Điều gì ẩn sau một mô hình ly hôn mới đáng kinh ngạc

NHỮNG ĐIỂM CHÍNH

• Nhiều lời thề hôn nhân bao gồm lời hứa sẽ ở bên nhau khi ốm đau cũng như lúc khỏe mạnh.
• Bất chấp những tiến bộ của xã hội, vai trò giới truyền thống và sự phân chia không công bằng công việc gia đình vẫn là một vấn đề tồn tại.
• Các vấn đề sức khỏe ở người vợ làm gia tăng đáng kể nguy cơ ly hôn, đặc biệt ở những cặp đôi lớn tuổi.

“...Từ hôm nay trở đi, cùng nắm tay nhau, dù tốt đẹp hay khốn khó, dù giàu sang hay nghèo túng, khi ốm đau cũng như lúc mạnh khỏe…”

Những lời thề này có thể lần ngược về Giáo hội Anh thời Trung Cổ, khoảng năm 1549. Trải qua hàng trăm năm, chúng đã được diễn đạt dưới vô số hình thức và biến thể khác nhau, nhưng thông điệp cốt lõi thì vẫn không đổi: một lời hứa về sự thủy chung, trân quý và gắn bó.

Thế nhưng, theo một nghiên cứu công bố vào tháng 2 năm 2025 trên Journal of Marriage and Family, một trong những lời hứa ấy dường như mang tính điều kiện nhiều hơn ta vẫn tưởng. Những phát hiện gây sốc từ nghiên cứu tại châu Âu đã phác họa một mô hình ly hôn mang đậm dấu ấn giới trong các “cuộc chia tay bạc”, tức những cuộc ly hôn của các cặp vợ chồng trên 50 tuổi.

Source: Anthony Tran / Unsplash

Một mô hình ly hôn mới ở nhóm tuổi từ 50 đến 64

Tại Hoa Kỳ, thống kê về ly hôn ở giai đoạn cuối đời đã thay đổi mạnh mẽ trong vài thập kỷ qua. Năm 1989, chỉ khoảng 5 trên mỗi 1.000 người trưởng thành trên 50 tuổi trải qua ly hôn. Đến năm 2010, con số này đã tăng gấp đôi lên 10 trên 1.000, và kể từ đó duy trì ở mức tương đối ổn định.

Một xu hướng tương tự cũng xuất hiện ở nhiều quốc gia châu Âu, trong đó có Anh và xứ Wales. Ở một số nước như Pháp và Bỉ, tỷ lệ “chia tay bạc” thậm chí còn cao hơn. Sự gia tăng này đã khơi dậy mối quan tâm lớn từ giới nghiên cứu, đặc biệt xoay quanh câu hỏi: vì sao ngày càng nhiều cuộc hôn nhân dài lâu lại tan vỡ với tốc độ nhanh như vậy?

Chính vì thế, trong nghiên cứu tháng 2 năm 2025, các nhà tâm lý học Daniele Vignoli, Giammarco Alderotti và Cecilia Tomassini đã tập trung tìm lời giải cho một câu hỏi then chốt: sức khỏe ảnh hưởng thế nào đến khả năng ly hôn ở các cặp đôi lớn tuổi?

Nghiên cứu của họ phân tích dữ liệu từ 25.542 cặp vợ chồng dị tính châu Âu, trong độ tuổi từ 50 đến 64, được thu thập suốt 18 năm, từ 2004 đến 2022. Những gì họ phát hiện ra thực sự khiến người ta không khỏi bất an.

Khi cả hai vợ chồng đều khỏe mạnh, tỷ lệ ly hôn nhìn chung khá ổn định. Tương tự, khi người chồng lâm bệnh nhưng người vợ vẫn khỏe mạnh, nguy cơ ly hôn không tăng lên một cách đáng kể. Thế nhưng, bức tranh ấy thay đổi hoàn toàn khi người mắc bệnh là người vợ.

Trong những cuộc hôn nhân mà người vợ mắc bệnh nghiêm trọng, tỷ lệ ly hôn cao hơn rõ rệt về mặt thống kê. Tương tự, khi người vợ gặp những hạn chế thể chất khiến các sinh hoạt hằng ngày trở nên khó khăn, khả năng hôn nhân tan vỡ cũng gia tăng.

Điều này cho thấy một sự mất cân bằng rõ rệt trong cách bệnh tật tác động đến sự bền vững của hôn nhân, và nó đặt ra nhiều câu hỏi đáng suy ngẫm về vai trò giới, trách nhiệm chăm sóc và ý nghĩa thực sự của sự cam kết trong những mối quan hệ ở chặng đường cuối của cuộc đời. 

Khi lời thề “lúc ốm đau cũng như khi mạnh khỏe” không còn nguyên vẹn

Cũng cần nói thêm rằng chính các tác giả của nghiên cứu năm 2025 đã thừa nhận: để hiểu trọn vẹn những tầng sâu phía sau mô hình này, vẫn cần thêm nhiều nghiên cứu định tính. Tuy vậy, ngay cả một người bình thường cũng có thể nhận ra rằng những kết quả ấy không thể chỉ được quy về áp lực và căng thẳng do bệnh tật mang lại. Những vai trò giới đã ăn sâu vào nếp nghĩ xã hội rất có thể cũng đóng một vai trò quan trọng.

Kỳ vọng bền chặt rằng người vợ phải luôn giữ cho mái ấm vận hành trơn tru đã ăn sâu đến mức, bất kỳ sự lệch nhịp nào khỏi vai trò ấy cũng có thể bị cảm nhận, hoặc thậm chí bị xem là chính đáng, như một vết nứt trong sợi dây hôn nhân.

Suốt nhiều thập kỷ, những vai trò này được củng cố thông qua quá trình xã hội hóa, bắt đầu từ thời thơ ấu, khi các bé gái được dạy một cách tinh tế rằng cần coi trọng việc chăm sóc người khác, kỹ năng nội trợ và gìn giữ tổ ấm. Trong khi đó, các bé trai hiếm khi được hướng dẫn tương tự về những công việc như nấu nướng, dọn dẹp hay nuôi dạy con cái.

Một khối lượng lớn các nghiên cứu cho thấy những kỳ vọng mang tính giới này vẫn tiếp tục tồn tại, bất chấp việc thái độ xã hội ở các thế hệ trẻ đang dần thay đổi. Và trong nhiều cuộc hôn nhân của những người lớn tuổi, các chuẩn mực truyền thống còn được giữ chặt hơn nữa, khi phụ nữ vẫn tiếp tục gánh vác phần lớn “gánh nặng tinh thần” của việc quản lý việc nhà và trách nhiệm chăm sóc.

Trong mắt nhiều người chồng, việc người vợ không còn có thể đảm đương những vai trò ấy vì bệnh tật có thể bị nhìn nhận như một dạng vi phạm “hợp đồng hôn nhân”, lời hứa được thốt lên rằng sẽ bên nhau “lúc ốm đau cũng như khi mạnh khỏe”. Vì thế, khi trụ cột của việc quán xuyến gia đình bỗng trở nên lung lay, một số người chồng có thể cảm thấy rằng lời thề nền tảng, thậm chí là quan trọng nhất, đã bị phá vỡ.

Thế nhưng, xét cho cùng, chính lối tư duy ấy mới là điều làm tổn thương lời thề. “Lúc ốm đau cũng như khi mạnh khỏe” không nên đồng nghĩa với việc người phụ nữ phải đặt lao động gia đình cao hơn sức khỏe của chính mình để níu giữ hôn nhân. Ngược lại, nó phải có nghĩa rằng khi người vợ không còn đủ sức gánh vác những trách nhiệm ấy, người chồng có thể và cần phải bước vào, đúng như các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng phụ nữ vẫn thường làm khi vai trò bị đảo ngược.

Không cần phải nói cũng biết, việc kỳ vọng phụ nữ một mình gánh vác những nghĩa vụ này ngay từ đầu đã là điều vừa lỗi thời, vừa phi thực tế. Những trách nhiệm ấy lẽ ra phải luôn được san sẻ giữa hai người bạn đời. Thế nhưng, trong thực tế, điều này đáng buồn là không phải lúc nào cũng xảy ra, ngay cả khi người vợ đang đối mặt với những vấn đề về sức khỏe.

Ngược lại, khi người chồng lâm bệnh, kỳ vọng của xã hội không phải là người vợ sẽ “bỗng nhiên” đảm nhận vai trò chăm sóc; trong đa số trường hợp, đó vốn đã là vai trò của cô. Một người chồng ốm yếu không làm xáo trộn cấu trúc quen thuộc của việc ai là người quán xuyến gia đình, bởi phụ nữ thường đã được xã hội hóa từ trước để trở thành người chăm sóc.

Rất có thể, sự bất cân xứng này là một trong nhiều hệ quả của những kỳ vọng mang tính phân biệt giới tồn tại suốt chiều dài lịch sử, nơi nấu ăn, dọn dẹp và chăm sóc được xem gần như là bản năng tự nhiên của phụ nữ. Một nghiên cứu năm 2023 đăng trên Journal of Business and Psychology chỉ ra rằng, ngay cả trong bối cảnh hiện đại, sự phân chia lao động gia đình vẫn nghiêng nặng về phía phụ nữ.

Sự phân chia ấy tự nuôi dưỡng chính nó: các bé trai lớn lên với rất ít, thậm chí không có, hình mẫu về việc quản lý công việc gia đình. Và hệ quả là, khi bước vào hôn nhân, họ thường mang theo kỳ vọng ngầm hiểu hoặc được nói ra, rằng bạn đời của mình sẽ đảm nhận những trách nhiệm này. Trong nhiều cuộc hôn nhân của thế hệ lớn tuổi, nơi những chuẩn mực giới từ quá khứ chưa từng bị chất vấn, kỳ vọng ấy vẫn bám rễ một cách cứng đầu.

Theo nghĩa đó, khi bệnh tật của người vợ làm gián đoạn khả năng quán xuyến tổ ấm, chính sự mất cân bằng mang tính xã hội này rất có thể là điều làm lung lay sự bền vững của hôn nhân. Đáng buồn thay, dường như điều này đồng nghĩa với việc lời hứa “lúc ốm đau cũng như khi mạnh khỏe” lại được diễn giải khác nhau, tùy vào việc ai là người ngã bệnh.

Tác giả: Mark Travers Ph.D.

Nguồn: What's Behind a Stunning New Divorce Pattern | Psychology Today