Những người kiên cường về mặt cảm xúc có giỏi xoa dịu người khác không?

Chúng ta ai cũng trải qua những cung bậc cảm xúc, nhưng cách mỗi người đối diện với chúng lại rất khác nhau. Có những người nhạy cảm, dễ bị cuốn theo những thăng trầm của cảm xúc. Ngược lại, có những người dường như sở hữu một lớp giáp dày, luôn giữ được sự điềm tĩnh. Trong tâm lý học, họ là những người có khả năng điều tiết cảm xúc tốt. Có lẽ bạn cũng biết một ai đó trong gia đình, trong nhóm bạn hay nơi làm việc mang những phẩm chất này.

Nhưng bên cạnh việc kiểm soát cảm xúc của chính mình, còn có một khía cạnh khác: khả năng giúp người khác điều chỉnh cảm xúc. Chúng ta đều có những người bạn, người thân luôn sẵn sàng lắng nghe, an ủi khi ta mệt mỏi, căng thẳng hay mất phương hướng. Họ là chỗ dựa vững chắc, giúp ta lấy lại bình tĩnh và nhìn nhận mọi chuyện sáng suốt hơn.

Bạn đã bao giờ tự hỏi: liệu những người giỏi kiểm soát cảm xúc của bản thân có phải cũng là những người biết cách vỗ về, nâng đỡ người khác? Nếu hai nhóm này là một, điều đó có thể ảnh hưởng đến cách ta tìm kiếm sự giúp đỡ, cũng như nhìn nhận bản thân và vai trò của mình trong các mối quan hệ.

Maya Tamir, giám đốc Phòng thí nghiệm Cảm xúc và Tự điều chỉnh tại Đại học Hebrew ở Jerusalem, chia sẻ: “Nếu hỏi nhiều người, chắc hẳn có người sẽ nói: ‘Tôi biết một người rất giỏi giúp đỡ người khác nhưng lại không giỏi điều tiết cảm xúc của chính mình’, hoặc ‘Tôi biết một người có thể làm tốt cả hai điều đó.’ Nhưng điều tuyệt vời của khoa học là nó giúp ta gạt bỏ những cảm nhận chủ quan và tìm hiểu vấn đề một cách khách quan nhất.”

Từ lâu, khả năng quản lý cảm xúc đã được xem là một trong những yếu tố quan trọng nhất của tính cách. Những người có tâm lý ổn định, ít bị ảnh hưởng bởi cảm xúc tiêu cực thường được cho là có mức độ “bất an” (neuroticism) thấp. Nhờ đó, họ có nhiều lợi thế trong cuộc sống, chẳng hạn như sức khỏe thể chất tốt hơn, nguy cơ trầm cảm và lo âu thấp hơn.

Các nhà nghiên cứu đã tìm hiểu những chiến lược khác nhau mà con người sử dụng để điều chỉnh cảm xúc, từ việc đánh lạc hướng bản thân cho đến việc nhìn nhận vấn đề theo hướng tích cực hơn. Họ cũng nghiên cứu cách suy nghĩ của những người có cảm xúc ổn định khác biệt như thế nào so với những người nhạy cảm hơn. Chẳng hạn, có bằng chứng cho thấy những người giỏi kiểm soát cảm xúc có xu hướng nhớ lại nhiều ký ức tích cực hơn.

Trong khi đó, một lĩnh vực nghiên cứu mới hơn lại tập trung vào khả năng giúp người khác điều chỉnh cảm xúc. Kết quả cho thấy, việc hỗ trợ người khác về mặt cảm xúc không chỉ giúp họ cảm thấy tốt hơn mà bản thân người giúp đỡ cũng được tiếp thêm năng lượng tích cực. Giống như tự điều chỉnh cảm xúc, có những cách hỗ trợ hiệu quả hơn những cách khác. Ví dụ, một nghiên cứu cho thấy một trong những chiến lược hữu ích nhất là giúp ai đó nhìn nhận vấn đề theo hướng tích cực hơn – chẳng hạn, giúp một người bạn xem ngày làm việc căng thẳng đầu tiên không phải là một thất bại, mà là một cơ hội để học hỏi và trưởng thành.

Nghiên cứu cho thấy, chúng ta có xu hướng sẵn lòng giúp điều chỉnh cảm xúc của những người thân thiết hơn với mình. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là ta thực sự nỗ lực hết mình để xoa dịu họ. Thay vào đó, ta thường chỉ dừng lại ở những hành động đơn giản như lắng nghe họ giãi bày. Theo Carolyn MacCann, nhà tâm lý học tại Đại học Sydney, đồng tác giả của nghiên cứu này, những cách tiếp cận như vậy có thể không giúp thay đổi cảm xúc của đối phương, nhưng lại đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự gắn kết giữa con người với nhau.

Friends gather in a backyard in Aulnay-sous-Bois, France; 2023. Photo by William Keo/Magnum

Từ lâu, các nhà tâm lý học đã tập trung nghiên cứu hai khía cạnh của điều chỉnh cảm xúc: khía cạnh cá nhân và khía cạnh xã hội. Nhưng trước đây, rất ít ai tìm hiểu xem hai điều này có mối liên hệ với nhau như thế nào. Chính điều đó đã truyền cảm hứng cho Maya Tamir, nghiên cứu sinh tiến sĩ Noa Boker Segal và các cộng sự thực hiện một nghiên cứu mới, nhằm so sánh khả năng điều chỉnh cảm xúc của mỗi người với khả năng giúp đỡ người khác kiểm soát cảm xúc của họ.

Nghiên cứu do Segal dẫn dắt được tiến hành với 128 cặp đôi tham gia. Mỗi người được yêu cầu tự điều chỉnh cảm xúc của mình khi xem những bức ảnh gây khó chịu. Trong một tình huống khác, một số người được giao nhiệm vụ hỗ trợ đối tác của mình điều chỉnh cảm xúc khi xem những hình ảnh ấy. "Chúng tôi sử dụng nhiều loại ảnh khác nhau," Segal chia sẻ, "từ những hình ảnh mang đến cảm giác tiêu cực như gia súc bị nhốt trong chuồng, cho đến những hình ảnh trực quan mạnh như vết bỏng hay thương tích." Bằng cách so sánh trạng thái cảm xúc của người tham gia trước và sau khi xem ảnh, nhóm nghiên cứu đã đo lường mức độ hiệu quả của họ trong việc kiểm soát cảm xúc – cả của bản thân lẫn của người khác.

Điều bất ngờ là những người giỏi kiểm soát cảm xúc của chính mình không nhất thiết giỏi trong việc giúp người khác làm điều tương tự. "Tôi thật sự ngạc nhiên," Tamir nói. "Theo kinh nghiệm thực tế, ai có kỹ năng thì đáng ra có thể áp dụng chúng cho cả bản thân và người khác. Nhưng hóa ra, có thể chúng ta đang nói đến những kỹ năng hoàn toàn khác biệt."

"Đôi khi ta rất giỏi trong việc đóng cửa với thế giới bên ngoài… Nhưng khi ta khép lòng với thế giới, ta cũng vô tình đẩy người khác ra xa."

Dữ liệu nghiên cứu đã phản ánh chính xác điều đó. Những người kiểm soát cảm xúc cá nhân tốt thường sử dụng chiến lược "đánh lạc hướng" – chẳng hạn, cố nghĩ đến chuyện khác khi gặp phải điều khó chịu. Nhưng chính những người này lại không giỏi trong việc giúp người khác điều chỉnh cảm xúc.

"Đôi khi, ta rất giỏi trong việc khép mình lại," Tamir chia sẻ. "Và điều đó giúp ta cảm thấy khá hơn. Nhưng khi ta đóng cửa với thế giới, ta cũng đồng thời khép lòng với mọi người xung quanh." Vì thế, theo bà, những cách điều chỉnh cảm xúc như đánh lạc hướng có thể có lợi cho bản thân ta, nhưng cũng có thể khiến ta xa cách với người khác, và trớ trêu thay, làm ta kém hiệu quả hơn trong việc giúp đỡ họ.

Điều tương tự cũng xảy ra với các chiến lược như "lựa chọn tình huống" (thay đổi hoàn cảnh để tránh điều tiêu cực) hay "kiềm chế cảm xúc" (cố không bộc lộ cảm xúc). Những ai thường sử dụng những cách này có xu hướng kiểm soát cảm xúc cá nhân tốt hơn, nhưng họ không hề giỏi hơn mức trung bình khi phải giúp người khác điều chỉnh cảm xúc.

Tất nhiên, nghiên cứu này chưa thể đưa ra kết luận cuối cùng về mối quan hệ giữa khả năng điều chỉnh cảm xúc của bản thân và của người khác. Quan trọng hơn, thí nghiệm chỉ diễn ra giữa những người xa lạ, chứ không phải giữa bạn bè hay người thân. Segal và Tamir hiện đang thực hiện các nghiên cứu tiếp theo, cho thấy mức độ thân thiết giữa hai người có thể là một yếu tố quan trọng. Dù kết quả mới chưa được công bố, Tamir hé lộ rằng: "Bạn càng thân thiết với ai đó, bạn càng có xu hướng điều chỉnh cảm xúc của bản thân và của họ theo cách giống nhau hơn." Bà nhấn mạnh, "Những gì chúng ta quan sát được giữa những người xa lạ có thể không phản ánh chính xác điều xảy ra trong các mối quan hệ gần gũi."

Trong tương lai, họ còn muốn đặt ra một câu hỏi thú vị khác: Liệu có những người bẩm sinh dễ tiếp nhận sự giúp đỡ từ người khác hơn không? "Chúng ta thường cho rằng thành công trong việc điều chỉnh cảm xúc là nhờ vào người giúp đỡ," Tamir nói. "Nhưng biết đâu, có những người bẩm sinh dễ dàng dựa vào sự hỗ trợ của người khác hơn… Có khi nào người được giúp đỡ mới thực sự là yếu tố quan trọng hơn cả? Chúng tôi chưa biết, nhưng đây chính là hướng nghiên cứu tiếp theo."

Và câu chuyện này khép lại với một điểm sáng đầy hy vọng. Ngoài việc so sánh khả năng điều chỉnh cảm xúc cá nhân và xã hội, Segal và Tamir còn tìm hiểu về tác động tâm lý của việc xoa dịu cảm xúc của người khác. Kết quả mang đến một thông điệp đầy tích cực: Khi ta cố gắng an ủi, động viên ai đó, cả hai bên đều cảm thấy tốt hơn.

Dữ liệu cho thấy, việc giúp ai đó kiểm soát cảm xúc không chỉ khiến họ cảm thấy khá hơn, mà còn giúp chính người hỗ trợ cảm thấy nhẹ nhõm. "Ngay cả khi giúp một người xa lạ, điều đó cũng có thể làm bạn vui hơn hoặc giảm bớt cảm xúc tiêu cực trong một số trường hợp," Segal nói. "Vì vậy, tôi nghĩ đây là một thông điệp rất tích cực."

Nghiên cứu cũng lặp lại một phát hiện quan trọng về khía cạnh xã hội của điều chỉnh cảm xúc: Khi một người nỗ lực giúp đỡ người khác, cả hai có xu hướng cảm thấy gần gũi hơn. Đặc biệt, điều này đúng với những ai giỏi trong việc điều chỉnh cảm xúc của người khác, dù họ có thể không phải là người mạnh mẽ nhất trong việc đối diện với cảm xúc của chính mình.

Những kết quả này mang đến niềm hy vọng cho bất kỳ ai nhạy cảm về mặt cảm xúc và đôi khi cảm thấy mình không đủ kiên cường. "Ngay cả khi bạn gặp khó khăn với cảm xúc của chính mình, điều đó không có nghĩa là bạn không thể giúp đỡ người khác," Tamir chia sẻ. "Và nếu bạn giúp người khác, biết đâu đó cũng chính là cách giúp bạn cảm thấy tốt hơn – và gắn kết với mọi người hơn."

Nguồn: Are emotionally resilient people also skilled at soothing others? | Psyche.co