Những lợi ích về nhận thức của việc làm ông bà tích cực

ĐIỂM CHÍNH

• Những ông bà thường xuyên chăm sóc cháu có khả năng nhận thức tốt hơn so với những người không chăm sóc cháu.
• Việc làm ông bà tích cực có thể giúp bảo vệ khỏi nguy cơ sa sút trí tuệ.
• Vai trò làm ông bà mang lại sự gắn kết đặc biệt, giúp tăng cường khả năng chống lại suy giảm nhận thức.

Chúng ta vừa kỷ niệm Ngày Ông Bà – một dịp đặc biệt để tôn vinh vai trò vô giá của ông bà trong cuộc sống. Là một bậc cha mẹ, tôi thường nghĩ mình may mắn ra sao khi hai con được sống trong tình yêu thương của cả hai bên ông bà, những người luôn mang đến cho chúng những mối quan hệ đầy ý nghĩa và khác biệt. Ai cũng biết rằng mối quan hệ giữa ông bà và cháu mang lại lợi ích về mặt cảm xúc và xã hội cho cả hai thế hệ, nhưng có lẽ ít người nhận ra rằng vai trò làm ông bà tích cực còn đem lại lợi ích đáng kể cho sức khỏe nhận thức của chính họ.

Một nghiên cứu của Caputo và các cộng sự (2023) đã phân tích dữ liệu từ hơn 11.000 người trưởng thành được thu thập từ năm 1998 đến 2016 trong nghiên cứu về Sức khỏe và Hưu trí tại Mỹ. Kết quả cho thấy, những ông bà dành khoảng từ 100 đến 499 giờ mỗi năm – tương đương 2 đến 5 giờ mỗi tuần – để chăm sóc cháu có khả năng nhận thức mạnh mẽ hơn theo thời gian so với những người không chăm sóc. Tác động này càng rõ rệt hơn ở những người cao tuổi dễ bị tổn thương, chẳng hạn như những người có thu nhập thấp, lớn tuổi hơn hoặc gặp hạn chế về chức năng.

Một nghiên cứu khác của Choi và các cộng sự (2024) sử dụng cùng dữ liệu cho thấy vai trò làm ông bà cũng giúp giảm nguy cơ phát triển chứng sa sút trí tuệ. Thú vị hơn, họ phát hiện ra rằng hiệu quả bảo vệ này khác nhau tùy theo giới tính và mức độ chăm sóc. Đối với nữ giới, việc chăm sóc nhẹ nhàng có liên quan đến giảm nguy cơ sa sút trí tuệ, trong khi với nam giới, việc chăm sóc tích cực hơn mang lại lợi ích nhận thức rõ rệt hơn.

Mặc dù những phát hiện này cho thấy mối liên hệ phức tạp giữa việc làm ông bà và sức khỏe nhận thức, nhưng cuối cùng, tất cả đều dẫn đến một kết luận chung: làm ông bà là điều có lợi cho trí não.

Image: VGstockstudio/Shutterstock

Vì Sao Làm Ông Bà Lại Hỗ Trợ Sức Khỏe Nhận Thức?

Tác động tích cực của việc làm ông bà đối với sức khỏe nhận thức không phải xuất phát từ một nguyên nhân duy nhất mà từ sự kết hợp của nhiều yếu tố.

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng các mối quan hệ xã hội đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe nhận thức khi chúng ta già đi (Samtani và cộng sự, 2022). Những ông bà có mối quan hệ gắn bó với cháu mình thường cảm thấy được kết nối xã hội nhiều hơn, và cảm giác này có liên quan mật thiết đến sức khỏe nhận thức tốt hơn. Việc tương tác với cháu cũng giúp rèn luyện các kỹ năng xã hội-nhận thức cốt lõi, chẳng hạn như sự đồng cảm và khả năng đặt mình vào vị trí của người khác, những điều này có thể giúp làm chậm quá trình suy giảm nhận thức do tuổi tác.

Hơn nữa, vai trò làm ông bà thường yêu cầu tham gia vào những nhiệm vụ trí tuệ mới mẻ. Từ việc cùng trẻ xây dựng những công trình phức tạp bằng bộ đồ chơi xếp hình đến lắp ráp một bộ đường ray tàu mới, những hoạt động này đòi hỏi sự linh hoạt trong tư duy và khả năng giải quyết vấn đề. Theo lý thuyết "dùng nó hoặc mất nó" trong lão hóa nhận thức (Hultsch và cộng sự, 1999), những hoạt động kích thích trí tuệ như vậy rất quan trọng để bảo vệ chống lại sự suy giảm nhận thức.

Hoạt động thể chất cũng là một lợi ích đáng kể của việc làm ông bà. Các hoạt động như đẩy xe đưa cháu đi công viên, bế trẻ nhỏ hay chơi thể thao với các cháu lớn thường đòi hỏi nhiều vận động hơn so với các thói quen hàng ngày thông thường. Một nghiên cứu gần đây cho thấy rằng ông bà năng động hơn và ít ngồi một chỗ hơn trong những ngày họ chăm sóc cháu (Vanhove và cộng sự, 2024). Hoạt động thể chất từ lâu đã được chứng minh là có tác dụng bảo vệ chống lại suy giảm nhận thức, với nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng nó mang lại lợi ích tích cực cho sức khỏe não bộ (Blondell và cộng sự, 2014).

Làm Ông Bà Tích Cực – Một Hành Trình Hạnh Phúc và Lành Mạnh

Vai trò làm ông bà không chỉ dừng lại ở việc mang đến tình yêu thương và sự hỗ trợ cho thế hệ trẻ, mà còn mở ra một con đường để người cao tuổi có một cuộc sống khỏe mạnh hơn. Từ việc xây dựng mối quan hệ xã hội sâu sắc hơn đến duy trì sự năng động về tinh thần và thể chất, làm ông bà là một sự kết hợp đặc biệt giúp tăng cường khả năng chống lại sự suy giảm nhận thức.

Nếu bạn may mắn có cháu, hãy tận dụng cơ hội này để tham gia vào những hoạt động không chỉ giúp cải thiện sức khỏe tinh thần và thể chất của chính bạn, mà còn bảo vệ bạn khỏi nguy cơ suy giảm nhận thức. Lần tới, khi bạn ở bên cháu mình, tại sao không thử thách bản thân với một hoạt động mới? Cháu bạn – và cả trí não của bạn – chắc chắn sẽ cảm ơn bạn vì điều đó.

Nguồn: The Cognitive Benefits of Being an Active Grandparent / Psychology Today