Dải cảm xúc của bạn rộng đến đâu?

NHỮNG ĐIỂM CHÍNH

• Cảm xúc có thể trải dài từ 1 (tuyệt vọng) đến 10 (hân hoan tột đỉnh).
• Nhiều người thu hẹp dải cảm xúc của mình để tránh đau khổ, thường chỉ dao động trong khoảng từ 4 đến 6.
• Những người sống trong vùng 4-6 chỉ đang tồn tại, không thực sự cảm nhận được sự sống. Họ thường rơi vào trạng thái tê liệt cảm xúc và nhàm chán.
• Mở rộng dải cảm xúc có thể đáng sợ, nhưng đó là con đường dẫn đến một cuộc sống sâu sắc và mãnh liệt hơn.

Hãy tưởng tượng nếu mọi cung bậc cảm xúc của con người được đặt trên một thang đo từ 1 đến 10.

• Mức 1 là những cảm xúc tối tăm nhất—tuyệt vọng, bất lực.
• Mức 10 là những cảm xúc rực rỡ nhất—hân hoan, thăng hoa, niềm vui sâu sắc.
• Những cảm xúc khác nằm rải rác giữa hai thái cực đó: Mức 3 có thể là lo lắng, mức 6 có thể là sự hài lòng hoặc mong chờ.

Hầu hết trẻ nhỏ khi sinh ra đều có toàn bộ dải cảm xúc từ 1 đến 10. Các bé đón nhận trọn vẹn mọi cảm giác mà không hề che giấu hay kìm nén. Các bé có thể bật khóc rồi phá lên cười chỉ trong vài giây.

Nhưng theo thời gian, những quy tắc và định kiến dần bóp nghẹt dải cảm xúc tự nhiên ấy:

• "Con trai thì không được khóc!"
• "Có gì mà phải buồn?"
• "Trong nhà này không ai được la hét!"
• "Ngồi yên đấy, đừng chạy nhảy lung tung!"

Những lời răn dạy ấy nhỏ giọt vào tâm trí chúng ta, hình thành nên một khuôn khổ cảm xúc cứng nhắc. Khi trưởng thành, nhiều người thu hẹp dải cảm xúc của mình, chỉ còn dao động trong khoảng 4-6. Tôi gọi họ là những người thuộc nhóm 4-6—không quá buồn, nhưng cũng chẳng quá vui; không quá đau đớn, nhưng cũng chẳng đủ đam mê.

Họ là những người tồn tại về mặt cảm xúc—vẫn vận hành cuộc sống một cách ổn định, vẫn có công việc, kết hôn, sinh con, nhưng trong lòng luôn có một khoảng trống vô hình. Họ không biết mình đã đánh mất điều gì, cho đến khi một biến cố xảy ra—một cơn khủng hoảng, một căn bệnh, một cuộc ngoại tình, hoặc một lời đề nghị ly hôn—buộc họ phải đối diện với sự nghèo nàn trong thế giới nội tâm của mình.

Hai Kiểu Người Thuộc Nhóm 4-6

Có hai kiểu người rơi vào vùng 4-6 này:

1. Những người "tái sinh" vào nhóm 4-6
   Họ lớn lên trong những gia đình đầy biến động—căng thẳng, bạo lực, tổn thương. Họ từng trải qua cảm xúc cực đoan và quyết định sẽ không bao giờ muốn cảm nhận những đau đớn ấy nữa. Để tự bảo vệ mình, họ vô thức bóp nghẹt dải cảm xúc, thu hẹp chúng trong một phạm vi an toàn.
2. Những người "thế hệ thứ hai" của nhóm 4-6
   Họ lớn lên trong những ngôi nhà "tê liệt cảm xúc"—nơi cảm xúc không quá mãnh liệt, không có đau khổ dữ dội nhưng cũng chẳng có niềm vui bùng nổ. Sự nhạt nhẽo trở thành một thói quen. Khi trưởng thành, họ tiếp tục sống như vậy vì tin rằng đó là điều bình thường.

Được Gì Và Mất Gì Khi Thu Hẹp Dải Cảm Xúc?

Lợi ích của việc giới hạn cảm xúc:

✅ Sự ổn định và kiểm soát – Những người trong nhóm 4-6 ít bị "cuốn đi" bởi cảm xúc. Họ sống có quy tắc, ít bị rối loạn, ít bị tổn thương sâu sắc. Cuộc sống của họ ít drama hơn, có vẻ yên bình hơn.

✅ Bảo vệ bản thân khỏi đau khổ – Họ không phải đối mặt với những nỗi buồn sâu sắc, không rơi vào tuyệt vọng hay cay đắng.

Nhưng…

Cái giá phải trả:

❌ Ít niềm vui và sự sống động – Khi cuộc sống quá ổn định, nó cũng trở nên đơn điệu. Họ hiếm khi cảm nhận được sự phấn khích, niềm vui trẻ thơ hay những giây phút bùng nổ hạnh phúc.

❌ Sự trì trệ và nhàm chán – Đam mê thường nằm ở ranh giới của cảm xúc. Nếu không có những cơn sóng lòng—nỗi khắc khoải, sự khao khát—thì cũng chẳng có sự bùng nổ của tình yêu và đam mê.

❌ Thiếu sự kết nối sâu sắc trong các mối quan hệ – Khi cảm xúc bị bóp nghẹt, tình yêu cũng không thể chạm đến những tầng sâu nhất. Để thực sự gắn kết, chúng ta cần phải cảm nhận trọn vẹn—cả những điều ngọt ngào lẫn những nỗi đau.

Vì Sao Bạn Nên Mở Rộng Dải Cảm Xúc Của Mình?

Nếu sống trong vùng 4 đến 6 chỉ là tồn tại, thì trải nghiệm đủ từ 1 đến 10 mới thực sự là sống.

Cảm xúc chính là điều làm nên con người chúng ta. Một cuộc sống trọn vẹn không chỉ có những khoảnh khắc hạnh phúc mà còn có cả những nỗi buồn sâu lắng, những cú rơi tận đáy và những lần thăng hoa chạm đỉnh. Điều đó có thể khiến ta phấn khích nhưng cũng có thể khiến ta sợ hãi. Nhưng khi ta cho phép mình cảm nhận tất cả, thế giới nội tâm trở nên phong phú hơn, cuộc sống thêm phần sống động, và ta có thể kiểm soát cảm xúc của mình tốt hơn.

Mỗi ngày sẽ không còn trôi qua một cách nhạt nhẽo nữa. Mọi thứ sẽ rực rỡ hơn, đậm sâu hơn, và đầy ý nghĩa hơn.

Làm Sao Để Mở Rộng Dải Cảm Xúc?

Nhận diện dải cảm xúc của bạn
Hãy trò chuyện với những người thân thiết—bạn đời, bạn bè, anh chị em—và lắng nghe phản hồi của họ. Đôi khi, ta tự đánh giá bản thân một cách thiên lệch mà không nhận ra. Nếu bạn cảm thấy cuộc sống mình đang thiếu màu sắc, hoặc muốn trải nghiệm nhiều hơn, hãy thử những bước sau.

Chơi đùa

Sự vui đùa là chất xúc tác của cuộc sống. Nó giúp ta buông bỏ sự nghiêm túc thái quá về bản thân, trở nên mềm mại hơn và dễ dàng bộc lộ cảm xúc hơn. Hãy dành thời gian chơi đùa với trẻ con, với những người thoải mái thể hiện cảm xúc. Hãy thử nhảy múa, cười vang, đắm chìm vào những khoảnh khắc tự nhiên không gò bó.

Học cách cảm nhận

Nếu bạn đã quen với vùng 4-6, việc mở rộng sang những cung bậc khác sẽ có phần lạ lẫm, thậm chí giả tạo lúc ban đầu. Nhưng đó là cách não bộ học hỏi và tái lập trình. Bạn cần chủ động rèn luyện theo hai hướng:

Từ 7 đến 10: Nếu bạn muốn cảm nhận nhiều niềm vui hơn, hãy thực hành nó. Niềm vui không chỉ là một cảm xúc, mà là một hành động. Hãy tìm những điều khiến bạn hạnh phúc và dấn thân vào đó.

Từ 1 đến 3: Nếu bạn né tránh những cảm xúc buồn bã, hãy thử chạm vào chúng. Thực tế, càng dám đối diện với nỗi đau, bạn sẽ càng cảm nhận được niềm vui một cách trọn vẹn hơn. Hãy bắt đầu từ từ, từng chút một, và hãy chia sẻ những cảm xúc này với một người thực sự thấu hiểu—người sẽ lắng nghe bạn mà không vội vàng khuyên nhủ hay xoa dịu.

Chấp nhận sự thay đổi và va chạm

Mở rộng dải cảm xúc đồng nghĩa với việc bạn sẽ phá vỡ những khuôn mẫu cũ, và điều đó có thể gây ra va chạm trong các mối quan hệ. Những cuộc đối thoại sẽ trở nên căng thẳng hơn, sẽ có những tranh luận, nhưng đó không phải dấu hiệu xấu. Ngược lại, nó cho thấy bạn đủ mạnh mẽ để bước vào những mối quan hệ sâu sắc và chân thật hơn.

Đừng mong chờ sự công nhận ngay lập tức

Nếu bạn từng sống như một "người sinh tồn" với cảm xúc hạn chế, những người quen thuộc với phiên bản cũ của bạn có thể sẽ hoài nghi trước sự thay đổi này. Đừng để điều đó khiến bạn nản lòng. Hãy cứ tiếp tục, bởi bạn đang bước trên con đường tìm lại chính mình.

Hãy sẵn sàng cho một "cuộc đại phẫu trái tim"—một hành trình với đủ đầy yêu thương, hạnh phúc, tổn thương và chữa lành.

Bạn đã sẵn sàng để thực sự sống chưa? 

Source: Austin Pacheco/Unsplash

Nguồn: What’s Your Emotional Range? Psychology Today