Nghệ thuật phàn nàn - The school of life

Phàn nàn thường mang một ý nghĩa tiêu cực, đến mức chúng ta khó lòng nhớ rằng có những cách phàn nàn đúng đắn và những cách phàn nàn sai lầm – thậm chí, khó nhận ra rằng một phần quan trọng của tình yêu chính là biết cách bày tỏ những lời phàn nàn một cách nhẹ nhàng và khéo léo.

Rất nhiều suy nghĩ chỉ trích của chúng ta thực sự có lý, nhưng chúng lại thất bại trong cách được truyền đạt: chúng ta càu nhàu, quở trách, công kích, nổi giận, hay buông ra những lời châm biếm, mỉa mai. Những cách này không chỉ khiến người bạn đời của chúng ta chối bỏ hoặc né tránh, mà còn khiến họ chẳng buồn tìm hiểu làm thế nào để cải thiện.

Phàn nàn là một kỹ năng. Giống như mọi việc phức tạp khác – chẳng hạn như chơi đàn violin hay lùi xe đầu kéo – nếu không luyện tập cẩn thận, chúng ta sẽ làm rất tệ. Nhưng nếu rèn luyện đúng cách, phàn nàn có thể trở thành một hành động hiệu quả. Khái niệm về kỹ năng cho thấy sự bao dung đối với những thiếu sót trong bản năng tự nhiên của con người. Nó gợi ý rằng nhiều việc quan trọng sẽ vượt ngoài khả năng của chúng ta, trừ khi chúng ta chịu khó học hỏi và thực hành.

Với tinh thần đó, dưới đây là một hướng dẫn ngắn gọn để bạn có thể phàn nàn một cách khéo léo:

1. Kết hợp phê bình với lời trấn an

Mọi lời phê bình (như chúng ta đều biết khi ở phía bị nhận) thường khiến người nghe cảm giác rằng tình yêu đang bị rút đi. Vì vậy, rất hữu ích nếu ta có thể thể hiện sự ngưỡng mộ và tôn trọng ngay cả khi đang đưa ra nhận xét tiêu cực.

Hãy so sánh hiệu quả của hai cách nói sau đây:
– "Hơi thở của anh kinh quá. Thật là khó chịu."
So với:
– "Em rất thích hôn anh, nhưng có một điều nhỏ thôi: nó sẽ còn tuyệt hơn nếu anh vừa mới đánh răng."

Hoặc:
– "Tại sao anh lại tán tỉnh cái người ngu ngốc đó chứ?"
So với:
– "Anh đáng yêu đến mức em không ngừng tưởng tượng người khác cũng sẽ bị anh thu hút. Đừng trách em ích kỷ nhé, em chỉ muốn giữ anh cho riêng mình thôi."

2. Khẳng định rằng những thiếu sót đó là điều bình thường và dễ hiểu

Chúng ta thường cảm thấy khó chịu khi bị khiến cho trở nên “khác thường” hoặc bị so sánh tiêu cực với những người “tốt hơn” trong khi bản thân lại bị xem là “xấu.”

Chúng ta có thể vô tình nói:
– "Không ai trên đời này phải chịu đựng chuyện này cả. Tại sao anh không nhận ra là rõ ràng hôm nay đến lượt anh đổ rác?"
Thay vào đó, hãy thử:
– "Đổ rác đúng là công việc nhàm chán nhất trên đời. Em chẳng thể tưởng tượng ai lại muốn làm việc đó cả, nhưng có vẻ hôm qua là đến lượt anh thì phải?"

Hoặc:
– "Chắc anh là người ít sáng tạo nhất trên đời khi trên giường mất rồi. Nhìn Martin và Jannine xem, họ quấn quýt điên cuồng, còn anh thì sao chứ?"
Thay vào đó, hãy thử:
– "Em không biết có ai mà đời sống tình dục lại bền bỉ qua thời gian cả, nhưng liệu mình có thể phá vỡ quy luật đó một chút được không?"

3. Sử dụng những từ giảm nhẹ – có lẽ, có thể, đôi khi

Điều khiến chúng ta khó chịu nhất trong những lời chỉ trích chính là sự thẳng thừng. Trong thâm tâm, ai cũng ngầm thừa nhận mình chẳng hoàn hảo, nhưng việc phải nghe những sự thật phũ phàng được nêu ra một cách cứng nhắc thì thật khó chịu. Hãy so sánh:
– "Tôi ghét cách bạn kể chuyện: bạn như một con robot hỏng, không biết điều gì cần nói trước, điều gì là chi tiết thừa hay ý chính của cả câu chuyện."
Với:
– "Đôi lúc tôi có cảm giác rằng có thể bạn chưa hoàn toàn tập trung vào việc người nghe sẽ phản ứng thế nào với câu chuyện của bạn."

Hoặc:
– "Bạn đúng là một kẻ hợm hĩnh đến mức kinh tởm. Tôi muốn độn thổ mỗi khi nghe bạn lên mặt trước mặt người khác."
Với:
– "Tôi tự hỏi liệu có khả năng rằng đôi khi không phải ai cũng đồng cảm hoàn toàn với ý kiến thú vị mà bạn đang chia sẻ."

4. Giải thích điều thực sự quan trọng đối với bạn

Chúng ta thường không nhận ra rằng, nhiều khi những lời chỉ trích của mình lại không nhắm trúng nguồn gốc thực sự của sự bất mãn. Thay vì tập trung vào một vấn đề cụ thể, chúng ta lại phản ứng thái quá và đổ lỗi lên toàn bộ con người đối phương.

Chúng ta có thể nói:
– "Anh đúng là đồ khốn!"
Thay vì:
– "Khi anh có vẻ hơi cộc cằn với mẹ em, điều đó khiến em buồn. Em hoàn toàn hiểu, mẹ em không phải là người anh quý mến và đôi lúc bà cũng khá phiền phức. Nhưng em cảm thấy mình cần phải trung thành với mẹ, vì em không đủ sức để làm mối quan hệ giữa hai người trở nên căng thẳng hơn. Em rất ngại hỏi điều này, nhưng em thực sự mong anh có thể cố gắng nhẫn nại và đối xử ngọt ngào với mẹ em. Em biết điều này không dễ, nhưng nó có ý nghĩa rất lớn với em."

Hoặc:
– "Anh đã phá hỏng cả cuộc đời em!"
Thay vì:
– "Em biết điều này nghe có vẻ kỳ lạ, nhưng em có chút ám ảnh với chuyện dao nĩa đồng bộ. Em cảm thấy dao nĩa không đồng bộ giống như sự mất hài hòa, và em rất trân trọng sự hài hòa trong mọi thứ. Khi anh mua mấy con dao mới, em biết anh nghĩ chúng là một món hời, nhưng liệu anh có phiền không nếu chúng mình để chúng sang một bên? Có thể thứ Bảy này chúng mình cùng đi tìm bộ khác phù hợp hơn?"

5. Hé lộ mong muốn đằng sau lời phàn nàn

Rất nhiều khi, ẩn sau những lời phàn nàn của chúng ta là một phần mong manh, dễ tổn thương, muốn được thấu hiểu, trân trọng và yêu thương. Nhưng chúng ta lại ngần ngại, không dám bộc lộ hy vọng sâu kín đó, nên thay vào đó, chúng ta chọn tấn công.

Chúng ta nói:
– "Anh hứa đến lúc 7 giờ mà bây giờ đã 7 giờ 14 phút rồi, anh làm em phát điên!"
Thay vì thú nhận:
– "Em đã đếm từng phút để đợi anh đến, em vừa háo hức vừa hồi hộp vì cuối cùng cũng có thời gian chỉ riêng hai đứa mình. Em lo rằng em trông chờ vào anh nhiều hơn anh mong đợi ở em. Em chỉ muốn mọi thứ diễn ra thật suôn sẻ, nên em mới sốt ruột vậy – thật ra vài phút cũng chẳng phải vấn đề gì to tát."

Chúng ta buông lời chỉ trích:

– "Anh thực sự đã trả từng đó tiền chỉ để cắt tóc ư? Em không thể tin nổi anh phù phiếm đến mức ấy."
Thay vì thổ lộ:
– "Em lo rằng anh không còn thấy em hấp dẫn nữa. Khi thấy anh chăm chút cho vẻ ngoài của mình, em có cảm giác rằng anh quá tốt so với em. Em cảm thấy rất không chắc chắn về việc mình có được anh thích, thấy thú vị hay hấp dẫn không, và em muốn anh hiểu điều đó ở em."

Hóa giải chỉ trích thành cảm thông

Trong mỗi cặp ví dụ trên, nội dung phê bình thực ra không thay đổi, nhưng cách truyền tải lại khác biệt hoàn toàn.

Hãy thử một bài tập nhỏ: cả hai bạn thay phiên nhau đóng vai diễn trong một bộ phim về chính cuộc sống của mình. Một nhân vật là nhà phê bình khắc nghiệt, và nhân vật kia là người biết cách đưa ra nhận xét một cách nhẹ nhàng, tinh tế.

Với mỗi cảnh, hãy thử hai cách thể hiện khác nhau: một trong vai nhà phê bình gay gắt, và một trong vai người khéo léo nhưng vẫn thẳng thắn. Sau đó, hãy tưởng tượng nếu cuộc sống của bạn lúc nào cũng được xây dựng theo “phiên bản tinh tế” – sẽ dễ chịu và yêu thương biết bao.

Vì vậy, hãy chọn cách mà bạn muốn: làm tổn thương người mình yêu, hay học cách phàn nàn để cả hai cùng tốt hơn.

Nguồn: THE ART OF COMPLAINING – The School Of Life