.png){kind=logo}
Liệu ngoại hình có quan trọng hơn một tính cách tuyệt vời?
Vai trò của vẻ đẹp, sự quyến rũ, trí tuệ và óc hài hước trong tình yêu.
“Trong những giấc mơ tình ái của tôi, chưa bao giờ có ai yêu tôi chỉ vì trí tuệ.”
— Nora Ephron
Trong tình yêu, việc so sánh tầm quan trọng giữa sức hút ngoại hình và tính cách là điều vô cùng phức tạp. Mấu chốt nằm ở việc hiểu được vai trò của những hoạt động chung có sự đáp lại lẫn nhau — yếu tố trung tâm trong các mối quan hệ lãng mạn.
Sức Hấp Dẫn Và Những Phẩm Chất Tính Cách
“Sức hút mà thiếu tính cách thì chỉ là một cuộc vui. Tính cách mà thiếu sức hút thì chỉ là tình bạn. Muốn có tình yêu, cần cả hai.”
— Một người đàn ông
Việc phải lòng ai đó và giữ được tình yêu ấy gắn liền chặt chẽ với hai yếu tố: (a) sức hút ngoại hình và (b) những phẩm chất tính cách. Ngoại hình là nam châm kéo người này về phía người kia, khơi dậy ngay lập tức khát khao kết nối. Trong khi đó, phẩm chất tính cách là những nét suy nghĩ và hành xử ổn định theo thời gian, làm nên sự khác biệt giữa người này với người khác. Ngoại hình kêu gọi sự kết nối — đó là lý do vì sao ta lập tức chú ý đến nó. Ngược lại, những phẩm chất đáng quý thường cần thời gian mới dần bộc lộ. Trong những mối quan hệ vừa chớm nở, sức hút ngoại hình thường giữ vai trò chủ đạo. Tuy vậy, khi tình yêu chín muồi, tầm quan trọng của ngoại hình dần nhường chỗ cho tính cách — yếu tố dự báo tốt hơn cho một mối quan hệ lâu bền (Ben-Ze’ev, 2019).
Bên cạnh việc phân biệt giữa ngoại hình và tính cách, tôi muốn gợi mở thêm một phân chia nữa: đó là mức độ tham gia chung có sự đáp lại giữa hai người trong mỗi nhóm yếu tố này. Sự đáp lại lẫn nhau chính là cốt lõi của tình yêu và đời sống tình dục. Khi sự đáp lại ấy thiếu vắng hoặc quá ít, tình yêu dễ phai nhạt, nảy sinh tổn thương và cuối cùng là chia ly. Bởi vậy, theo góc nhìn Đối Thoại (Dialogue Approach), những hoạt động chung có tính đối đáp được xem như nền móng cho sợi dây gắn kết giữa hai tâm hồn yêu nhau (Buber, 1923/1937; Krebs, 2015).
Trong bài viết này, tôi sẽ xem xét yếu tố đáp lại trong hai khía cạnh của sức hấp dẫn — vẻ đẹp và sự quyến rũ — cùng hai phẩm chất tính cách — trí thông minh và óc hài hước. Tôi cho rằng có một mối tương quan đáng kể giữa mức độ (và tính chất) của sự đáp lại ấy với giá trị tình yêu.
Vẻ Đẹp Và Sự Quyến Rũ
“Em đẹp đến nao lòng trong mắt tôi. Em là tất cả những gì tôi hằng mong ước, là tất cả những gì tôi cần.”
— Joe Cocker
“Khi nhìn đàn ông, tôi luôn chú ý đến vẻ ngoài trước tiên, hơn là sự hấp dẫn về tình dục.”
— Một phụ nữ sau ly hôn
Cả vẻ đẹp lẫn sự quyến rũ đều làm tăng sức hút trong tình yêu. Vậy yếu tố nào có giá trị tích cực hơn? Có vẻ như vẻ đẹp để lại dấu ấn sâu đậm hơn trong các mối quan hệ lãng mạn. Rõ ràng, có vô vàn những bản tình ca ca ngợi sắc đẹp hơn là sự quyến rũ. Tuy nhiên, chính sự choáng ngợp trước cái đẹp đôi khi lại làm giảm giá trị thực sự của tình yêu.
Chúng ta nhận ra “vẻ đẹp” ngay khi bắt gặp. Vẻ đẹp khiến ta phải ngoái nhìn, như một tiếng gọi không thể cưỡng lại, buộc ta phải dừng lại và ngắm nhìn. Người ta thường thốt lên: “Em đẹp đến mức anh không thể rời mắt khỏi em.” Sự hấp dẫn về tình dục lại khác — nó thúc đẩy hành động, thôi thúc ta tiến gần hơn và tạo ra những tương tác có tính đối đáp thực sự. Chính sự quyến rũ, chứ không phải vẻ đẹp, mới gắn liền chặt chẽ với sự tương tác lẫn nhau. Sự quyến rũ thường gợi cảm giác “nóng bỏng” — hơi nóng bừng lên trong lòng người đối diện. Ngược lại, vẻ đẹp thường mang lại cảm giác “lạnh lùng”, tạo nên khoảng cách — ta có thể say đắm ngắm nhìn, nhưng lại ngần ngại chạm vào. Điều này được thể hiện tinh tế trong ca từ của Roger Cicero: “Người phụ nữ ấy quá đẹp để có thể dịu dàng, quá hoàn hảo để giỏi chuyện phòng the. Cô ấy quá thanh mảnh để cùng đi ăn tối, quá sang trọng để ngồi xem tivi, và quá chín chắn để buông lời bông đùa.” Chính vì thế, người ta thường dễ dàng tiếp cận những người quyến rũ hơn là những người đơn thuần chỉ đẹp.
Sự quyến rũ giống như một lời mời gọi, trong khi vẻ đẹp không những tạo ra khoảng cách mà còn làm giảm bớt sự đáp lại. Thực tế, việc tự nhận thấy mình có ngoại hình ưa nhìn (hoặc xinh đẹp) có thể khiến con người hành xử theo hướng vụ lợi nhiều hơn, bởi cảm giác mình “xứng đáng được ưu ái” (Teng và cộng sự, 2022). Thay vì đáp lại bằng cách đối xử tử tế với người khác, những người quá tự tin vào vẻ ngoài của mình thường mặc nhiên cho rằng họ xứng đáng được nhận nhiều hơn. Thật vậy, những người sở hữu ngoại hình nổi bật thường ít gắn bó sâu sắc trong các mối quan hệ (Ma-Kellams và cộng sự, 2017, và tài liệu tham khảo tại đây).
Trí Tuệ Và Óc Hài Hước
"Một trí thức là người đã tìm thấy điều gì đó thú vị hơn cả chuyện ái ân."
— Aldous Huxley
"Ban đầu, tôi chẳng hề bị cuốn hút bởi người đàn ông mình đang hẹn hò hiện tại — anh ấy không đẹp trai bằng những người trước đây tôi từng yêu. Thế nhưng, sau vài ngày bên nhau, tràn ngập tiếng cười và những cuộc trò chuyện thân mật, tôi bỗng thấy mình rung động."
— Một người phụ nữ
Cả trí tuệ lẫn óc hài hước đều là những phẩm chất làm nên sức hút ở một người bạn đời, bởi chúng góp phần tạo ra những tương tác sâu sắc, vui vẻ và đầy ý nghĩa. Nhưng trong hai phẩm chất ấy, điều gì mới thực sự quan trọng hơn?
Trí tuệ được cho là có mối liên hệ với sự hấp dẫn, nhưng mối liên hệ này lại không phải là một đường thẳng tắp. Gilles Gignac và các cộng sự (2018, 2019) đã chỉ ra rằng sức hấp dẫn của trí tuệ ở một người bạn đời tiềm năng đạt đỉnh ở mức 90% dân số — tức là khi ai đó thông minh hơn 90% số người còn lại. Họ cũng cho biết, trí tuệ ở ngưỡng 90% (chỉ số IQ khoảng 120) được phụ nữ đánh giá là hấp dẫn nhất về mặt tình dục và cũng là hình mẫu lý tưởng cho một mối quan hệ lâu dài. Những người thông minh vượt trội — tức thông minh hơn 99% dân số (IQ khoảng 135) — lại có phần kém hấp dẫn hơn so với nhóm ở ngưỡng 90%, dù vẫn nổi bật hơn hẳn so với người chỉ thông minh trung bình. Sự suy giảm sức hút ở mức trí tuệ cực cao được cho là do những khó khăn trong giao tiếp xã hội mà họ thường gặp phải. Họ hay bị gán cho hình ảnh những "mọt sách" khó gần, khiến cho việc tương tác tự nhiên trở nên khó khăn hơn (tài liệu tham khảo tại đây).
Trí tuệ quả thật rất đáng quý, nhưng nó không hoàn toàn xóa nhòa vai trò của ngoại hình — chỉ là khiến chúng ta bớt đề cao ngoại hình hơn mà thôi.
Mặc dù óc hài hước thể hiện một dạng thức của trí tuệ, nhưng không phải người thông minh nào cũng có khiếu hài hước. Các nghiên cứu cho thấy, những người có óc hài hước thường sở hữu mức trí tuệ cao hơn, đồng thời ít bị trầm cảm và ít có xu hướng gây hấn. Tiếng cười thay đổi bộ não chúng ta theo hướng tích cực: giúp ta trở nên khôn ngoan hơn, thân thiện hơn và hài lòng hơn với cuộc sống (Willinger và cộng sự, 2017).
Ở phụ nữ, "có óc hài hước" được xếp hạng là phẩm chất hấp dẫn nhất ở nam giới. Những người đàn ông hài hước được đánh giá là hấp dẫn hơn, đồng thời được xem là đối tượng lý tưởng cho những mối quan hệ lâu dài, so với những người nghiêm túc (Brauer và cộng sự, 2021; McGee & Shevlin, 2009; và tài liệu tham khảo tại đây).
Một khiếu hài hước ấm áp, nhân hậu cũng cho thấy mức độ trí tuệ cảm xúc cao — một điểm cộng rất lớn ở người bạn đời. Ngược lại, những lối hài hước mang tính châm biếm, chế nhạo hay tự hạ thấp bản thân không mang lại lợi ích tương tự (Papousek và cộng sự, 2017; Dowthwaite, 2017).
Óc hài hước làm gia tăng sức hấp dẫn tình dục, nhưng khác với vẻ đẹp thể xác mãnh liệt, nó không gây ra sự mê đắm thái quá.
Những tương tác chung có sự đáp lại thực sự tạo nên khác biệt. Jeffery Hall (2015) đã nhận thấy rằng: “Khi con người cùng nhau bật cười, họ đang làm chính điều mà hài hước hướng tới — đó là cùng nhau xây dựng một điều gì đó vui vẻ, nhẹ nhàng.”
Một nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng trí tuệ được đo lường không làm gia tăng sức hấp dẫn của bạn đời, trong khi trí tuệ được cảm nhận và sự vui nhộn lại có sức ảnh hưởng lớn. Người thông minh hơn chưa chắc đã hài hước hơn, và trong giai đoạn đầu tìm hiểu, óc hài hước có vai trò lớn hơn trí tuệ (Driebe và cộng sự, 2021).
Những nghiên cứu về tính cách ham chơi — một dạng tính cách tương tác khác — cũng cho thấy rằng sự tinh nghịch, vui tươi sẽ khơi dậy cảm xúc tích cực, từ đó giúp con người xây dựng và củng cố sợi dây gắn kết trong cả tình yêu lẫn đời sống tình dục (Brauer và cộng sự, 2021; 2023; và tài liệu tham khảo tại đây).
Lời Kết
"Người chồng quá cố của tôi không phải là người tình lực lưỡng nhất trong số những người đàn ông tôi từng yêu. Nhưng với lòng nhân hậu và óc hài hước tuyệt vời, anh ấy đã là người yêu vĩ đại nhất của đời tôi."
— Mildred
Dẫu rằng trí tuệ và óc hài hước thường được xem là những phẩm chất quan trọng hơn vẻ đẹp hay sự quyến rũ khi yêu, thì ngoại hình ưa nhìn vẫn có thể làm tăng thêm giá trị của một người bạn đời. Thực tế cho thấy, phụ nữ thường ưu ái những người đàn ông hài hước — đặc biệt là nếu họ lại còn đẹp trai (Brown, 2023).
Mọi dạng hấp dẫn và mọi phẩm chất tính cách đều đóng vai trò trong việc lựa chọn bạn đời; tuy nhiên, mức độ và bản chất của từng yếu tố ấy — đặc biệt là việc chúng không bị rơi xuống dưới ngưỡng kỳ vọng — mới là điều sau cùng quyết định trái tim ta chọn ai.
Image: Istock
