Memento Mori – Hãy nhớ rằng, ta sẽ chết

Suốt hàng thế kỷ, các nghệ sĩ đã sáng tạo ra những tác phẩm nghệ thuật mang tên “memento mori” – lời nhắc nhở về cái chết. Chúng thường được minh họa bằng hình ảnh đầu lâu hoặc đồng hồ cát.

Mục đích của những tác phẩm này không phải để gieo rắc sự tuyệt vọng, mà là để giúp con người sử dụng ý niệm về cái chết như một lăng kính soi chiếu lại cuộc đời, từ đó tập trung vào những ưu tiên thật sự. Những lời nhắc nhở sống động về sự hữu hạn của đời người và tính vô thường của kiếp sống khiến ta phải đặt những ám ảnh tầm thường vào đúng chỗ của chúng. Khi so sánh với sự cuối cùng của cái chết, nhiều mối lo lắng vụn vặt của ta bỗng trở nên thật nhỏ bé. Điều đó cho ta cơ hội để trở nên can đảm hơn, để đối diện với những khao khát thật sự, những cảm xúc chân thành nhất của mình.

Tại Book of Life, chúng tôi bị cuốn hút bởi ý niệm memento mori và đã tạo ra 5 mẫu “tạ giấy memento mori” như một cách tôn vinh điều đó.

1. Những ngôi sao và cảm giác nhỏ bé đầy ý nghĩa

Mẫu tạ giấy đầu tiên gợi nhớ về các vì sao. Những cụm sao cầu, như hình ảnh này chụp bởi kính viễn vọng Hubble, là tập hợp dày đặc của hàng trăm nghìn ngôi sao được hình thành từ hơn 13 tỷ năm trước. Hình ảnh này không nói gì về những gì đã xảy ra hôm nay trong công việc hay các mối quan hệ của bạn. Mục đích của nó là làm ta cảm thấy mình nhỏ bé.

Thông thường, cảm giác nhỏ bé là điều khó chịu. Nhưng khi đứng trước thứ gì đó vĩ đại và uy nghi hơn bản thân mình, cảm giác ấy lại trở thành một trải nghiệm nâng đỡ và chữa lành. Hình ảnh cụm sao mang vẻ trang nghiêm, trầm mặc hơn là buồn bã, khiến ta bình tĩnh lại mà không hề tuyệt vọng. Trong trạng thái tinh thần ấy, ta có thêm sức mạnh để đối mặt với những vấn đề khó khăn và nỗi đau không thể tránh khỏi trong khoảng thời gian ngắn ngủi mà ta có trên hành tinh này.

2. Những hạt cát và sự tồn tại bé nhỏ của chính mình

Trên Trái đất có khoảng 7.500 tỷ tỷ hạt cát. Thành phần chính của cát là silica, và một phần lớn là aragonite – được hình thành trong nửa tỷ năm qua từ tàn tích của các dạng sống như san hô và động vật có vỏ.

Hãy nhặt lên vài hạt cát, đặt chúng dưới kính hiển vi, và cả một thế giới sẽ hiện ra trước mắt bạn. Trong một số dòng Thiền tông của Phật giáo, các bậc hiền triết luyện tập sự mãn nguyện bằng cách nhìn ngắm chỉ vài hạt cát trong nhiều giờ liền, xem chúng như biểu tượng cho khả năng chiêm nghiệm vẻ đẹp bị lãng quên của cuộc sống.

Chúng ta cũng nên học cách nhìn những hạt cát ấy bằng tinh thần khiêm tốn và đầy trân trọng. Và rồi ta nhận ra rằng, từ một góc độ nào đó, sự tồn tại của mình chẳng khác gì những hạt cát kia – nhỏ bé nhưng không kém phần phức tạp và đáng kinh ngạc.

3. Tảo đơn bào và bài học về nguồn cội

Hình ảnh này là tảo đơn bào diatom, một trong những sinh vật nhỏ bé và cổ xưa nhất hành tinh. Nhà tự nhiên học Charles Darwin từng viết về loài tảo này để nhấn mạnh một ý tưởng vẫn còn vang vọng đến ngày nay: loài người tiến hóa từ những dạng sống đơn giản hơn.

Thời điểm đó, đây là một ý niệm gây tranh cãi và bị cho là hạ thấp con người. Nhưng thực chất, nó là một bài học đầy giải phóng. Thường thì ta kỳ vọng quá nhiều ở bản thân và những người xung quanh. Ta quên rằng, khởi đầu của mình chỉ là những cụm tế bào nhỏ bé, nằm dưới đáy đại dương hàng triệu năm trước.

Ý thức về sự mong manh, hữu hạn của mình giúp ta hạ thấp cái tôi, chấp nhận những điểm yếu và hạn chế vốn có, và nhắc nhở rằng ta cũng chỉ là một phần của dòng chảy lịch sử sống động nhưng vô cùng nhỏ bé ấy.

4. Con thiêu thân và kiếp người ngắn ngủi

Eubaphe mendica, còn được gọi là “con thiêu thân nhỏ bé”, có đôi cánh gần như trong suốt, mỏng manh. Trong bài tiểu luận nổi tiếng Cái chết của con thiêu thân, nữ văn sĩ Virginia Woolf đã miêu tả khoảnh khắc cuối đời của một con thiêu thân tương tự. Nó bị mắc kẹt sau ô cửa kính, không hiểu được tình cảnh của mình. Nó cố thoát ra nhưng sức lực có hạn, hiểu biết quá nhỏ bé, và đời sống của nó quá ngắn ngủi.

Chứng kiến cảnh đó, ta không thể không xúc động – bởi ta thấy chính mình trong đó. Chúng ta cũng có những kiếp sống ngắn ngủi, dễ dàng đánh đổi vì những nỗ lực vô vọng hay những ham muốn sai lầm. Cái chết cũng đến với ta nhanh hơn ta mong đợi.

5. Sóng biển và sự đối mặt kiên cường

Những thử thách trong cuộc sống giống như sóng biển: không ngừng nghỉ, lạnh lùng, lặp đi lặp lại, và không bao giờ đáp ứng mong muốn của ta. Đây không phải sự tàn nhẫn dành riêng cho số phận của bất kỳ ai, mà là một thực tế cơ bản của kiếp người.

Vì thế, thay vì liên tục kỳ vọng và thất vọng, ta cần học cách chấp nhận những điều không thể thay đổi. Ta đối mặt với chúng bằng sự can đảm và sức mạnh kiên cường của những triết gia Khắc kỷ, như người thủy thủ kiên trì chèo lái con thuyền qua những cơn sóng dữ. Và trong cuộc chiến ấy, ta vẫn có thể chiêm nghiệm vẻ đẹp và sự kỳ vĩ của chính những điều mình đang đối diện.

Memento Mori – hãy để cái chết nhắc nhở ta sống một cuộc đời can đảm, sâu sắc và trọn vẹn hơn.

Nguồn: MEMENTO MORI - The School Of Life