Lặp lại: bí quyết kỳ diệu của não bộ

ĐIỂM MẤU CHỐT

• Tất cả các tương tác, từ phức tạp nhất đến đơn giản nhất, đều phụ thuộc vào ký ức – những “bản thiết kế” mà não bộ sử dụng.
• Suy nghĩ sáng tạo mà không có sự rèn luyện có định hướng – tức là không có lặp lại có cấu trúc – chỉ tạo ra ý tưởng hay nhưng thực thi kém.
• Các chiến lược lặp lại mà những người xuất sắc áp dụng có thể giúp bất kỳ ai đạt đến sự vượt trội.

Não Bộ Hoạt Động Thế Nào?

Làm thế nào mà một cơ quan nặng chưa đến 1,5 kg, cấu tạo từ chất béo, nước, protein, carbohydrate, và muối lại có thể vượt qua cả những siêu máy tính mạnh nhất thế giới? Đáp án nằm ở 171 tỷ tế bào thần kinh (ước lượng).

Ngay từ khi chào đời, não bộ giống như một chiếc máy hút bụi, liên tục thu thập dữ liệu từ mọi thứ xung quanh, lưu trữ để dùng sau này, phát triển các kết nối, và tạo ra các giả thuyết. Điều kỳ diệu là, nhờ đó, chúng ta học cách đi, học cách nói – những hành vi phức tạp đòi hỏi vô số bước nhỏ được thực hiện hoàn hảo.

Ký Ức Kiểm Soát Hành Vi Hằng Ngày Ra Sao?

Mọi tương tác của chúng ta, dù đơn giản hay phức tạp, đều dựa vào ký ức – những bản thiết kế giúp não bộ phỏng đoán cách thực hiện một việc nào đó lần đầu tiên hoặc lặp lại hàng trăm nghìn lần.

Chẳng hạn, bạn muốn thay thế mặt ổ cắm điện vì từng bị giật khi chạm vào dây điện trần lúc nhỏ. Dù đã 3 năm kể từ lần cuối dùng tua vít, bạn vẫn có thể lấy chiếc tua vít đầu chữ thập từ hộp đồ nghề, đặt mũi vít vào lỗ, cầm chắc cán, căn chỉnh, rồi xoay vít theo chiều kim đồng hồ.

Làm sao bạn làm được việc phức tạp đó? Não bộ đã tìm kiếm một ký ức, truy xuất các bước và chỉ đạo bàn tay bạn thực hiện. Tuy nhiên, vì đây chỉ là lần thứ hai bạn làm việc này, các động tác của bạn còn lóng ngóng, khác xa sự thuần thục của một thợ mộc đã làm điều này 50.000 lần.

Tầng Lớp Của Ký Ức

Sự khác biệt về thần kinh giữa động tác vụng về của bạn và hành vi tự động của thợ mộc nằm ở độ mạnh mẽ của “ký ức siết vít.” Điều này giống như việc sơn nhiều lớp lên một bức tường: màu sắc càng sâu đậm, bề mặt càng bền chắc. Mỗi lần lặp lại, ký ức được củng cố, giúp nó trở nên bền vững hơn.

Khi Hành Vi Trở Thành Tự Động

Sau nhiều lần lặp lại, một chuỗi hành động – như siết vít – có thể trở thành “tự động,” tức là không cần nỗ lực nhiều để nhớ lại và thực hiện. Đây cũng là cách bạn học đi, thuộc một bài hát yêu thích, hoặc đánh máy mà không cần nhìn phím.

Tuy nhiên, như mọi thói quen khác, những hành vi này vẫn có thể phai nhạt. Một số hành động, như cú đánh hai tay trong tennis – chỉ thực hiện vài trăm lần – dễ bị mai một hơn so với đi bộ, với hàng triệu bước đã thực hiện.

Chiến Lược Lặp Lại Hiệu Quả

Khi lớn tuổi, một số kỹ năng bạn đã thành thạo có thể suy giảm do não bộ chậm lại tự nhiên. Nhưng dù lý do gì, bạn vẫn có thể áp dụng 5 chiến lược sau để khôi phục hoặc làm chủ ký ức:

1. Làm Thường Xuyên
   Thực hành thường xuyên củng cố ký ức về các thành phần và cách thực hiện hành vi. Huyền thoại bóng rổ Stephen Curry được cho là thực hiện 500 cú ném từ giữa sân trước mỗi trận đấu, biến hành vi mới thành tự động qua lặp lại.
2. Thực Hành Hoàn Hảo
   Huấn luyện viên bơi của Michael Phelps từng có quy tắc: Ông chỉ cho phép Phelps tập luyện nếu các động tác hoàn hảo. Bất cứ sai lệch nào, ông sẽ ngừng buổi tập ngay lập tức, tránh việc thực hành sai trở thành thói quen.
3. Luôn Làm Mới
   Nhạc sĩ vĩ đại Jascha Heifetz luyện tập kỹ thuật suốt 6-8 giờ mỗi ngày, ngay cả khi đã lớn tuổi. Ông tin rằng tập ít hơn sẽ khiến kỹ năng suy giảm.
4. Thực Hành Chậm Rãi
   Chậm rãi thực hành giúp tăng tỷ lệ thành công. Sau một số lần lặp lại hoàn hảo, bạn có thể dần tăng tốc.
5. Thực Hành Trong Nhiều Bối Cảnh
   Giả sử bạn phải phát biểu trong một buổi lễ cưới trước 500 người, nhưng lại chỉ tập luyện trong phòng yên tĩnh. Khi đứng trước đám đông, bạn có thể hoảng loạn, quên mất nửa bài phát biểu. Để tránh điều này, hãy tập luyện trong môi trường tương tự thực tế, như đứng trước micro hay có tiếng ồn xung quanh.

Lặp lại thường bị xem là nhàm chán, thiếu sáng tạo. Nhưng thực tế hoàn toàn ngược lại: tư duy sáng tạo mà không có lặp lại có định hướng sẽ dẫn đến ý tưởng hay nhưng thực hiện kém. Nếu những người xuất sắc nhất trong thể thao và nghệ thuật đều khẳng định thành công của họ nhờ luyện tập lặp đi lặp lại, thì bạn đừng ngần ngại dành thời gian tập đánh bóng tennis vào tường hay leo cầu thang nếu đang phục hồi chức năng.

Nguồn: Repetition: The Neurological Secret Sauce – Psychology Today