Cơ thể không bao giờ nói dối – Chấn thương thời thơ ấu

Khi nói về chấn thương phức tạp và chấn thương ấu thơ, có tên tuổi của một nữ tâm lý gia người Ba Lan mà chúng ta không thể không nhắc đến, Alice Miller.

Alice Miller bắt đầu hành trình chuyên môn của mình khi theo học tiến sĩ về Tâm lý học, Xã hội học và Triết học tại Đại học Basel ở Thụy Sĩ. Trong suốt 20 năm đầu của nghiệp tâm lý, bà đã nghiên cứu và thực hành trong trường phái Phân tâm học và đã cho ra đời ba cuốn sách theo hướng tiếp cận này.  Tuy nhiên sau đó Dr. Miller cho rằng nguyên lý lẫn phương pháp của Phân tâm học không đủ để nhận diện các nguyên nhân những rối loạn tâm lý và hành vi của thân chủ. 

Bắt đầu cuộc hành trình tìm kiếm nguyên nhân của những rối loạn này, Alice Miller đã phân tích tác phẩm và cuộc đời của các nhà văn như Virginia Woolf hay Franz Kafka để nhận diện mối liên hệ giữa những chấn thương tâm lý thời thơ ấu không được hóa giải và những thảm kịch trong cuộc đời của họ, như một số trường hợp bệnh tâm thần, tội phạm, hay trở thành con mồi của các giáo phái khi lớn lên. Miller đặt tên “phương pháp sư phạm độc hại” để gọi tất cả hình thức bạo hành trẻ em, từ xâm hại tình dục đến đánh đòn, một biện pháp kỷ luật nhục hình mà vào thời của từ phụ huynh đến chính quyền, từ xã hội đến tôn giáo, ai cũng chấp nhận.

Tên gọi “sư phạm độc hại” Miller vốn mượn từ trong tác phẩm của Katharina Rutschky với từ nghĩa ban đầu là, “phương pháp sư phạm đen tối” [schwarze Pädagogik] và bà đã xây dựng một mô hình chấn thương tâm lý dựa trên lý thuyết sư phạm được gọi tên là độc hại này, bao gồm các phương pháp nuôi dạy một đứa trẻ có hại cho sự dưỡng sinh và phát triển của chúng như ngược đãi và độc đoán của cha mẹ.

Miller cho rằng trong nền văn hóa châu Âu, “Dung thứ cho cha mẹ là luật tối cao.” Vì thế, các nhà tâm thần học, phân tâm học, và tâm lý học lâm sàng đều mang mối sợ hãi vô thức khi phải lên tiếng về sự liên quan nhân quả giữa những bạo hành của cha mẹ và các chứng rối loạn thần kinh và tâm lý của thân chủ tham vấn của họ.

Trong một tác phẩm của mình, “CƠ THỂ KHÔNG BAO GIỜ NÓI DỐI” [The Body Never Lies, 2005] Alice Miller đã viết “Đã 20 năm tôi quan sát người ta phủ nhận những chấn thương thuở ấu thời, thần tượng hóa cha mẹ, và kháng cự lại sự thật về tuổi thơ của họ.” (Cuốn sách CƠ THỂ KHÔNG BAO GIỜ NÓI DỐI mới được Bách Việt Book dịch và xuất bản, bạn có thể tìm đọc tại: https://shope.ee/1q6jebHhYH)

Bác sĩ Bessel A. van der Kolk, M, tác giả cuốn “Thể X.ác Lưu Dấu Khổ Đau: Tâm, Não và Thân trong Chuyển Hóa Chấn Thương Tâm Lý” [The Body Keeps the Score: Mind, Brain and Body in the Transformation of Trauma] mà Công ty Sách Saigon Books đã dịch ra tiếng Việt, “Sang Chấn Tâm Lý: Hiểu để chữa lành,” đã viết trong bài Rối loạn Chấn thương Phát triển [Developmental Trauma Disorder A new, rational diagnosis for children with complex trauma histories]:

“Chấn thương thời thơ ấu, bao gồm lạm d.ụng và bỏ bê, có lẽ là thách thức sức khỏe cộng đồng quan trọng nhất ở Hoa Kỳ, một thách thức đáng lẽ có thể được giải quyết phần lớn bằng các biện pháp phòng ngừa và can thiệp thích hợp. Mỗi năm, hơn 3 triệu trẻ em được báo cáo đã bị l.ạm d.ụng hoặc bỏ mặc, và trong số đó có 1 triệu ca đã được xác minh.”

Ông cũng đã nhắc khéo tới những khó khăn trong vấn đề thu thập thông tin về trẻ bị bạo hành trong gia đình vì những “cấm kỵ”:

“Tìm hiểu về các mốc phát triển và tiền sử bệnh gia đình là việc làm thường xuyên của các cuộc kiểm tra y tế và tâm thần. Ngược lại, những điều cấm kỵ trong xã hội ngăn cản thu thập thông tin về thời thơ ấu chấn thương, l.ạm d.ụng, bỏ rơi và các trải nghiệm với bạo lực khác.

Và hậu quả của việc bị chấn thương tâm lý thuở thiếu thời đem lại nhiều đau khổ và bệnh tật:

“Nghiên cứu đã chỉ ra trải nghiệm tuổi thơ đau thương đó không chỉ cực kỳ phổ biến mà còn có tác động sâu sắc đến nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau của một cá nhân. Ví dụ, trẻ em tiếp xúc với cha mẹ nghiện rượu hoặc bạo lực gia đình hiếm khi có một tuổi thơ an toàn; triệu chứng của họ có xu hướng phổ cập và đa dạng và có nguy cơ bao gồm trầm cảm, bệnh tật, và một loạt các hành vi bốc đồng và tự hủy hoại bản thân. . . Tiền sử nhục hình và tấn công tình d.ục thời thơ ấu liên quan đến nguyên nhân của một loạt các chẩn đoán tâm thần khác nhau ở tuổi vị thành niên và tuổi trưởng thành. Chúng có thể bao gồm việc lạm dụng chất kích thích; các rối loạn tính cách giới hạn và chống đối xã hội,  ăn uống, phân ly, cảm xúc, tâm thể, tim mạch, trao đổi chất, miễn dịch và tình dục. . . Sau khi một đứa trẻ bị chấn thương nhiều lần, dấu ấn của chúng đã trở thành kết cấu ở nhiều khía cạnh của bản thể.  Điều này được thể hiện trong nhiều cách: phản ứng sợ hãi, hung hăng, biểu hiện tình dục, né tránh, và phản ứng cảm xúc không kiểm soát được.”

Để hiểu rõ hơn các hình thức bạo hành trong gia đình và nguy cơ hậu quả của chúng, Trung Tâm Kiểm Soát Dịch Bệnh Hoa Kỳ [CDC-Kaiser Permanente Adverse Childhood Experiences (ACE) Study] đã lập một bản khảo sát như sau và thực hiện mẫu nghiên cứu trên 17 ngàn khách thể. Chúng ta có thể dùng tạm bản câu hỏi tóm tắt sau trên trang acestoohigh.com, bản này chỉ tóm tắt bảng câu hỏi của CDC và không có giá trị chẩn đoán nhưng có thể giúp ta hình dung các dạng bạo hành.

“Trước sinh nhật 18 tuổi của bạn:

1. Cha mẹ hoặc người lớn khác trong gia đình có thường xuyên hoặc rất thường xuyên… ch.ửi bạn, xúc phạm bạn, hạ thấp bạn hoặc làm nh.ục bạn không? hoặc có hành động khiến bạn sợ có thể bị tổn thương về thể chất?

Không ___ Nếu Có, hãy nhập điểm 1 __

2. Cha mẹ hoặc người lớn khác trong nhà có thường xuyên hoặc rất thường xuyên… Xô đẩy, túm, tát, hoặc ném thứ gì đó vào bạn không? hoặc đã bao giờ đánh bạn quá mạnh đến mức bạn bị thương?

Không ___ Nếu Có, hãy nhập điểm 1 __

3. Một người lớn hoặc người lớn hơn bạn ít nhất 5 tuổi đã bao giờ… chạm vào hoặc vuốt ve bạn hoặc bạn đã chạm vào cơ thể của họ mang tính tình dục? hoặc thử hoặc thực sự có giao hợp bằng miệng, hậu môn hoặc âm đạo với bạn?

Không ___ Nếu Có, hãy nhập điểm 1 __

4. Bạn có thường xuyên hoặc rất thường xuyên cảm thấy rằng… không ai trong gia đình yêu bạn hoặc nghĩ rằng bạn là người quan trọng hoặc đặc biệt? hoặc gia đình bạn không quan tâm đến nhau, cảm thấy gần gũi nhau hoặc hỗ trợ lẫn nhau?

Không ___ Nếu Có, hãy nhập điểm 1 __

5. Bạn có thường xuyên hoặc rất thường xuyên cảm thấy rằng… bạn không đủ ăn, phải mặc quần áo bẩn và không có ai bảo vệ? hoặc cha mẹ của bạn đã quá say hay phê ma túy để chăm sóc bạn hoặc đưa bạn đến bác sĩ nếu bạn cần?

Không ___ Nếu Có, hãy nhập điểm 1 __

6. Bố mẹ bạn đã ly thân hoặc ly hôn chưa?

Không ___ Nếu Có, hãy nhập điểm 1 __

7. Là mẹ hoặc mẹ kế của bạn thường xuyên hoặc rất thường xuyên BỊ xô đẩy, nắm lấy, tát, hoặc ném một cái gì đó vào người bà ấy? hoặc đôi khi, thường xuyên, hoặc rất thường xuyên bị đá, cắn, đánh bằng nắm đấm, hoặc đánh bằng vật gì đó mạnh? hoặc đã bao giờ liên tục bị đánh trong ít nhất vài phút hoặc bị đe dọa bằng súng hoặc dao?

Không ___ Nếu Có, hãy nhập điểm 1 __

8. Bạn có sống với bất kỳ ai nghiện rượu hoặc nghiện rượu, hoặc sử dụng ma túy loại bán lậu không?

Không ___ Nếu Có, hãy nhập điểm 1 __

9. Một thành viên trong gia đình bạn bị trầm cảm hoặc bị bệnh tâm thần, hoặc một thành viên trong gia đình đã định tự tử không?

Không ___ Nếu Có, hãy nhập điểm 1 __

10. Một thành viên trong gia đình đã đi tù?

Không ___ Nếu Có, hãy nhập điểm 1 __

Điểm ACE: tổng cộng các điểm 1 của 10 câu hỏi trên”

Theo Nghiên cứu Trải nghiệm Trẻ thơ trong Nghịch cảnh của CDC (Nghiên cứu ACE), có một mối liên hệ tuyệt đối giữa chấn thương thời thơ ấu và các b.ệnh mãn tính mà con người phát triển khi trưởng thành, cũng như các vấn đề xã hội và cảm xúc. Điều này bao gồm bệnh tim, ung thư phổi, tiểu đường và nhiều bệnh tự miễn dịch, cũng như trầm cảm, bạo lực, là nạn nhân của bạo lực và t.ự t.ử.  Khi điểm ACE của chúng ta tăng, nguy cơ mắc bệnh, các vấn đề xã hội và cảm xúc cũng tăng theo. Với điểm ACE từ 4 trở lên, mọi thứ bắt đầu trở nên nghiêm trọng. Khả năng mắc bệnh phổi mãn tính tăng 390%; viêm gan, 240%; trầm cảm 460%; đã cố gắng tự tử, 1,220%.

Một thái độ thiếu nghiêm túc và thiếu hiểu biết về các vấn nạn sức khỏe tâm sinh lý bởi bạo hành thuở thiếu thời sẽ dễ dàng gạt qua những khuyến cáo về mối quan hệ cha mẹ độc hại này với những lý lẽ như: ai cũng trải qua nhưng vẫn ổn, đã là người lớn rồi thì phải tự vượt qua, không được trách móc bố mẹ vì vậy là bất hiếu, chúng ta phải chịu trách nhiệm, cha mẹ chỉ muốn chúng ta nên người, v.v…

Thật ra những thông tin hay thậm chí việc lên án việc bạo hành của bố mẹ đối với con cái và về chấn thương tâm lý phức tạp/thiếu thời là lời cảnh báo cần thiết để chấm dứt tình trạng bạo hành gia đình vẫn còn đang tiếp diễn, từ đó giảm thiểu không chỉ các rối loạn tâm thần, hành vi tự bại [self-deafing]/tự hại [self-harming]/và tự sát, các tệ nạn xã hội, các chứng bệnh thân thể, mà còn để xây dựng một thế hệ mới thân tâm khỏe mạnh và giảm chi phí quốc gia trong các biện pháp can thiệp sức khỏe thân tâm cho người dân. 

Hành trình chữa lành bao giờ cũng đến những bước thông cảm và khoan dung cho kẻ đã bạo hành mình.  Và cũng chính những hành động thông cảm và khoan dung cũng là phương tiện để chữa lành cho nạn nhân.  Tuy nhiên, hành động này không thể chỉ dựa trên sự hiểu biết về những giới hạn của người thủ ác, trong đó có nhận thức khô cứng lỗi thời, quá khứ bị bạo hành, rối loạn cảm xúc, v.v… mà nó còn đòi hỏi sự chân thành hối lỗi của người đã bạo hành.  Hòa giải để chữa lành đòi hỏi nỗ lực từ cả hai phía.

Hình ảnh đẹp nhất có lẽ là hình ảnh bố mẹ ôm chầm đứa con xưa bị bạo hành nay đã lớn và nói, “Bố/mẹ xin lỗi con” và đứa con cũng sẽ nói trong ràn rụa nước mắt, “Con vẫn luôn thương yêu bố/mẹ.”

Tác giả: Tiến sĩ Lê Nguyên Phương 

Ảnh 1: Tương quan điểm ACE và hiệu quả công việc tại sở làm.

Ảnh 2: Tương quan điểm ACE và tự sát.

Ảnh 3: Tương quan điểm ACE và bệnh gan như viêm gan hay vàng da.

Ảnh 4: Tương quan điểm ACE và trầm cảm.