Làm thế nào chủ nghĩa lãng mạn hủy hoại tình yêu

Yêu một người dường như là một hành động rất riêng tư và tự nhiên. Vì vậy, thật khó để chấp nhận – và có phần tổn thương – nếu ai đó cho rằng có một yếu tố khác (tạm gọi là xã hội hoặc văn hóa) đang âm thầm chi phối những khoảnh khắc thân mật nhất trong mối quan hệ của chúng ta.

Tuy nhiên, lịch sử nhân loại đã cho thấy vô số cách tiếp cận tình yêu khác nhau, những giả định đa dạng về cách các cặp đôi đến với nhau, và những lối diễn giải cảm xúc đầy sắc thái. Vì vậy, chúng ta có lẽ nên chấp nhận một cách bình thản rằng cách chúng ta xây dựng mối quan hệ thực chất chịu ảnh hưởng rất lớn từ môi trường văn hóa bên ngoài phòng ngủ của mình. Tình yêu của chúng ta được định hình bởi bối cảnh văn hóa, một bối cảnh đã tạo ra một khái niệm "bình thường" mạnh mẽ trong tình yêu. Nó âm thầm dẫn dắt chúng ta nên đặt cảm xúc vào đâu, dạy chúng ta điều gì cần trân trọng, cách giải quyết xung đột, điều gì đáng để phấn khích, khi nào nên nhẫn nhịn, và khi nào ta có quyền nổi giận. Tình yêu có lịch sử của riêng nó, và đôi khi chúng ta chỉ biết buông mình bất lực trôi theo dòng chảy ấy.

Kể từ khoảng năm 1750, chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên đặc biệt trong lịch sử tình yêu mà ta có thể gọi là Chủ Nghĩa Lãng Mạn. Chủ nghĩa lãng mạn ra đời như một hệ tư tưởng ở châu Âu vào giữa thế kỷ 18 trong tư tưởng của các nhà thơ, nghệ sĩ và triết gia. Từ đó, nó đã âm thầm chinh phục thế giới, ảnh hưởng mạnh mẽ đến cách một chàng trai con nhà buôn ở Yokohama bước vào buổi hẹn đầu tiên, cách một biên kịch ở Hollywood kết thúc bộ phim, hay cách một người phụ nữ trung niên ở Buenos Aires quyết định chấm dứt cuộc hôn nhân kéo dài hai mươi năm với người chồng công chức của mình.

Không một mối quan hệ nào hoàn toàn tuân theo khuôn mẫu của Chủ Nghĩa Lãng Mạn, nhưng những đường nét rộng lớn của nó vẫn luôn hiện diện. Những nguyên tắc chủ đạo của nó có thể được tóm tắt như sau:

1. Hôn nhân dài lâu có thể là một câu chuyện tình đầy say đắm

Chủ Nghĩa Lãng Mạn mang đến niềm hy vọng mãnh liệt về hôn nhân. Nó dạy rằng một cuộc hôn nhân dài lâu vẫn có thể tràn đầy những xúc cảm nồng nàn như trong một cuộc tình lãng mạn. Những cảm giác yêu đương mãnh liệt ở khởi đầu một mối quan hệ được kỳ vọng sẽ tồn tại suốt đời. Chủ nghĩa này đã lấy hôn nhân – vốn trước đây chỉ được xem là một sự kết hợp thực dụng và trầm lặng – để hòa quyện nó với câu chuyện tình yêu cháy bỏng, tạo nên một khái niệm độc đáo: hôn nhân đắm say suốt đời.

2. Tình yêu và tình dục là một

Trước kia, người ta từng nghĩ rằng có thể quan hệ tình dục với những người mình không yêu, và cũng có thể yêu mà không cần tình dục. Nhưng Chủ Nghĩa Lãng Mạn đã nâng tình dục lên như một biểu hiện tối cao của tình yêu. Tình dục trở thành thước đo sức khỏe của một mối quan hệ. Vô tình, điều này khiến tần suất tình dục thưa thớt hoặc sự ngoại tình trở thành những thảm họa không thể cứu vãn.

© Flickr/Trang Nguyen

3. Tình yêu đích thực sẽ xóa tan mọi cô đơn

Chủ Nghĩa Lãng Mạn hứa hẹn rằng người bạn đời hoàn hảo sẽ thấu hiểu ta một cách trọn vẹn, thậm chí không cần chúng ta phải nói ra. Họ sẽ cảm nhận được tâm hồn ta. (Điều này lý giải vì sao các nhà lãng mạn đặt trọng tâm đặc biệt vào ý tưởng rằng người yêu của ta sẽ hiểu mọi điều về ta mà không cần bất kỳ lời giải thích nào...).

4. Hãy chọn người yêu bằng cảm xúc, không phải lý trí

Trong phần lớn lịch sử được ghi nhận, con người yêu đương và kết hôn vì những lý do thực dụng: bởi mảnh đất của cô ấy nằm sát bên đất nhà anh; gia đình anh kinh doanh ngũ cốc phát đạt; cha cô ấy là quan tòa trong vùng; hoặc hai bên gia đình cùng theo một giáo lý. Từ những cuộc hôn nhân "hợp lý" ấy, nỗi cô đơn, cưỡng ép, ngoại tình, bạo hành, sự lạnh nhạt và những tiếng thét đau khổ từ phòng trẻ đã tuôn trào.

Chủ Nghĩa Lãng Mạn cho rằng hôn nhân lý trí không hề hợp lý. Do đó, nó đề xuất một mô hình thay thế: hôn nhân dựa trên cảm xúc. Theo đó, điều quan trọng nhất là hai con người khát khao mãnh liệt được ở bên nhau, bị cuốn hút bởi một bản năng không thể cưỡng lại, và trong thâm tâm họ biết rằng đây là điều đúng đắn.

Kỷ nguyên hiện đại đã chán ngấy những lý do, những biện minh khô khan. Đúng hơn, sự liều lĩnh, thậm chí có vẻ dại dột, lại được xem như minh chứng cho tình yêu đích thực. (Có lẽ họ mới gặp nhau sáu tuần, một trong hai người không có việc làm, hoặc cả hai chỉ vừa bước qua tuổi đôi mươi). Bản năng trở thành di sản của một phản ứng tập thể đối với quá nhiều thế kỷ của những cuộc hôn nhân "lý trí" đầy bất hạnh.

© Flickr/Marco Mastrojanni

5. Khinh thường những điều thực dụng và tiền bạc

Dưới ảnh hưởng của Chủ Nghĩa Lãng Mạn, chúng ta không muốn những yếu tố thực dụng chi phối các mối quan hệ, đặc biệt là vào giai đoạn đầu. Thật "lạnh lùng" – và phi lãng mạn – nếu bạn nói rằng mình chọn đúng người chỉ vì cả hai hợp nhau về tài chính, cách giữ gìn phòng tắm sạch sẽ hay thói quen đúng giờ. Những ai để tâm đến thực tế thường bị xem như đã "hết hy vọng trong tình yêu" hoặc có động cơ mờ ám (kẻ đào mỏ, người muốn trèo cao).

6. Chấp nhận mọi điều ở người yêu

Chủ Nghĩa Lãng Mạn tin rằng tình yêu đích thực đồng nghĩa với việc ta phải yêu mọi khía cạnh ở người ấy. Ý nghĩ rằng bạn đời cần thay đổi bất kỳ điều gì bị coi là dấu hiệu của sự rạn nứt trong mối quan hệ. Một câu như "Anh cần thay đổi" thường là lời cảnh báo cuối cùng trước khi chia tay.

Khuôn mẫu tình yêu lãng mạn mà chúng ta đang sống theo thực chất là một sáng tạo mang tính lịch sử. Đó là một sáng tạo đầy thi vị và thường mang lại niềm vui, hạnh phúc. Những nhà lãng mạn đã thể hiện một cách xuất sắc sự nhạy cảm trước những khía cạnh tinh tế của cảm xúc con người, đồng thời họ cũng rất tài năng trong việc diễn đạt những hy vọng và khát khao cháy bỏng. Nhiều cảm xúc ấy đã tồn tại từ lâu, nhưng điều mà Chủ Nghĩa Lãng Mạn làm được chính là nâng tầm chúng, biến những thoáng qua nhỏ bé thành những ý niệm to lớn, những nguyên tắc được kỳ vọng sẽ định hướng cách ta duy trì mối quan hệ trọn đời.

Nhưng đến thời điểm này, chúng ta có thể thẳng thắn tuyên bố: Chủ Nghĩa Lãng Mạn đã là một thảm họa đối với các mối quan hệ. Đó là một phong trào trí tuệ và tinh thần đã gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng, khiến con người thường thất bại trong việc duy trì cuộc sống tình cảm trọn vẹn. Cứu rỗi tình yêu không nằm ở việc bám víu vào Chủ Nghĩa Lãng Mạn mà ở chỗ vượt qua hàng loạt sai lầm mà nó mang đến. Những tiếng nói văn hóa mạnh mẽ nhất đã – với cái giá quá đắt – gieo vào tâm trí chúng ta những kỳ vọng sai lầm. Chúng tôn vinh những cảm xúc ít giá trị trong việc xây dựng một mối quan hệ bền vững và làm lu mờ những khía cạnh quan trọng, thiết thực hơn.

Chúng ta thật đáng thương khi sống trong một nền văn hóa vô tình áp đặt một lý tưởng tình yêu đầy thiện chí nhưng sai lệch, và rồi lại bắt chúng ta phải tuân theo một kịch bản không hề hữu ích để đối mặt với một nhiệm vụ phức tạp vô cùng.

Kịch bản tình yêu lãng mạn không chỉ mang tính chuẩn mực mà đôi khi còn là ảo tưởng. Để được coi là "bình thường" trong thời đại lãng mạn, người ta được kỳ vọng sẽ:

– Gặp một người có vẻ đẹp nội tâm và ngoại hình phi thường, ngay lập tức cảm thấy sự hấp dẫn đặc biệt, và điều đó phải được đáp lại.
– Có đời sống tình dục thỏa mãn mãnh liệt, không chỉ lúc ban đầu mà phải kéo dài mãi mãi.
– Không bao giờ cảm thấy bị thu hút bởi bất kỳ ai khác.
– Hiểu nhau một cách trực giác mà không cần nói nhiều.
– Không cần học cách yêu. Chúng ta có thể cần học để trở thành phi công hay bác sĩ phẫu thuật não, nhưng làm người tình thì không – điều này sẽ tự nhiên đến nếu ta "nghe theo trái tim mình."
– Không có bí mật nào giữa hai người, và phải luôn bên nhau, không để công việc xen vào.
– Nuôi dạy con cái mà vẫn giữ nguyên sự nồng nàn trong tình dục và cảm xúc.
– Người yêu phải đồng thời là tri kỷ, bạn thân, bạn đồng hành, đồng nghiệp, người quản lý tài chính, quản gia và cố vấn tinh thần.

Một nền văn hóa chính là tập hợp những ý niệm phổ biến, dẫn dắt cách ta nhìn nhận bản thân và cuộc sống. Thường thì ta không nhận ra sự hiện diện của chúng, nhưng chúng vẫn luôn âm thầm hoạt động, khiến ta đánh giá xem mình có đang đi đúng hướng hay đã hoàn toàn lệch lạc.

Hiểu về lịch sử của Chủ Nghĩa Lãng Mạn là một điều an ủi, bởi nó cho thấy rằng nhiều vấn đề chúng ta gặp phải trong các mối quan hệ không hoàn toàn do sự vụng về hay sai lầm cá nhân của chính mình. Thay vào đó, nền văn hóa đã đặt lên vai ta một nhiệm vụ cực kỳ khó khăn, nhưng lại có đủ sự táo bạo để khiến ta tin rằng đó là chuyện dễ dàng.

Việc chất vấn những giả định của Chủ Nghĩa Lãng Mạn là vô cùng cần thiết – không phải để phá hủy tình yêu, mà để cứu lấy nó. Chúng ta cần xây dựng một lý thuyết hậu-lãng-mạn về tình yêu đôi lứa, bởi để duy trì một mối quan hệ bền lâu, đôi khi ta phải "phản bội" chính những cảm xúc lãng mạn đã đưa ta đến với nhau ngay từ ban đầu.

Tuy nhiên, "hậu-lãng-mạn" không đồng nghĩa với việc trở nên hoài nghi hay mất đi niềm tin rằng các mối quan hệ có thể đi đến kết thúc tốt đẹp. Trái lại, thái độ hậu-lãng-mạn cũng mang tham vọng tương tự như Chủ Nghĩa Lãng Mạn, nhưng với một cách tiếp cận thực tế hơn để thực hiện những kỳ vọng ấy.

Chúng ta cần thay thế khuôn mẫu lãng mạn bằng một tầm nhìn trưởng thành hơn về tâm lý tình yêu – một tầm nhìn có thể gọi là "Tình Yêu Cổ Điển." Nó khuyến khích những thái độ tuy xa lạ nhưng đầy hy vọng và hiệu quả:

– Rằng việc tình yêu và tình dục đôi lúc không đi đôi với nhau là hoàn toàn bình thường.
– Rằng việc nghiêm túc thảo luận về tiền bạc ngay từ sớm không phải là phản bội tình yêu.
– Rằng nhận ra mình không hoàn hảo, và người kia cũng vậy, chính là cách để tăng sự bao dung và hào phóng trong mối quan hệ.
– Rằng không ai có thể tìm thấy tất cả mọi thứ trong một người, cũng như không ai có thể cung cấp tất cả mọi thứ cho người khác – không phải vì một khiếm khuyết nào đó, mà chỉ đơn giản vì bản chất con người là thế.
– Rằng cần nỗ lực hết mình – và đôi khi điều này nghe có vẻ gượng ép – để thực sự hiểu nhau; trực giác không đủ để đưa ta đến nơi cần đến.
– Rằng việc dành hai tiếng đồng hồ để bàn xem khăn tắm nên được treo lên hay để trên sàn không phải là chuyện tầm phào; thực ra, những chi tiết nhỏ nhặt như việc giặt giũ hay giờ giấc lại mang một ý nghĩa rất lớn lao.

Tất cả những thái độ này – và nhiều hơn nữa – sẽ mở ra một tương lai mới, tràn đầy hy vọng cho tình yêu. 

Nguồn: HOW ROMANTICISM RUINED LOVE – The School Of Life