Khi tiền bạc bước vào tình yêu

Tiền bạc và sự thân mật – hai thứ tưởng chừng không liên quan nhưng lại ảnh hưởng lẫn nhau nhiều hơn ta nghĩ. Tiền luôn gắn liền với những điều ta khao khát: quyền lực, kiểm soát, địa vị, sự thoải mái, an toàn, thậm chí là tình yêu. Người có tiền, có quyền. Câu nói “Ai nắm vàng, người đó đặt luật” chưa bao giờ sai.

Là một nhà trị liệu tâm lý cho các cặp đôi, tôi nhận thấy rằng vấn đề tiền bạc và quyền lực luôn hiện diện trong mọi mối quan hệ. Đối với một số cặp, nó giống như một đám mây đen lơ lửng trên đầu, lúc ẩn lúc hiện, nhưng không bao giờ biến mất hoàn toàn. Vấn đề này không phải là tốt hay xấu – nó đơn giản là một phần của mối quan hệ. Vì thế, tốt nhất là các cặp đôi nên đối diện với nó thay vì phớt lờ hay giả vờ rằng nó không tồn tại.

Trong hầu hết các mối quan hệ, luôn có một người kiếm nhiều tiền hơn (gọi là đối tác $$$) và một người kiếm ít hơn (gọi là đối tác $), ngay cả khi cả hai đều đi làm toàn thời gian. Khoảng cách thu nhập càng lớn, sự mất cân bằng quyền lực càng rõ ràng. Nếu đối tác $ là người nội trợ hoặc không có việc làm, sự chênh lệch này có thể trở nên cực đoan hơn nữa.

Sự mất cân bằng này thường diễn ra theo cách sau:

• Đối tác $$$, dù không nói ra, vẫn mong đợi đối tác $ bù đắp sự chênh lệch tài chính bằng việc dành nhiều thời gian hơn cho gia đình, nấu ăn, chăm sóc con cái, hoặc vun vén tổ ấm.
• Đối tác $ biết ơn thu nhập của đối tác $$$, nhưng sự phụ thuộc tài chính khiến họ cảm thấy có lỗi và phải không ngừng chứng minh rằng mình cũng quan trọng trong gia đình.
• Lâu dần, cả hai bắt đầu bộc lộ sự thất vọng qua những chỉ trích, né tránh, phòng thủ và thậm chí là khinh miệt – bốn dấu hiệu báo hiệu một mối quan hệ đang đứng bên bờ vực, theo nghiên cứu của John Gottman.

Một lần, tôi từng tư vấn cho một cặp đôi đã kết hôn từ những năm đôi mươi. Sau 15 năm bên nhau, người vợ nảy sinh tình cảm với một người đàn ông khác. Họ tìm đến tôi để xem liệu họ có thể tiếp tục duy trì hôn nhân hay không. Người chồng là một giáo viên, làm việc nhiều nơi để lo kinh tế cho gia đình (đối tác $$$). Người vợ có bằng luật nhưng chọn làm công việc nhẹ nhàng để có thời gian theo đuổi đam mê (đối tác $). Suốt nhiều năm, họ chưa bao giờ nói về sự mất cân bằng tài chính này. Anh không than phiền, cô không chia sẻ nỗi dằn vặt của mình. Mãi đến khi cô đứng trước nguy cơ ngoại tình, cả hai mới nhận ra vấn đề. Khi người chồng bày tỏ sự giận dữ và đe dọa ly hôn, người vợ lần đầu tiên đối diện với sự phụ thuộc tài chính của mình. Cô tính toán chi phí cuộc sống độc lập và nhận ra rằng nếu ly hôn, cô sẽ không thể duy trì mức sống hiện tại. Cuối cùng, cô đứng trước hai lựa chọn: tiếp tục mối quan hệ ngoài luồng hoặc trở về với cuộc hôn nhân cùng "hợp đồng tài chính" ban đầu. Người chồng đồng ý tiếp tục chu cấp cho sở thích của cô, với điều kiện cô chấm dứt ngoại tình. Họ quyết định tiếp tục bên nhau nhưng không đi sâu hơn vào việc điều chỉnh sự chênh lệch quyền lực tài chính.

Photograph: Alamy

Quyền lực tài chính hình thành như thế nào?

Trong nhiều mối quan hệ, đối tác $ kiếm ít tiền hơn – do lựa chọn cá nhân, hoàn cảnh gia đình, hoặc vì phải ưu tiên sự nghiệp của đối tác $$$. Ban đầu, khoảng cách thu nhập này thường được cả hai thống nhất và chấp nhận. Đôi khi, đối tác $ còn cảm thấy may mắn vì được tận hưởng cuộc sống đủ đầy. 

Thế nhưng theo thời gian, đối tác $ có thể bắt đầu cảm thấy tự ái, dằn vặt, thậm chí là oán giận trước những kỳ vọng thầm lặng từ đối tác $$$—những mong đợi ngầm rằng họ phải luôn biết ơn. Dần dần, đối tác $ có thể cảm thấy mình bị nhốt trong một "chiếc lồng vàng", nơi tiền bạc của đối phương trở thành song sắt vô hình, trói buộc họ vào một thực tại mà họ không thể tự do lựa chọn. Cảm giác này đôi khi được thể hiện qua những lời mỉa mai, những hành vi thụ động – hung hăng, như một cách phản kháng không lời.

Trớ trêu thay, khi đối tác $$$ càng giàu có, khoảng cách giữa hai người càng rộng, áp lực lên đối tác $ càng lớn, và những hành vi tiêu cực của họ càng trở nên rõ rệt. Nếu công việc không mang lại niềm vui hay cảm giác thành tựu, đối tác $ có thể ngày càng bất mãn không chỉ với mối quan hệ mà còn với chính cuộc đời mình, khiến những trách móc và oán giận lan rộng ra mọi khía cạnh trong cuộc sống chung.

Thường thì, để cố gắng lấy lại sự cân bằng quyền lực, đối tác $ sẽ chỉ trích đối tác $$$, cố ý hạ thấp họ trong nhiều khía cạnh:

• Vai trò làm cha/mẹ: "Anh/em chẳng bao giờ dành thời gian cho con, nên chúng đâu có tin anh/em."
• Trí tuệ: "Suốt ngày chỉ biết công việc, ngoài ra chẳng có gì để nói."
• Cảm xúc: "Anh/em chẳng có chút cảm xúc nào, cứ như một đứa trẻ to xác."
• Sự gắn kết: "Chúng ta chẳng bao giờ đi chơi hay làm gì cùng nhau cả."
• Chuyện chăn gối: "Chúng ta chẳng còn thân mật như trước nữa."

Những lời chỉ trích này giống như một thứ thuế mà đối tác $$$ phải trả cho sự vượt trội về tài chính của mình. Thực chất, đó không phải là sự ghẻ lạnh mà là những tiếng kêu cứu bị diễn đạt sai cách, nhưng thay vì kéo hai người lại gần nhau, chúng chỉ khiến khoảng cách giữa họ ngày càng xa hơn, làm nảy sinh thêm khinh miệt và tổn thương.

Nhiều khi, đối tác undefined cũng có thể bắt đầu ngấm ngầm phán xét, thử thách, thậm chí là xem thường đối phương vì cho rằng họ thiếu tham vọng, thiếu quyết tâm, hoặc đơn giản là quá lười biếng. Khi đối tác $ ngày càng che giấu sự dằn vặt và tự ti của mình bằng những hành vi tiêu cực, thì sự oán giận của đối tác $$$ cũng theo đó mà lớn dần.

Mức độ tiêu cực của đối tác $$$ thường phụ thuộc vào việc họ có thực sự yêu thích công việc của mình hay không. Nếu công việc mang lại cho họ niềm vui và ý nghĩa, họ có thể dễ dàng bỏ qua những bất công trong mối quan hệ. Nhưng nếu họ chỉ lao vào công việc vì trách nhiệm tài chính, sự bất bình sẽ ngày một dâng cao, đẩy cả hai vào một vòng xoáy mệt mỏi và bế tắc.

1. Nếu $$$ yêu công việc của họ - Nếu $$$ yêu công việc họ đang làm, thường sẽ có một cảm giác ngầm về quyền lực nhân từ. Trong khi đó, họ có thể có một kỳ vọng ngầm muốn được công khai đánh giá cao về sự an toàn tài chính mà họ mang lại cho gia đình. Điều này tạo ra một áp lực vô hình đối với đối tác $ để liên tục khen ngợi và bày tỏ lòng biết ơn của họ đối với đối tác $$$.
2. Nếu $$$ ghét công việc của họ – Khi phải gắn bó với một công việc mà mình chán ghét, họ dễ trở nên cay đắng, uất ức, và những cảm xúc tiêu cực ấy thường đổ dồn lên $ – người bạn đời của họ. Họ cảm thấy mình như đang hy sinh, gánh vác cả gia đình chỉ vì trách nhiệm cơm áo gạo tiền. Vì thế, đôi khi họ trút giận lên $ bằng những lời chỉ trích, sự lạnh lùng, thậm chí là cả bạo lực.

Sự chênh lệch tài chính nếu bị phớt lờ, sớm muộn cũng bùng nổ và để lại những hệ lụy khó lường. Nếu cố tình làm ngơ trước sự mất cân bằng này, mâu thuẫn sẽ ngấm ngầm tích tụ, thể hiện qua những hành vi thụ động – hung hăng, để rồi đến một lúc nào đó, nó sẽ bùng phát thành những phản ứng tiêu cực giữa hai người, thậm chí ảnh hưởng đến cả con cái.

Làm gì để thay đổi?

Trước hết, đừng lờ đi vấn đề hay để cảm xúc chi phối hành động. Khi dám đối diện và trò chuyện thẳng thắn về sự chênh lệch trong quyền lực tài chính, cả hai sẽ có cơ hội tìm ra gốc rễ của vấn đề, đồng thời hạn chế những hệ lụy có thể xảy ra. Dưới đây là ba bước giúp bạn bắt đầu nhìn nhận và điều chỉnh sự cân bằng giữa tiền bạc và quyền lực trong mối quan hệ của mình:

Người giữ vai trò $ – hãy hiểu giá trị của bản thân

Hãy tính toán xem thu nhập của bạn có đủ để trang trải các nhu cầu cá nhân như ăn uống, quần áo, đi lại, sở thích… (không bao gồm chi phí chung của gia đình hay con cái) hay không.

Nếu bạn có thể tự chi trả cho các nhu cầu cá nhân, bạn có quyền tự tin khi thảo luận với người bạn đời về chủ đề này. Cùng nhau xem xét những khía cạnh chưa được nói ra và cách cả hai đang cảm nhận sự chênh lệch tài chính trong mối quan hệ.

Nếu bạn không thể tự lo cho bản thân, điều đó có thể lý giải vì sao chủ đề này chưa bao giờ được đề cập một cách thẳng thắn. Bạn đang phụ thuộc vào đối phương để duy trì cuộc sống của mình. Trong trường hợp này, có thể bạn đang mang trong lòng một cảm giác áy náy vô hình. Hãy tự hỏi: cảm giác phụ thuộc đó khiến bạn thế nào? Điều đó ảnh hưởng ra sao đến sự tự tin và giá trị của bạn trong mối quan hệ? Bạn đóng góp cho tình yêu này theo những cách nào khác ngoài tài chính? Đối phương nhìn nhận bạn ra sao? Và ngược lại, bạn cảm nhận họ thế nào? Việc giải quyết sự chênh lệch quyền lực tài chính không thể diễn ra trong một sớm một chiều, nhưng việc mở lời là bước đầu tiên quan trọng nhất.

Nếu bạn không đi làm, hãy tự hỏi: "Những ưu tiên của tôi hiện tại là gì? Điều gì với tôi quan trọng hơn việc kiếm tiền? Vì sao tôi không đi làm? Tôi đang đóng góp cho mối quan hệ này theo những cách nào?" Hãy viết xuống câu trả lời của bạn. Nhớ rằng, mỗi người có một cách đóng góp khác nhau cho gia đình – có người mang lại nguồn thu nhập tài chính, nhưng cũng có người mang lại sự chăm sóc, nuôi dạy con cái, sáng tạo nghệ thuật và niềm vui trong tổ ấm. Hãy tìm thấy sự vững vàng trong câu trả lời của chính mình trước khi chia sẻ với người bạn đời.

Gọi tên để hóa giải

Khi đã chia sẻ thẳng thắn cảm xúc của mình, hãy lắng nghe và để đối phương phản hồi theo góc nhìn của họ. Đây là chủ đề mà rất ít cặp đôi thực sự trò chuyện cởi mở, vì vậy đừng vội mong chờ mọi thứ thay đổi ngay lập tức. Hãy cho cả hai thời gian để dần dần hiểu nhau hơn, từ đó điều chỉnh những thỏa thuận, ranh giới và sự cân bằng quyền lực tài chính trong mối quan hệ.

Chuẩn bị cho sự thay đổi lớn

Nếu một trong hai muốn thay đổi cách phân chia tài chính, cần hiểu rằng đây sẽ là một sự dịch chuyển lớn trong mối quan hệ. Trong tâm lý học, điều này gọi là "thay đổi cấp độ hai" – một sự thay đổi phá vỡ trạng thái cân bằng vốn có. Vì thế, nếu đối phương có phản ứng kháng cự, đừng vội nghĩ rằng đó là do họ không yêu bạn. Thực tế, bất kỳ sự thay đổi nào cũng đi kèm với những lợi ích tiềm ẩn mà cả hai đã quen thuộc từ lâu. Đặc biệt, nếu sự chênh lệch tài chính đã tồn tại trong thời gian dài, thì việc thay đổi nó chắc chắn sẽ gây ra nhiều xáo trộn.

Nếu tiền bạc phản ánh những khao khát, thì mong rằng bạn sẽ tìm thấy những cách khác nhau để lấp đầy những khao khát ấy – không chỉ bằng vật chất, mà bằng sự gắn kết, tình yêu, sự tôn trọng, sức mạnh nội tâm, sự tự do và quyền làm chủ cuộc đời mình.

Nguồn: Let's Talk About Money in Our Intimate Relationships! | Psychology Today