Đa dạng hóa bản sắc cá nhân

Tôi ít khi xem TV, nhưng nếu có kênh nào phát liền tù tì các buổi thuyết trình của Tony Robbins thì tôi sẽ chẳng khác gì một em gái tuổi teen dán mắt vào series America’s Next Top Model. Cứ việc nói những gì bạn muốn về Robbins (các quan điểm về ông ấy dao động từ việc chỉ là một kẻ lừa đảo cho đến thế hệ thứ hai của Chúa Jesu, quan điểm của tôi đâu đó ở giữa), nhưng các buổi diễn thuyết của ông ấy không hề ngớ ngẩn chút nào. Người đàn ông đó biết cách bán sự giúp đỡ cho người khác.

Với những ai chưa biết, hội thảo của Robbin có những phần phụ để người ta có thể đứng lên và chia sẻ các vấn đề cá nhân của mình trực tiếp với Tony giữa một rừng khán giả, dạng như buổi tư vấn cá nhân trước 2.000 người khác. Tony điều khiển thế giới cảm xúc của họ một cách mạnh mẽ, định hình lại thực tế ngay trước mắt họ, tất cả vỗ tay như sấm. Dù có chân thực hay không, nó cũng không bao giờ nhàm chán và luôn mang tính giáo dục.

(Một người bạn thân của tôi là nhà tâm lý học và trị liệu gọi Robbins là Batman trong ngành Tâm lý học – đôi lúc ông ấy phá luật và làm những điều không đúng, nhưng chúng luôn vì những lợi ích to lớn hơn.)

Trong một buổi hội thảo, một người đàn ông trung niên trong số các khán giả đứng lên và thổ lộ rằng ông từng có ý định tự tử. Rồi ông chia sẻ câu chuyện của mình: ông là dân tài chính, cực kỳ có điều kiện. Ông kiếm được rất nhiều tiền, và bạn bè cùng các thành viên trong gia đình gửi ông số tiền họ tiết kiệm được cho ông quản lý và ông cũng kiếm được số tiền kha khá từ đó. Cả cuộc đời ông sống trong sung túc và kiếm được rất nhiều tiền cho rất nhiều người.

Và rồi một ngày ông mất tất cả.

Dưới sự khích lệ của Robbins, ông chia sẻ lý do tự tử là vì chính sách bảo hiểm nhân thọ của ông sẽ đủ để cho vợ con ông chi trả sau khi ông mất, trong khi nếu ông còn sống thì cả gia đình sẽ phải gánh nợ nần và đứng trên bờ vực tan vỡ. Khi Robbins đưa ra quan điểm rõ ràng rằng cùng lúc những đứa con của ông ấy lớn lên với nguồn tài chính ổn định, thì chúng lại không có cha, người đàn ông bình tĩnh khẳng định, "Phải, đúng là như vậy. Đó chính là suy nghĩ của tôi."

Điều ngay lập tức đánh thẳng vào tâm trí bạn là niềm tin ngu ngốc của người đàn ông này vào việc, những đứa con của ông ta cần tài chính ổn định hơn là một người cha đang sống. Thật dễ dàng cho rằng ông ta bị khùng và không thèm để mắt tới.

Nhưng nếu chúng ta dừng lại một chút và thông cảm, đào sâu vào động lực của người đàn ông ấy, ta sẽ khám phá ra điều quan trọng thật sự về sự tự nhận thức của ông ta: Người đàn ông này nhận thức giá trị của cuộc đời mình không gì hơn ngoài việc kiếm tiền cho gia đình.

Ông ta không hề nhận thức giá trị của mình như một người cha, người chồng, người bạn, chưa kể đến những kỹ năng hay sở thích khác. Đó không chỉ là việc ông nghĩ những đứa trẻ sẽ sống tốt hơn với tiền thay vì với ông, mà đó là niềm tin rằng giá trị duy nhất của ông là khả năng kiếm tiền.

Người hùng Robbins nhanh chóng nắm được cốt lõi vấn đề: người đàn ông này chưa bao giờ đầu tư về mặt cảm xúc vào bản thân hay nhìn nhận mình với tư cách là một người cha, người chồng, người bạn hay một đồng nghiệp. Ông ta dốc hết mọi thứ mình có (bao gồm cả thời gian và nỗ lực) vào việc kiếm tiền và trở nên giàu có. Rồi đến khi tài sản tiêu tan, toàn bộ nhận thức về bản thân của ông cũng tiêu tan theo đó.

Quay trở lại một chút, trước đây tôi từng xem một video ngắn của Tim Ferriss và tình cờ anh ta nhắc đến một khái niệm gọi là "đa dạng hóa bản sắc cá nhân". Anh ta ít nhiều nói thế này:

Khi bạn có tiền, đa dạng các khoản đầu tư của mình thành nhiều khoản là thông minh nhất, có như vậy khi một trong số đó tiêu tùng thì bạn cũng không mất tất cả. Việc đa dạng bản sắc cá nhân cũng tương tự, đầu tư bản thân và những gì bạn quan tâm vào nhiều lĩnh vực khác nhau - kinh doanh, đời sống xã hội, mối quan hệ, hoạt động từ thiện, thể thao - nhờ đó khi một trong số chúng tan biến, bạn sẽ không gục ngã và sụp đổ hoàn toàn.

Tôi thích ý tưởng này. Hiển nhiên đó là một trong những ý tưởng khó nắm bắt. Khi nghe thấy nó lần đầu, bạn sẽ có cảm giác như mình vừa mới ngủ dậy. Đa dạng hóa bản sắc.

BẢN SẮC LÀ GÌ?

Dù vô tình hay cố ý, tất cả chúng ta đều lựa chọn những gì mình cho là quan trọng, những điều ta trân quý. Chúng ta lựa chọn những thước đo mà cùng với nó đo lường thành công và giá trị của riêng ta. Thước đo chung mà mọi người hay chọn bao gồm: thành công chuyên nghiệp, học vấn cao, kiếm được nhiều tiền, trở thành người chồng/người cha xuất sắc, là thành viên ngoan đạo và trung thành trong tôn giáo của mình, trở nên nổi tiếng và được ngưỡng mộ trong xã hội và/hoặc trong việc thu hút người khác phái, có thân hình bốc lửa hay xinh đẹp, và còn nhiều nữa.

Bất cứ thứ gì ta lựa chọn để đánh giá giá trị của bản thân, là một fan cuồng nhiệt của đội thể thao yêu thích, kiếm nhiều tiền hơn bất cứ người bạn nào hoặc nhận được nhiều sự chú ý hơn từ người khác phái, chúng ta đều đang lựa chọn theo cách ta muốn nhận được sự công nhận để cảm thấy tốt đẹp hay tồi tệ về chính mình. Giống như một bức tranh tường, bất cứ thứ gì bạn chọn để trân trọng và nhận được sự công nhận sẽ kết tụ lại thành bản sắc tổng thể của bạn.

Hầu hết chúng ta thiên về các khía cạnh trong cuộc sống một cách tự nhiên đơn thuần qua việc trưởng thành và nhận được sự chú ý hay khen ngợi vì các lý do cụ thể. Có thể bạn là một đứa trẻ thông minh, một tiền vệ ưa nhìn, một nhạc công nổi tiếng, hay gì cũng được. Sự công nhận mà chúng ta có được trong quá trình trường thành đóng vai trò xác định cách ta coi trọng bản thân trong đời sống trưởng thành sau này.

Một vài người trong chúng ta cũng trải qua những chấn thương cảm xúc từ khi còn nhỏ, và do đó họ có sự liên kết chặt chẽ với những khía cạnh nhất định trong bản sắc hơn chúng ta. Áp lực xã hội có thể buộc chúng ta nhận diện quá mức một khía cạnh nhất định nào đó trong bản sắc và lấn át các lĩnh vực còn lại trong đời sống.

Ví dụ, bộ phim Blow là một câu chuyện có thật về kẻ buôn ma túy George Jung. Jung lớn lên trong một gia đình nghèo với người cha gặp vấn đề trong việc chi trả sinh hoạt phí. Kết quả là, Jung phát triển việc nhận diện không cân xứng khả năng kiếm tiền và trở nên giàu có, và anh ta sẵn sàng làm bất cứ giá nào để có được chúng. Một khi bắt đầu buôn ma túy, áp lực xã hội xung quanh cùng các băng đảng ma túy và phong cách sống càng tiếp tục củng cố cho sự lựa chọn của anh ta, nhằm nhận được sự công nhận từ tiền bạc và giàu có. Dù bạn không xem bộ phim này đi nữa thì hiển nhiên bạn cũng hiểu được rằng, đến cuối cùng cuộc đời anh ta bị lung lay cùng với mọi mối quan hệ quan trọng trong đời.

Trong cuộc sống cá nhân, tôi từng nhận diện quá mức đời sống tình dục của mình và sự công nhận mà tôi nhận được từ phụ nữ. Điều này khiến tôi trở nên trầm uất và chỉ biết nằm dài trên ghế ăn không ngồi rồi. Sau này, khi tôi điều hành công việc kinh doanh riêng và thường làm việc 14-16 giờ mỗi ngày chỉ để trả tiền thuê nhà, thì một yêu cầu hoàn tiền hay 2-3 ngày không có doanh số cũng đủ để tôi rơi vào tuyệt vọng. Cả hai ví dụ trên đều là khoảng thời gian tôi dành trọn bản thân hoàn toàn vào một lĩnh vực - phụ nữ và kinh doanh - từ bỏ các lĩnh vực khác quan trọng trong cuộc đời và bản sắc của mình.

Trong trường hợp của người đàn ông tại hội thảo của Robbins, ông đã sống cả cuộc đời củng cố cho bản sắc của mình là một người đàn ông có thể kiếm tiền. Ông làm việc 100 giờ mỗi tuần trong nhiều thập kỷ. Ông kiếm được hàng triệu đô. Mọi người đều nghe tên ông và biết đến ông là người thật sự kiếm ra tiền. Nhiều người trong số họ thích ông cũng vì ông có thể kiếm tiền.

Điều này được củng cố liên tục và việc thiếu sự đa dạng trong cuộc sống cuối cùng đã làm biến dạng nhận thức của ông trong vai trò là một người cha, người chồng, người bạn, một hình mẫu và thay vào đó là một tài khoản ngân hàng biết đi. Điều đó trở thành thứ quan trọng duy nhất đối với ông và bản sắc của ông. Ông chẳng còn lại gì cho chính mình vì ông không bao giờ đầu tư vào những khía cạnh khác của mối quan hệ. Và khi tiền không cánh mà bay, giá trị bản thân của ông cũng theo đó mà bay mất.

BẠN QUAN TÂM ĐẾN ĐIỀU GÌ?

Ai đó có thể coi lời khuyên này đơn thuần là một sự cân bằng bản sắc cá nhân. Vấn đề là, người ta có thể cân bằng những vẫn không đa dạng được chúng. Họ có thể tham gia nhiều hoạt động khác nhau, nhưng nguồn gốc phần lớn sự công nhận và giá trị bản thân của họ vẫn đến từ một nguồn.

Ví dụ, cứ cho là bạn cân bằng được giữa một sự nghiệp ngành luật thành công, một người bạn đời và vài sở thích hay ho, bạn còn thích đọc lúc rảnh rỗi nữa. Nhưng trên thực tế sự nghiệp thống trị hết bản sắc của bạn. Bạn làm việc nhiều đến nỗi chỉ còn chút ít thời gian cho bạn đời. Sở thích của bạn toàn liên quan đến các đồng nghiệp. Những gì bạn đọc cũng liên quan đến sự nghiệp là chính. Bạn chẳng có sự đa dạng nào ở đây hết.

Nhiều người tôi biết trong giới tài chính rơi vào tình huống như vậy. Bạn bè của họ cũng là đồng nghiệp. Sách họ đọc hay phim họ xem cũng liên quan đến công việc. Các chuyến tham quan xã hội cũng là công việc và tạo dựng mạng lưới. Các cuộc hẹn họ có thường là với những người cũng toàn nói chuyện công việc. Không hề có sự đa dạng vào nguồn đem đến cho họ sự công nhận. Và do đó, sự ổn định về mặt cảm xúc và lòng tự trọng của họ phải gánh mức độ rủi ro lớn.

Nếu bạn đầu tư hết bản sắc cá nhân của mình vào một rổ nghĩa là bạn đang đặt lòng tự trọng và hạnh phúc của mình vào thế ngàn cân treo sợi tóc.

Vận động viên bóng chày Mỹ, Junior Seau đã tự tử năm 2012, chỉ vài năm sau khi giải nghệ. Rất nhiều cuộc thảo luận diễn ra về các vận động viên và làm thể nào để họ có thể lấy lại bản sắc của mình sau khi giải nghệ. Người ta không thể tưởng tượng những gì họ phải chịu đựng, cả cuộc đời họ từ thuở nhỏ đã được công nhận là siêu sao trong một hoạt động đơn lẻ, và khi họ đến ngưỡng tuổi 40, mọi thứ đều tan biến.

Seau không phải là tai nạn duy nhất. Có một bài báo đau lòng về tượng đài bóng bầu dục William " Refrigerator " Perry và sự chìm đắm của ông vào tuyệt vọng và rượu bia sau khi giải nghệ. Rồi về huyền thoại bóng đá Pele và Maradona không thể dứt khỏi hào quang quá khứ, hay bài báo về Michael Jordan và sự cay đắng cùng chênh vênh của ông sau khi nghỉ hưu.

Ba năm trước, suy nghĩ về việc mình sẽ làm ăn thất bại khiến tôi khiếp sợ. Tôi thức cả đêm để lo rằng liệu website mới của mình có kiếm được tiền hay không. Và khi trang web không sinh được lợi nhuận, tôi lại mất ngủ để tìm lý do tại sao lại như vậy.

Trớ trêu thay, hiện giờ tôi điều hành một công việc kinh doanh thành công mà bản sắc của tôi lại không đầu tư vào nó, và nếu nó có thất bại trong ngày mai thì tôi nghĩ mình sẽ không suy sụp như thời điểm 3 năm trước. Vì sao? Vì tôi đa dạng bản sắc cá nhân của mình. Tôi đã đi vòng quanh thế giới, nói đủ thứ ngôn ngữ trên đời, có hàng tá bạn bè với đủ loại phong cách sống, là một nhạc công khá, một tác giả thành công. Nếu việc kinh doanh có đổ bể đi nữa, hẳn là nó cũng sẽ rất tệ hại và mệt mỏi, nhưng tôi hình dung được rằng mình sẽ đối phó tốt hơn.Bạn quan tâm đến điều gì? Ý tôi là, thứ bạn thực sự dành sự quan tâm là gì? Hãy đầu tư bản thân vào một phạm vi rộng lớn của các lĩnh vực. Nếu bạn thích âm nhạc, hãy bắt đầu tham gia vào các buổi hòa nhạc hay học một loại nhạc cụ. Đừng chỉ đi chơi đó đây mà hay đầu tư vào việc tìm hiểu các nền văn hóa. Học một ngôn ngữ mới. Dành thời gian cho bạn cũ. Chọn một sở thích mới. Ganh đua trong một cuộc thi nào đó. Hãy mở rộng bản thân mình ra ngoài công việc và các mối quan hệ. Đi ra ngoài không vì lý do gì thay vì đi với bạn bè. Học khiêu vũ. Đôi lúc tách khỏi công việc. Tham dự một buổi thiền định.

Và đừng chỉ đơn thuần làm một cái gì đó khác mà hãy thực sự quan tâm đến nó, đầu tư bản thân vào nó.

Hãy tự biến mình thành người cố vấn giống như trong hội thảo của Tony Robbins. Bởi khả năng là, chẳng có Batman tâm lý học nào ở bên cạnh để cứu bạn đâu.

Dịch: Hoàng Dung

Tác giả: Mark Manson