừa (r = 0,23-0,68) với Bộ Ba Đen Tối thao túng, ái kỷ và thái nhân cách nhưng khác biệt với chúng. Thật vậy, tầm quan trọng của mối tương quan này có thể so sánh với tầm quan trọng của mối tương quan giữa thao túng, thái nhân cách và ái kỷ (r = 0,32-0,54). Do đó, các kết quả của cuộc điều tra này chứng minh rằng Bộ Ba Đen Tối nên được thay thế bằng Bộ Tứ Hắc Ám - thao túng, ái kỷ, thái nhân cách và bạo dâm.

Psychology Today - Should the Dark Triad Become the Dark Tetrad?

Trần Tùng Lâm biên dịch