Mất ngủ và Triết lý

Mất ngủ là một trải nghiệm vô cùng đáng sợ. Ta hoảng loạn vì lo sợ không thể gánh vác nổi những áp lực của ngày mai. Ta hoảng loạn vì chính sự hoảng loạn của mình. Giấc ngủ, vốn đã trốn xa, càng lùi xa hơn khi kim đồng hồ đếm ngược tới một buổi sáng mệt nhoài, bực bội.

Xã hội hiện đại đã học cách đối phó với mất ngủ bằng phương pháp quen thuộc nhất: y học – đặc biệt là những viên thuốc mạnh mẽ đủ sức khuất phục ý thức và áp đảo sự tỉnh táo.

Thế nhưng, thay vì ngay lập tức "y học hóa" chứng mất ngủ, có lẽ chúng ta nên thử hiểu xem mất ngủ bắt nguồn từ đâu trong bản chất con người – và điều gì, dù lộn xộn và khó hiểu, khiến nó muốn nhắn nhủ với ta.

Trong nhiều trường hợp – tất nhiên không phải tất cả – mất ngủ có thể là cách tâm trí trả thù chúng ta vì một điều vô cùng quan trọng mà ta đã lãng quên trong ngày: nghĩ.

Ban ngày, đúng là hầu hết chúng ta bận rộn với đủ thứ suy nghĩ. Nhưng những suy nghĩ đó thường chỉ xoay quanh các vấn đề thực tế, thủ tục, và trước mắt – những điều có xu hướng lấn át những câu hỏi lớn lao hơn về phương hướng, mục đích, và giá trị sống của ta.

Chúng ta thường nghĩ triết học là một lĩnh vực xa xôi, chỉ dành cho một số ít những tâm hồn học thuật. Nhưng thực ra, điều mà triết học muốn ở chúng ta – chính là sống một cuộc đời có suy xét và ý thức sâu sắc – lại là nhu cầu thiết yếu của mỗi con người, không kém gì nước uống hay vận động thể chất. Nếu ta không dành đủ thời gian để triết lý, để tự vấn, để chất vấn kế hoạch của mình, khám phá tài năng bản thân, hay suy ngẫm về các mối quan hệ, ta sẽ phải trả một cái giá rất đắt: ta mất đi khả năng sống với sự bình an trong tâm hồn.

Có những câu hỏi quan trọng đến mức một phần trong ta – có thể gọi đó là người bảo vệ bên trong hay lương tâm – thà cướp đi giấc ngủ quý giá còn hơn để những vấn đề hiện sinh đó bị bỏ mặc quá lâu.

Giải pháp cho mất ngủ, vì vậy, không chỉ đơn giản là một viên thuốc, một tách trà thảo mộc, hay một bồn tắm thư giãn, mà quan trọng hơn cả là dành thêm thời gian trong những giờ tỉnh táo để suy ngẫm. Thời gian không bị ai làm phiền, nơi ta có thể lặng lẽ ngồi xuống, triết lý một cách có hệ thống: xem xét mọi nỗi bận tâm, chắt lọc những hối tiếc, thảo luận công việc với "người phê bình nội tâm", tháo gỡ những căng thẳng trong mối quan hệ với chính con người thật của mình. Nói cách khác, là làm quen lại với bản thân.

Mất ngủ hiếm khi là một căn bệnh. Đó là một lời cầu cứu đầy bực bội, khó hiểu, nhưng rốt cuộc lại rất lành mạnh từ chính con người cốt lõi của ta – nhắc nhở rằng ta cần đối diện với những điều mình đã lảng tránh quá lâu. Mất ngủ thực ra không hẳn là việc không ngủ được, mà là vì ta chưa tự cho mình cơ hội để suy nghĩ.

Nguồn: INSOMNIA AND PHILOSOPHY | The School Of Life