Ghen tuông: Kẻ phá hủy tình yêu

Từ lâu, ghen tuông được xem như vị thần hộ mệnh của tình yêu. Nhưng trên thực tế, nó thường trở thành nguyên nhân dẫn đến tan vỡ. Chúng ta thường đổ lỗi cho người yêu vì đã chú ý đến ai khác, nhưng vấn đề thực sự lại nằm ở những gì cảm giác ghen tuông tiết lộ về chính bản thân ta.

Amanda là một cô gái tóc đen quyến rũ với tính cách sôi nổi, nhanh chóng khiến Elliott để mắt tới. Chỉ vài ngày sau khi gặp mặt, những bó hoa tươi thắm liên tục được gửi đến văn phòng cô, như thể sắc đẹp của Amanda được hiển thị rực rỡ trên bảng điện tử giữa Quảng trường Thời đại. Amanda hào hứng trước những món quà bất ngờ ấy và cả ánh mắt ngưỡng mộ từ đồng nghiệp.

Trái lại, Elliott gây ít ấn tượng hơn: dáng người mảnh khảnh, khuôn mặt bình thường, có chút bồn chồn. Tuy nhiên, phong cách thời trang cổ điển của anh – áo khoác kẻ sọc, giày da – khiến anh trông như vừa tranh thủ nghỉ giữa chừng một buổi diễn hài kịch chi phí thấp.

Trong những tuần và tháng sau đó, Elliott đều đặn xuất hiện để đưa Amanda đi ăn tối hoặc tụ tập cùng bạn bè. Anh cũng thường xuyên gọi điện – để chắc chắn Amanda đã nhận được hoa, tìm hiểu ai đã nhìn ngắm chúng, hoặc đơn giản chỉ để nghe giọng cô. Khi Amanda không có mặt ở bàn làm việc, những cuộc gọi ấy khiến đồng nghiệp của cô ngày càng khó chịu.

"Elliott có một nét hài hước ngây ngô khiến tôi thấy thích thú. Ban đầu, tôi nghĩ anh chỉ đang si mê trong tình yêu. Tôi cảm thấy vừa được chiều chuộng vừa buồn cười," Amanda nhớ lại. Nhưng dần dần cô nhận ra những bó hoa ấy giống như một lớp ngụy trang. "Anh ấy cần biết tôi ở đâu từng phút giây, và nếu không nghe được điều anh muốn, giọng nói của anh sẽ rít lên giận dữ. Điều đó khiến tôi sởn gai ốc. Một buổi sáng thức dậy, tôi nghĩ: Tại sao mối quan hệ này lại giống như một cái nhà tù? Ngay khoảnh khắc đó, tôi biết mình phải thoát ra."

Bỏ qua những bó hoa, Elliott đã bộc lộ rõ những dấu hiệu kinh điển của sự ghen tuông – nỗi sợ mất đi người yêu, thiếu tin tưởng, tức giận khi người yêu nhận được sự chú ý thực hay tưởng tượng từ người khác, và nhu cầu kiểm soát đối phương. Ngay cả những bó hoa cũng là một chiến lược quen thuộc để giữ chân người yêu khi lòng ghen tuông trỗi dậy, dù chúng ta thường nghĩ đến ghen tuông qua những hành động tiêu cực như giám sát hay bạo lực.

Thường thì cảm giác ghen tuông bùng lên dữ dội, thiêu rụi lý trí, dẫn đến những hành vi vô thức biến điều chúng ta sợ hãi thành hiện thực – đẩy người mình yêu xa khỏi vòng tay mình. Hãy nghĩ đến trường hợp Lisa Nowak, một nữ phi hành gia tập sự, năm 2007 đã lái xe không ngừng suốt 1.600 km từ Houston, Texas, đến Orlando, Florida, trong khi mặc tã chỉ để nhanh chóng bắt cóc bạn gái mới của đồng nghiệp – người từng là tình nhân của cô. Thật mỉa mai khi một cảm xúc nảy sinh từ tình yêu lại có thể dễ dàng hủy hoại nó.

Dù vậy, các chuyên gia đồng ý rằng ghen tuông là một cơ chế sinh tồn, dù mục đích chính của nó vẫn là chủ đề gây tranh cãi. Là một trong những cảm xúc phá hoại nhất – là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến các vụ giết người – nhưng cũng là cảm xúc ít được nghiên cứu nhất, ghen tuông giống như mọi cảm xúc khác đều sinh ra từ nhu cầu tồn tại, với gốc rễ sâu xa trong lịch sử tiến hóa của loài người. Mục đích của nó: giúp duy trì mối quan hệ thân mật.

Ghen tuông không phải là đố kỵ, dù hai từ này thường bị dùng lẫn lộn. "Ghen tuông nảy sinh khi một mối quan hệ bị đe dọa bởi một kẻ cạnh tranh, người có khả năng cướp đi điều bạn xem là quyền sở hữu chính đáng," Richard Smith, giáo sư tâm lý học tại Đại học Kentucky giải thích. Đối thủ này có thể khiến bạn đố kỵ hoặc không. "Nhưng để cảm thấy ghen tuông, bạn không cần phải biết kẻ thứ ba ấy là ai," Smith cho biết. Ngược lại, đố kỵ xuất phát từ sự so sánh giữa bản thân và người khác, khi họ sở hữu một phẩm chất hay vật phẩm mà bạn khao khát. Đố kỵ bao gồm sự không hài lòng, cảm giác thua kém và nỗi bực bội đôi khi mang màu sắc oán hận.

Điều bất ngờ là: ghen tuông có thể đang dần mất đi giá trị trong cuộc sống hiện đại. Nó hữu ích hơn với tổ tiên của chúng ta – những người có xu hướng gìn giữ mối quan hệ bền chặt hơn chúng ta ngày nay. Tỷ lệ ly hôn cao đã chứng minh rằng đôi khi, chúng ta không còn quá mặn mà với việc gìn giữ mối quan hệ gần gũi nhất của mình. Ghen tuông dường như đang dịch chuyển từ cảm xúc mang tính cưỡng chế xã hội, một phản ứng được xã hội chấp nhận với sự không chung thủy, sang dấu hiệu của những vấn đề tâm lý cá nhân.

Dấu Hiệu Nhìn Vào Bên Trong

Ghen tuông là một cảm xúc vô cùng đau đớn; sự loại trừ khỏi xã hội, dù thật hay do tưởng tượng, đều gây tổn thương sâu sắc. Nó làm xáo trộn tâm trí, khó lòng gạt bỏ và thường khiến người ta trút giận lên đối phương vì đã dành sự chú ý cho người khác. Tuy nhiên, khả năng ghen tuông ở mỗi người rất khác nhau, và ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy yếu tố tính cách đóng vai trò quan trọng. Những người bất an nhất thường có xu hướng nhìn nhận các mối đe dọa một cách phi thực tế và đưa ra những lời buộc tội thiếu cơ sở. Nhưng chính góc nhìn này cũng cho thấy rằng ghen tuông không nhất thiết phải dẫn đến những hậu quả tiêu cực; ngược lại, nó có thể là một tín hiệu quý giá để ta nhìn lại và hàn gắn chính mình. Điều đó, không nghi ngờ gì, sẽ giúp cải thiện các mối quan hệ.

Ghen tuông, dường như, nói lên nhiều điều về người mang cảm xúc ấy hơn là về hành vi thực sự của bạn đời.

Không ai có thể định nghĩa chính xác thế nào là ghen tuông, bởi đây là một cảm xúc phức tạp, bao hàm những cảm giác đau khổ như sợ hãi, bị bỏ rơi, mất mát, buồn bã, giận dữ, phản bội, đố kỵ và tủi nhục. Nó lôi kéo theo hàng loạt suy nghĩ lệch lạc – từ nghi ngờ đến ám ảnh về sự không chung thủy của người yêu. Sức mạnh nguyên thủy của ghen tuông có thể bắt nguồn từ việc kích hoạt hệ thống gắn bó trong não bộ – một cơ chế được mã hóa di truyền giúp duy trì các mối quan hệ xã hội và gây ra nỗi khổ tâm khi chúng bị đe dọa.

Theo nhà tâm lý học David Buss tại Đại học Texas, ghen tuông là một cảm xúc cần thiết, một công cụ tiềm năng giúp ngăn chặn sự phản bội trong tình yêu khi mối đe dọa xuất hiện. Chàng trai trò chuyện và mỉm cười ngưỡng mộ một cô gái xinh đẹp tại bữa tiệc; trong mắt bạn gái anh, một đối thủ vừa ra đời, như lời cảnh báo sống động rằng mối quan hệ cô từng nắm chắc nay có thể lung lay. Hoặc người vợ bất ngờ liên tục đi công tác cùng đồng nghiệp nam – sự sống còn của tình yêu và gia đình bỗng trở thành vấn đề hiện hữu.

Buss lập luận trong cuốn The Dangerous Passion: Why Jealousy Is as Necessary as Love and Sex rằng tâm lý tiến hóa cho thấy đàn ông và phụ nữ trải nghiệm ghen tuông theo những cách khác nhau. Với đàn ông, nỗi lo lớn nhất là sự không chung thủy về tình dục, bởi họ không chắc chắn về huyết thống của con cái. Ghen tuông giúp họ duy trì niềm tin rằng mình là cha ruột của những đứa trẻ. Còn phụ nữ dễ nhạy cảm hơn với nguy cơ mất đi tình yêu vào tay người khác – một cách để bảo vệ cam kết của bạn đời dành cho gia đình và con cái. Có lẽ trong những cộng đồng nguyên thủy nơi con người sinh sống hàng ngàn năm trước, ghen tuông thực sự hữu ích trong việc giữ gìn mối quan hệ.

Tuy nhiên, Buss cũng thừa nhận rằng ghen tuông có thể khiến đàn ông "bùng nổ dữ dội", như một cách để giảm khả năng bạn đời rời bỏ họ. Ghen tuông không chỉ là nguyên nhân chính của bạo hành gia đình mà còn là động lực hàng đầu cho những vụ giết người vì ghen trên toàn thế giới. Nhưng theo Buss, vấn đề không nằm ở cảm xúc ghen tuông, mà ở sự ảo tưởng rằng người yêu đã phản bội khi thực tế không phải vậy. Chính cơ chế phòng vệ hai mặt này mới tồn tại, bởi tình yêu lâu dài đã hình thành trong loài linh trưởng. Ghen tuông, theo cách nào đó, trở thành người bảo vệ cần thiết của tình yêu – dù đôi khi nó lầm tưởng sự phản bội ngay cả khi không có.

Không Phải Là Điều Tất Yếu

Dù Buss xem ghen tuông như một "ác cần thiết", nghiên cứu mới nhất của ông cho thấy cảm xúc này không hẳn là điều không thể tránh khỏi. Trong một nghiên cứu chưa công bố với gần 1.000 người ở nhiều giai đoạn cam kết khác nhau – từ kết hôn, đính hôn, hẹn hò đến độc thân – ông và một đồng nghiệp tại Tây Ban Nha phát hiện ra rằng xu hướng ghen tuông cá nhân bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi hai yếu tố tính cách lớn:

• Liên hệ tích cực với tính bất ổn cảm xúc (neuroticism) – những người dễ cảm thấy giận dữ, lo lắng và trầm cảm thường dễ bị ghen hơn.
• Liên hệ tiêu cực với tính dễ chịu (agreeableness) – những người có xu hướng hợp tác và đồng cảm ít có khả năng ghen hơn so với những người nghi ngờ và đối đầu.

Như mọi đặc điểm tính cách khác, tính bất ổn cảm xúc và tính dễ chịu đều chịu ảnh hưởng từ cả di truyền lẫn môi trường, bao gồm cả trải nghiệm thời thơ ấu.

Buss giải thích rằng tính bất ổn cảm xúc thường đi kèm với hàng loạt chiến thuật "giữ chân bạn đời" như tăng cường giám sát để ngăn đối phương lạc bước. Ngược lại, những người kém dễ chịu có xu hướng sử dụng các chiến thuật "gây tổn thương" như la mắng, cắt đứt liên hệ xã hội, hạ thấp bạn đời hoặc thậm chí đe dọa bạo lực. Dù xã hội xem những hành vi này là đáng lên án, đôi khi chúng vẫn đạt hiệu quả trong việc níu giữ mối quan hệ.

Buss chia sẻ trải nghiệm cá nhân với một người yêu cũ – người từng ghen tuông thái quá. "Cô ấy luôn nghĩ rằng mọi nữ nghiên cứu sinh đều đang ve vãn tôi. Sau mỗi cuộc họp, cô ấy xông vào văn phòng chất vấn. Có thể chính sự bất an đó đã khiến những người phụ nữ khác dè chừng."

Không phải mọi cảm xúc ghen tuông đều bắt nguồn từ nỗi lo mất người yêu vào tay kẻ khác. Ghen tuông cũng có thể nảy sinh từ những dấu hiệu tinh tế về sự chênh lệch giá trị giữa hai người – khi một bên hấp dẫn hơn bên còn lại.

Đôi khi, sự ngẫu nhiên của di truyền khiến một người bạn đời giữ mãi vẻ ngoài trẻ trung hơn hẳn đối phương (hãy nghĩ đến trường hợp John Edwards). Nhưng điều này cũng có thể xảy ra theo chiều ngược lại. "Có những người đàn ông may mắn tìm được người vợ có giá trị cao hơn mình trong tình yêu," Buss chia sẻ. "Và ở một mức độ nào đó, người đàn ông ấy nhận thức được rằng mình khó có thể thay thế cô ấy bằng ai khác tương xứng, nên anh ta luôn cảnh giác cao độ với mọi mối đe dọa ghen tuông."

Điều trớ trêu là, chính tính bất ổn cảm xúc lại không phải là điểm hấp dẫn trong một mối quan hệ. Thực tế, nó làm giảm giá trị của một người trong tình yêu. Nhưng như trong câu chuyện của Elliott hay người bạn đời cũ của Buss, đặc điểm này thường không lộ rõ khi mới bước vào một mối quan hệ mà chỉ dần hiện diện theo thời gian. Buss cho rằng: "Người càng ổn định về mặt cảm xúc thì giá trị trong tình yêu càng cao."

Nhà tâm lý học Steven Stosny đưa ra công thức cho sự ghen tuông: "Đó là khi một người bất an gặp phải một mối quan hệ không vững vàng." Nhưng chính những người bất an lại thường khiến mối quan hệ trở nên bất ổn. "Người quá thiếu tự tin không chỉ ghen với sự thân mật của bạn đời với người khác mà còn cả tình bạn, thậm chí là mối quan hệ với con cái – bất kỳ điều gì khiến sự chú ý không còn dành cho họ."

Vì ghen tuông luôn đi kèm với cảm giác thiếu thốn giá trị bản thân nên nó rất khó chịu đựng, Stosny chia sẻ. Hầu hết mọi người chuyển cảm giác này thành cơn giận dữ và cố kiểm soát đối phương – nghi ngờ, lục lọi đồ đạc hay điện thoại, đưa ra những lời buộc tội – tất cả chỉ khiến bạn đời càng xa cách hơn. "Bí quyết là bạn phải kiểm soát cảm xúc ghen tuông từ bên trong. Hãy làm điều gì đó giúp bạn cảm thấy mình đáng yêu hơn, bởi khi ghen, cơ bản bạn đang cảm thấy mình không xứng đáng được yêu."

Theo bác sĩ tâm thần người Pháp Marcianne Blevis, đó chính là cốt lõi của ghen tuông. Sau nhiều năm tiếp xúc với bệnh nhân, bà nhận ra rằng ghen tuông không phải là người bảo vệ tình yêu mà thường là kẻ phá hoại. Nó xuất hiện khi ta cảm thấy mình bị "xóa nhòa" bởi sự thiếu quan tâm của bạn đời. Blevis khẳng định, thay vì đổ lỗi cho đối phương vì sự chú ý dành cho người khác – điều ta thường làm – ghen tuông là tín hiệu để ta quay về soi xét chính mình. Ở đó, ta sẽ tìm thấy gốc rễ của sự bất an khiến đối thủ bỗng trở nên vượt trội hơn mình.

Ghen tuông, bà cho rằng, là cuộc chiến bảo vệ cái tôi.

"Chúng ta mặc nhiên cho rằng ghen tuông là cái giá phải trả cho tình yêu," Blevis, tác giả của Jealousy: True Stories of Love's Favorite Decoy, nói. Nhà luân lý học Pháp thế kỷ 18 Francois de la Rochefoucauld từng nhận xét: "Ghen tuông sống nhờ nghi ngờ." Nhưng chúng ta đang nghi ngờ điều gì?

Mọi cảm xúc đều tồn tại để giúp ta xác định bản thân trong thế giới này, và ghen tuông không phải ngoại lệ. Nó là nguồn lực ta kêu gọi khi cảm thấy bị đe dọa, khi bản ngã bị lung lay. Khi ghen, thực chất ta đang trải qua một cuộc khủng hoảng về nhận diện chính mình.

Tuy nhiên, chúng ta thường hướng sự chú ý sai lệch. Blevis giải thích: đối tượng ghen tuông – người khiến ta ghen – phá vỡ sự tự tôn của ta. Từ họ tỏa ra một hào quang kỳ diệu mà ta không có. Nhưng chính ta là người gán cho họ những phẩm chất đó. Thực tế, chúng đại diện cho những điều ta chưa thực hiện được trong chính mình. "Ghen tuông là tín hiệu cho khát khao trở thành phiên bản tốt hơn của bản thân."

Blevis kể về một bệnh nhân từng không dám theo đuổi ước mơ làm bác sĩ. Bạn trai cô đã bỏ đi theo một người phụ nữ thành đạt hơn. "Cô ấy nhận ra rằng sự ghen tuông chỉ che giấu khát khao về phần con người mà cô đã lãng quên. Dù mất bạn trai, cô quyết định quay lại trường học."

Nhà triết học Aaron Ben-Ze'ev, đứng đầu Đại học Haifa tại Israel, cho rằng ghen tuông không phải lúc nào cũng liên quan đến tình yêu. "Một người đàn ông khinh thường vợ mình vẫn có thể ghen khi thấy ai đó ngắm cô ấy đầy khao khát. Trong trường hợp này, yếu tố trung tâm là nỗi sợ thua kém đối thủ." Ghen tuông lúc này liên quan nhiều hơn đến tính ích kỷ cá nhân hơn là tình yêu.

Người ta thường sử dụng ghen tuông như một tín hiệu để kiểm soát bạn đời, nhưng điều đó chỉ làm tồi tệ thêm mối quan hệ. "Họ thay thế giá trị bản thân bằng quyền lực," Stosny chia sẻ. "Khi cảm thấy giá trị cá nhân giảm sút, thay vì làm điều gì đó để nâng cao giá trị bản thân, họ tìm cách kiểm soát để cảm thấy mạnh mẽ hơn." Nhưng càng cố kiểm soát bạn đời, họ càng cảm thấy bất lực, bởi họ phụ thuộc vào những biến động cảm xúc của đối phương để cảm thấy ổn định. Điều đó dẫn đến giận dữ.

Bộ não con người không điều chỉnh lượng ghen tuông một cách vừa phải. Ghen tuông ập đến như cơn bão, dễ dàng dẫn đến ám ảnh và ảo tưởng. "Nó khiến bạn suy nghĩ đi suy nghĩ lại một vấn đề," Stosny nói, "và càng làm vậy, bạn càng ít kiểm tra thực tế. Cảm xúc luôn có ảo giác về sự chắc chắn, và ghen tuông khiến bạn tin chắc vào nhận thức của mình về thế giới."

Buss cho rằng xu hướng tự lừa dối – đặc trưng của ghen tuông – đã được não bộ lập trình. "Chúng ta tiến hóa để có những nhận thức thiên lệch nhằm phóng đại khả năng xảy ra của các mối nguy hiểm. Vì vậy, ta phạm phải vô số sai lầm – từ suy diễn sai lệch đến nghi ngờ vô lý. Nhưng bộ não được thiết kế như vậy để tránh nguy cơ mất bạn đời vào tay kẻ cướp tình."

Thước Đo Của Sự Gắn Kết

Dù ghen tuông có thể dẫn đến những phản ứng thái quá, một chút ghen lại tốt cho mối quan hệ, nhất là ở những giai đoạn đầu khi niềm tin còn đang hình thành. "Điều nghịch lý của ghen tuông là ai cũng muốn có một chút," Stosny nhận xét. Đó là biểu hiện của sự quan tâm. "Ở mức độ vừa phải, ghen tuông cho thấy bạn thực sự để tâm. Nó như một phép thử xem liệu có an toàn để dấn sâu thêm vào cảm xúc hay không. Sự ghen tuông xuất hiện khi ta sợ mất đi điều mình coi là quý giá – tình cảm và sự chung thủy của người mình yêu. Nỗi sợ đó chính là bài kiểm tra cho thấy ta trân trọng điều đó đến mức nào."

Mặc dù những nhận thức đi kèm với ghen tuông có thể bị bóp méo, nhưng cảm giác đau đớn mà nó mang lại là có thật. Các nghiên cứu cho thấy hệ thần kinh xử lý phản ứng tâm lý trước những tình huống xã hội phức tạp như được chấp nhận hay bị từ chối cũng là hệ thống điều khiển cảm giác đau đớn hay khoái lạc về thể chất. Sự đố kỵ – cảm xúc gần gũi với ghen tuông, thường khơi dậy cảm giác thua kém và oán giận – kích hoạt các mạch thần kinh liên quan đến đau đớn trong não bộ.

Theo nhà thần kinh học người Nhật Hidehiko Takahashi, cảm giác đố kỵ kích hoạt vỏ não trước đai, nơi xử lý những xung đột nhận thức về nỗi đau xã hội. "Thông thường, chúng ta có nhận thức tích cực về bản thân, nhưng cảm giác khó chịu xuất hiện khi hành vi của mình đi ngược lại nhận thức đó," ông chia sẻ trên Science. "Khi sự tự nhận thức tích cực này mâu thuẫn với thông tin bên ngoài, vỏ não trước đai sẽ hoạt động mạnh mẽ."

Dù nghiên cứu hình ảnh thần kinh về ghen tuông mới ở giai đoạn đầu, Takahashi đã phát hiện sự khác biệt giới tính rõ rệt trong phản ứng của não bộ trước những tình huống ngoại tình cảm xúc và thể xác. Ở nam giới, ghen tuông kích hoạt hạch hạnh nhân và vùng dưới đồi – những khu vực giàu thụ thể testosterone, liên quan đến hành vi tình dục và tính hung hăng. Trong khi đó, ở nữ giới, nhất là khi nghĩ về sự không chung thủy về mặt cảm xúc, vùng rãnh thái dương trên sau – nơi xử lý ý định, sự lừa dối, và mức độ tin cậy – lại hoạt động mạnh hơn. Takahashi nhận xét rằng phụ nữ đặc biệt nhạy cảm với những thay đổi trong tâm lý của bạn đời.

Sự nhạy cảm này có thể lý giải vì sao ghen tuông ở phụ nữ không chỉ giới hạn trong mối quan hệ tình cảm. Họ còn trải qua cảm giác tức giận, mất mát và phản bội khi bạn bè nữ của mình dành sự quan tâm cho người khác. "Phụ nữ thường cạnh tranh để duy trì sự gắn kết nhiều hơn đàn ông," Stosny nhận định.

Ghen Tuông Như Phép Thử Tình Cảm

Một chút ghen có thể làm thay đổi nhiều điều.

Khi ghen tuông trở thành một phần trong bảng màu cảm xúc của con người, chẳng ai có thể phủ nhận tiềm năng sử dụng nó như một chiến lược. Theo nhà tâm lý học David Buss từ Đại học Texas, 40% phụ nữ cố tình khơi dậy chút ghen tuông ở bạn đời để đánh giá mức độ gắn kết. (Đàn ông cũng làm vậy, nhưng ít phổ biến hơn nhiều.) Điều này thậm chí có thể khiến họ trở nên hấp dẫn hơn trong mắt người yêu.

Ghen tuông, đặc biệt ở giai đoạn đầu của mối quan hệ, thường gắn liền với sự quan tâm. Do đó, cố tình khơi gợi ghen tuông là cách kiểm tra xem có an toàn để đầu tư thêm cảm xúc hay không. "Nếu bạn đời không phản ứng, nghĩa là không an toàn," Stosny giải thích.

Những chiêu trò phổ biến bao gồm nhắc đến người yêu cũ trước mặt bạn đời, trò chuyện với người khác giới tại buổi tiệc, hoặc thậm chí hẹn hò với người khác và nói về những mối quan tâm mới. Có những hành động cố ý như ăn mặc khiêu khích khi đi chơi với bạn bè hay nói dối rằng mình bị thu hút bởi người đàn ông khác. Và cũng có những hành động ngầm như cố tình không trả lời điện thoại từ bạn trai để khiến anh ấy nghĩ rằng cô đang đi cùng ai đó.

Điều bất ngờ là đàn ông rất dễ bị khơi gợi cảm xúc ghen tuông. "Nhiều lúc họ thậm chí không nhận ra mình đang bị thao túng cảm xúc," Buss nói.

Không gì hiệu quả hơn việc tán tỉnh người khác, đơn giản như một nụ cười thoáng qua – tín hiệu mà đàn ông gần như luôn diễn giải theo hướng tình dục, trong khi phụ nữ không hề nghĩ vậy. Với phụ nữ, đây là cách tạo ra chút động thái mà không sợ bị buộc tội – "chỉ là lịch sự" hay "thân thiện" mà thôi.

Phụ nữ cũng thường khơi dậy ghen tuông khi cảm thấy bạn đời kém cam kết hơn mình trong mối quan hệ. Mục tiêu là thay đổi cách nhìn nhận của đối phương về mức độ hấp dẫn của họ.

"Chẳng ai muốn ở bên một người mà không ai khác muốn," Buss nhận xét. "Nếu không ai để ý đến họ, người ta dễ dàng xem nhẹ giá trị của nhau."

Nói Gì Khi Nghi Ngờ Bủa Vây

Để ngăn ghen tuông làm tổn thương mối quan hệ, cả hai phía đều có thể thực hiện những bước giúp kiểm soát cảm xúc và duy trì sự bền vững trong tình yêu. Nhà trị liệu hôn nhân và gia đình Lori Gordon đưa ra một số gợi ý như sau:

• Nuôi dưỡng tình cảm: Hãy luôn dành thời gian bên nhau và trò chuyện ngay cả khi không ở gần. Chia sẻ thế giới nội tâm của mỗi người là điều vô cùng quan trọng để duy trì sự gắn kết.
• Quyết định có nên đối diện với nghi ngờ hay không: Nếu bạn cảm thấy bất an, lo lắng, chiếm hữu, bị đe dọa hoặc thiếu chắc chắn về mối quan hệ, hãy dừng lại và suy nghĩ. Tương tự, nếu bạn cảm thấy bị đối phương kiểm soát, đổ lỗi hoặc không thoải mái vì các mối quan hệ bạn bè hay hoạt động riêng tư, đừng để những suy nghĩ này tự mình leo thang. Hãy tìm cách trao đổi với bạn đời sau khi suy xét cẩn thận cách diễn đạt.
• Mục tiêu là mở ra cuộc trò chuyện một cách nhẹ nhàng, xây dựng và không đổ lỗi: Để tránh khơi dậy sự phòng thủ từ đối phương, hãy bắt đầu câu chuyện bằng những cụm từ như "Tôi cảm thấy..." thay vì "Bạn đã..."
• Xác định hành vi cụ thể khiến bạn bận lòng: Ví dụ, "Khi anh để người kia rót đồ uống cho mình" và giải thích cảm xúc của bạn về điều đó.

Biết cách bày tỏ những điều khiến bạn phiền lòng là kỹ năng quan trọng trong giao tiếp. Một cấu trúc hiệu quả có thể gồm ba bước:

1. "Tôi để ý..." (ví dụ: "Tối qua anh có vẻ trầm lắng" hoặc "Anh tỏ ra thân thiện hơn thường lệ với cô ấy ở buổi tiệc").
2. "Tôi nghĩ rằng điều đó có nghĩa là..." (ví dụ: "Anh đang buồn điều gì đó" hoặc "Anh chỉ đang tỏ ra thân thiện thôi").
3. "Tôi tự hỏi liệu..." (ví dụ: "Điều gì đang xảy ra và liệu anh có thể chia sẻ cùng em không?" hoặc "Có phải mọi chuyện chỉ đơn giản vậy thôi không?").

• Dành thời gian lắng nghe: Hãy tạm dừng để chắc chắn rằng đối phương đang chú ý và có đủ thời gian để hồi đáp cảm xúc của bạn.

Nguồn: Jealousy: Love's Destroyer – Psychology Today