Gánh nặng ẩn giấu đầy bất ngờ của nỗi cô đơn

NHỮNG ĐIỂM CHÍNH

• Nghiên cứu mới cho thấy cô đơn làm méo mó nhận thức xã hội.
• Người cô đơn không nhận ra khi người khác ngưỡng mộ hay quan tâm đến họ.
• Khi không cảm nhận được sự ấm áp từ người khác, người cô đơn có thể hành xử theo cách làm tổn hại các mối quan hệ của mình.

Nỗi cô đơn giống như một dòng chảy, khi thì thoáng qua, khi thì bám chặt lấy ta và không chịu buông bỏ. Theo một báo cáo từ Tổng Y sĩ Hoa Kỳ năm 2023, cô đơn được coi là một đại dịch ở Mỹ, với một nửa số người trưởng thành cho biết họ cảm thấy cô đơn (HHS, 2023). Cô đơn không chỉ ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe thể chất và tinh thần mà còn tác động đến tâm trạng, khẩu vị và năng lượng của chúng ta. Nhưng đáng lo hơn, nghiên cứu mới còn cho thấy cô đơn có thể thay đổi cách ta nhìn nhận thế giới.

Cô Đơn Khiến Ta Càng Thêm Cô Đơn

Nghiên cứu từ Đại học Maryland (LeMay và cộng sự, 2024) đã thử nghiệm ý tưởng rằng cô đơn có thể can thiệp vào nhận thức xã hội, làm bóp méo cách người cô đơn cảm nhận các tương tác xã hội và, cuối cùng, khiến họ tiếp tục chìm đắm trong sự cô đơn. Họ cho rằng cô đơn có thể ngăn cản con người trải nghiệm trọn vẹn những tương tác tích cực hàng ngày. Thậm chí, cô đơn còn "nuôi dưỡng" chính nó: bằng cách thay đổi cách người cô đơn cảm nhận và tương tác với người khác, nó làm giảm chất lượng các mối quan hệ của họ.

image: Bricolage/Shutterstock

Giải Mã Nỗi Cô Đơn Kinh Niên

Thông qua ba nghiên cứu thực nghiệm với hơn 1.000 người tham gia, Lemay và các đồng nghiệp đã khám phá cách mà cô đơn khiến chính nó kéo dài, ngay cả khi có những tương tác xã hội tích cực. Nghiên cứu chỉ ra rằng những người cô đơn thường có bạn bè và đối tác yêu thương, quan tâm họ, nhưng họ không nhận ra sự tích cực này. So với người không cô đơn, người cô đơn cảm thấy ít được quan tâm và trân trọng hơn, ngay cả khi các quan sát khách quan và báo cáo từ người khác không cho thấy sự khác biệt (Lemay và cộng sự, 2024).

Nỗi cô đơn, vì vậy, có thể che mờ sự nhìn nhận của chúng ta đối với lòng tốt từ người khác. Tệ hơn, sự thiên lệch tiêu cực này còn dự báo chất lượng mối quan hệ kém hơn, ít cam kết hơn, ít sự chia sẻ và hỗ trợ hơn. Không cảm nhận được sự quan tâm của bạn bè hay đối tác – ngay cả khi nó hiện hữu – có thể làm suy yếu các mối quan hệ (Lemay và cộng sự, 2024).

Tương Tác Xã Hội Không Phải Lúc Nào Cũng Giải Quyết Được Cô Đơn

Hãy tưởng tượng bạn đang cảm thấy cô đơn, rồi bạn trò chuyện với một người bạn hoặc chia sẻ một khoảnh khắc thân mật với người yêu. Bạn có thể nghĩ rằng những khoảnh khắc này sẽ giúp xoa dịu cảm giác cô đơn. Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ ra rằng cô đơn có thể bóp méo suy nghĩ đến mức khiến ta không thể nhận ra những cử chỉ tốt đẹp đó (Lemay và cộng sự, 2024).

Không nhận ra sự ấm áp của người khác không chỉ là một cơ hội bị bỏ lỡ để kết nối, mà còn làm giảm chất lượng các mối quan hệ, từ đó khiến nỗi cô đơn càng thêm sâu sắc.

Phá Vỡ Vòng Lặp Cô Đơn

Dưới góc độ tiến hóa, sự thiên lệch nhận thức này có thể mang tính bảo vệ: nếu tôi giữ khoảng cách với bạn (và không nhận ra sự quan tâm của bạn), tôi sẽ an toàn hơn (Cacioppo và cộng sự, 2014). Điều này có thể hợp lý khi sống trong những môi trường xã hội đe dọa, nhưng khi ta không thể nhìn thấy sự hỗ trợ từ những người yêu thương, nỗi cô đơn chỉ khiến ta càng cô đơn hơn – với cái giá phải trả không hề nhỏ.

Nghiên cứu này cho thấy sự thiên lệch nhận thức tiêu cực gắn liền với nỗi cô đơn có thể là lý do khiến cô đơn trở thành mãn tính. Nhưng cũng từ đây, một con đường thoát ra được hé lộ: thách thức những lối suy nghĩ sai lệch này. Dưới góc độ này, liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) có thể là một can thiệp hiệu quả, giúp con người học cách đặt câu hỏi với những suy nghĩ tiêu cực và kiểm chứng chúng dựa trên thực tế.

Nguồn: A Surprising Hidden Burden of Loneliness  – Psychology Today