Niềm vui trong công việc

Bạn có thể nghĩ rằng phần này thật dễ dàng, nhưng một trong những điều khó khăn nhất trong cuộc đời làm việc của chúng ta là biết mình thực sự muốn làm gì.

Việc nhận ra những điều nhàm chán hay khiến tâm hồn mình kiệt quệ là khá đơn giản. Nhưng để xác định thứ có thể mang lại sự thỏa mãn lại là một thách thức lớn hơn nhiều. Điều này không hề dễ dàng như việc hỏi bản thân: “Hôm nay mình muốn ăn gì, uống gì?”. Đáng buồn thay, tìm ra một công việc tốt đòi hỏi ta phải có sự nhận thức rõ ràng về đích đến mà mình mong muốn cuối cùng.

Dấu hiệu về những công việc có thể phù hợp với ta thường xuất hiện rất mơ hồ và gián tiếp, chẳng hạn như những khoảnh khắc tò mò hoặc ghen tị vụt qua khi nghe ai đó nói về công việc của họ.

Có thể bạn sẽ cảm thấy sự hứng thú mơ hồ khi biết:

• Một người bạn của người quen đang dẫn đoàn học sinh cấp 3 Úc chinh phục đỉnh Kilimanjaro.
• Một người bạn cũ từ thời đại học giờ đã trở thành nhà thiết kế ghế.
• Hoặc tại một bữa tiệc, ai đó kể với bạn về cách khoa học thần kinh đang thay đổi ngành quảng cáo.
• Hay khi bạn lướt qua một bài báo về một chàng trai mua lại chuỗi khách sạn bình dân, tái định vị thương hiệu và bán đi, thu về cả gia tài.

Những lúc như vậy, từ sâu bên trong, ta có thể cảm nhận được những tín hiệu mơ hồ như tiếng “bíp” nhỏ phát ra từ một chiếc máy dò kim loại đang rà qua một bãi đất hoang. Có gì đó ở đây, nhưng để đào sâu và hiểu rõ nó thực sự là gì lại là việc vô cùng khó khăn.

Điều quan trọng là ta phải dừng lại và giải mã cảm xúc của chính mình. Thay vì chỉ ngưỡng mộ hoặc ghen tị với một cá nhân cụ thể, hãy tách riêng bản chất của công việc đó ra khỏi người đã khơi gợi sự quan tâm của bạn. Khi hiểu rõ hơn về tính chất công việc, bạn có thể chủ động tìm kiếm những điều tương tự trong thế giới xung quanh.

Có thể bạn sẽ nghĩ: nói về việc tận hưởng công việc nghe có vẻ xa xỉ, nhất là khi việc kiếm được bất kỳ công việc nào cũng đã rất khó khăn. Nhưng mơ ước về một công việc lý tưởng không có nghĩa là mong nó sẽ đến dễ dàng. Những lý tưởng chính là đích đến. Và khi hiểu được lý tưởng của mình, ta có thể tính toán xem cần làm gì để tiến đến gần hơn, hoặc đâu là những lựa chọn thay thế đủ tốt.

Điều quan trọng hàng đầu là có cái nhìn rõ ràng hơn về những niềm vui mà các nghề nghiệp khác nhau có thể mang lại. Đồng thời, hãy trau dồi kỹ năng lắng nghe những tín hiệu nhỏ từ sâu bên trong, những tiếng "bíp" ngầm báo hiệu một sự kết nối với bản thân chân thật nhất của bạn.

1. SẮP XẾP

Thế giới là một nơi hỗn loạn: rời rạc, bất nhất, ồn ào, ngẫu nhiên. Vì thế, một trong những niềm vui sâu sắc trong công việc chính là khả năng mang lại trật tự cho một phần nhỏ của đời sống: tạo ra – trong một không gian giới hạn – một vùng đất của sự logic, mạch lạc và ý nghĩa vượt trội. Đó chính là niềm vui, theo cách đơn giản và lớn lao nhất, của việc dọn dẹp mọi thứ.

Rất nhiều công việc, không nhất thiết là những việc hiển nhiên, đều gắn bó với mong muốn mang lại trật tự này: giặt giũ quần áo, lập bảng tính, sắp xếp một bữa tiệc buffet, hoàn thành kế hoạch lịch trình cho một công ty vận tải...

Hãy nghĩ đến công việc của một nhà thiết kế xe hơi, người tìm thấy niềm vui trong việc sắp xếp mọi nút điều chỉnh sao cho hòa hợp: tạo sự liên kết giữa đồng hồ đo nhiên liệu và vòng tua máy, giữa các nút điều chỉnh máy lạnh và hệ thống sưởi, thiết kế những núm điều khiển bằng thép chải mượt mà phát ra tiếng “tách” dễ chịu khi bấm, hay những cần gạt xi nhan vận hành trơn tru. Họ tạo nên một không gian nội thất xe hơi, nơi sự chắc chắn và ngăn nắp làm nổi bật sự khác biệt rõ rệt so với cái cách đời sống thông thường vẫn hỗn loạn.

Dẫu thành quả của họ khác nhau, nhưng xét ở khía cạnh niềm vui, các kỹ sư của Audi có lẽ không khác là bao so với những khoảnh khắc thỏa mãn của Andrea Palladio khi thiết kế Villa La Rotonda gần Venice. Ở cả hai trường hợp, sức hấp dẫn đều nằm ở cơ hội được tạo nên một hòn đảo trật tự giữa đại dương hỗn độn.

Tuy nhiên, niềm vui của việc sắp xếp không chỉ giới hạn trong những kiệt tác nghệ thuật. Nó hiện diện cả khi ta cào lá trong vườn hay bày biện bàn ăn.

Đó cũng là niềm vui cho những người làm việc trên các chuyến tàu cao tốc của Nhật Bản. Bên trong những toa tàu sáng bóng, họ tiếp cận được một thế giới mạch lạc, logic hơn hẳn đời sống cá nhân thường ngày. Là con người, ta thường cảm thấy bên trong mình đầy rẫy sự hỗn loạn, bối rối và cáu gắt, nhưng những con tàu – nơi các nhân viên đường sắt cống hiến cả đời mình – lại không hề mang những khuyết điểm ấy.

Ở những khoảnh khắc thăng hoa nhất, công việc cho phép chúng ta tạo ra hoặc duy trì một thứ gì đó “tốt hơn” bản thân mình. Kiến trúc sư, nhà thiết kế xe hơi, bồi bàn hay kỹ sư đường sắt – dù khác nhau về địa vị và mức lương – đều tìm được sự thỏa mãn chung trong khả năng tạo nên những tiểu Utopia (xứ sở hoàn hảo) nhỏ bé giữa một thế giới vốn đầy hỗn độn, phi lý và bất toàn.

2. HIỂU BIẾT

Rồi còn có niềm vui của sự hiểu biết.

Đó là niềm vui trong công việc của một người thợ sửa ống nước, khi họ phải xác định chính xác vấn đề nào đang xảy ra với hệ thống sưởi ấm giữa mê cung những ống dẫn ẩn sau các tấm chắn trong bếp.

Đó là niềm vui cốt lõi của ngành khoa học, nơi con người tìm kiếm những nguyên lý thanh tao để giải thích và kiểm soát cái vẻ hỗn loạn của thiên nhiên.

Đó cũng là niềm vui của một nhà văn, khi họ cố gắng dùng ngôn từ để diễn tả cảm xúc – giống như đang săn tìm và ghim lại những chú bướm cảm xúc hiếm hoi, mong manh, để định nghĩa trong ngôn ngữ thứ mà độc giả đã từng cảm thấy nhưng chưa bao giờ nắm bắt được trọn vẹn.

Sự hiểu biết mang lại cho người sở hữu nó một cảm giác đầy phấn khích – một cảm giác như thể họ đang nắm giữ sức mạnh trước sự ngẫu nhiên của trải nghiệm. Nhờ hiểu biết, ta có được những chìa khóa (dù nhỏ bé) dẫn tới quy luật của vũ trụ – và nhờ đó, nỗi lo âu hay sợ hãi cũng giảm đi đáng kể.

3. KIẾM TIỀN

Kiếm tiền không chỉ là sự tham lam. Đó còn là cảm giác được tưởng thưởng một cách cụ thể nhất – bằng tiền bạc – khi bạn nhìn ra một khía cạnh của cuộc sống trước người khác.

Người ta đã đi ngang qua nhà máy làm mứt cũ kỹ ấy bao năm mà chẳng ai để ý. Nhưng bạn thì khác, bạn nhìn ra tiềm năng mà người khác không thấy. Bạn dự đoán khu vực này sẽ thay đổi diện mạo, bởi bạn hiểu rõ những biến đổi về dân cư và xã hội. Bạn biết mình có thể thuyết phục người ta mua những căn hộ ở đó nhờ vào kiến thức tiếp thị mà bạn từng học trong ngành ô tô. Bạn, một doanh nhân, đã chiến thắng nhờ sự thông minh hơn người khác về bản chất con người.

Bạn phát hiện và khai phá giá trị tiềm ẩn, và bằng chứng là điều hiển nhiên nhất trên đời: không chỉ là lời khen ngợi hay cái vỗ vai từ đồng nghiệp, mà là những con số trong tài khoản ngân hàng.

Đó cũng là niềm vui thúc đẩy người buôn sách cũ ngoài chợ, những người bán lại đồ trên eBay, hay những nhà đầu tư mải miết phân tích cổ phiếu tại nhà. Cái mà người khác nghĩ là đồ bỏ đi – hay thậm chí không nhận ra là có giá trị – bạn đã hiểu đúng về nó.

Vì thế, động lực kiếm tiền không đơn thuần chỉ là lòng tham (dù điều đó có thể góp phần). Đó còn là sự nghiện cảm giác hài lòng sâu sắc mà một kế hoạch kiếm tiền thành công mang lại: cảm giác thỏa mãn – được chuyển hóa qua lợi nhuận – khi biết rằng mình đã nắm bắt một phần của thế giới tốt hơn người khác.

4. PHỤC VỤ

Những từ như “phục vụ” hay “đầy tớ” thường mang ý nghĩa tiêu cực. Chúng gợi nhắc đến sự phong kiến, như một sự sỉ nhục đối với tính độc lập và lòng tự trọng của chúng ta. Nhưng kỳ lạ thay, phục vụ người khác lại mang đến một trong những niềm vui sâu sắc nhất trong thế giới công việc.

Một vị khách bước vào quán cà phê của bạn vào buổi sáng. Trông họ có vẻ mệt mỏi. Không khó để nhận ra họ cần gì. Bạn không phải phát minh ra một loại cà phê mới hay sáng tạo cách chiên trứng đặc biệt. Nhưng thật thú vị khi có thể mang đến cho họ những giải pháp đơn giản mà hiệu quả nhất. Bạn bận rộn, nhưng nụ cười của bạn là thật lòng. Và bạn biết họ cảm kích – một lời chào nhẹ nhàng và một lát bánh mì nướng giòn tan có thể biến một ngày khó khăn thành một điều dễ chịu hơn.

Phục vụ tốt đòi hỏi sự thực hành cụ thể của sức mạnh đồng cảm. Mọi thứ bắt đầu từ chính mình: Điều gì làm tôi thấy vui? Điều gì khiến đôi mắt, đôi tai hay vị giác của tôi hứng thú?

Việc làm hài lòng người khác là một dấu hiệu cho thấy bạn đã làm đúng, rằng bạn đã hiểu rõ bản thân và bản chất con người nói chung. Bạn biến sự thấu hiểu thành một khoảnh khắc vui vẻ hay an ủi, và điều đó mang lại cho bạn cảm giác được khẳng định, cảm giác chiến thắng trước những lực lượng của sự bất hạnh.

Hãy tưởng tượng công việc của bạn là thiết kế bộ dụng cụ tiện nghi mới cho hạng thương gia của một hãng hàng không. Bạn quyết định thêm vào một chiếc xỏ giày, và bạn chọn làm bằng da thay vì vải mềm. Đây là gu thẩm mỹ của bạn. Bạn nhạy cảm với sở thích của chính mình và linh cảm rằng người khác – nếu có cơ hội – cũng sẽ yêu thích điều tương tự. Bạn lắng nghe bản năng của mình và đặt niềm tin vào đó. Với chất liệu da, phải là một màu sắc đặc biệt, và các đường chỉ khâu phải được làm lộ rõ. Bạn cũng thích kẹo bạc hà. Sau mỗi chuyến bay, bạn luôn mong có nó, nhất là khi không thoải mái dùng các bồn rửa nhỏ trong toilet. Bạn không chờ khách hàng nói cho bạn biết họ muốn gì: bạn hiểu bản thân mình và dự đoán được điều gì sẽ làm họ hài lòng. Và giờ đây, kết quả đã rõ ràng – điểm hài lòng tăng vọt.

Phục vụ mang lại cho ta cảm giác phấn khích về quyền năng khi đối mặt với nhu cầu và sự tổn thương của người khác. Họ cần một mái tóc mới để làm mới bản thân, cần sửa chữa chiếc máy tính bị hỏng, hay tìm thứ gì đó giúp chú chó cưng đang đau ốm được dễ chịu hơn – và chúng ta chính là người mang đến giải pháp.

Qua một số loại công việc nhất định, chúng ta có cơ hội góp phần vào nhiệm vụ lớn lao: biến nỗi buồn và sự bất mãn thành niềm vui.

5. CỘNG TÁC

Đã 7 giờ 30 tối ngày thứ Sáu. Trong nhiều công việc khác, người ta hẳn đã rời khỏi văn phòng từ lâu. Nhưng bạn và tám đồng nghiệp vẫn đang chăm chỉ làm việc. Và bạn nhận ra rằng, đây là cơ hội để hiểu thêm về họ theo cách mà không bữa tiệc nào quanh bàn ăn có thể mang lại – bởi cuối cùng, các bạn đã có chung một mục tiêu. Các bạn đang cùng nhau chuẩn bị một bài thuyết trình cho sáng thứ Hai, và cảm giác này chẳng khác mấy so với hồi 11 tuổi, khi bạn cùng lũ bạn dành hàng giờ dựng một ngôi nhà trên cây trong khu vườn.

Công việc mang đến cho chúng ta niềm vui khi được là một phần của đội nhóm. Những thử thách khiến mọi người bộc lộ những mặt tốt nhất: có người đưa ra một ý tưởng mà bạn chưa bao giờ nghĩ tới; một đồng nghiệp bù đắp cho điểm yếu của bạn; một người khác lại tìm đến bạn để xin lời động viên và hướng dẫn – điều đó khẳng định kinh nghiệm và vị thế của bạn.

Nhờ vào sức mạnh của sự cộng tác, một nhóm người khác biệt trở nên ấn tượng hơn rất nhiều so với từng cá nhân đứng riêng lẻ. Đó là món quà mà công việc trao tặng chúng ta.

Nhắc nhở bản thân về những niềm vui mà công việc có thể mang lại giúp ta điều chỉnh quan niệm sai lầm rằng khó khăn lớn nhất của việc làm chỉ là ở bước tìm được việc. Trước đó, còn một thách thức lớn không kém: hiểu rõ công việc lý tưởng của mình thực sự là gì.

Những niềm vui trong công việc thường là sự mở rộng của những điều chúng ta từng yêu thích từ khi còn nhỏ. Nhưng trong guồng quay vội vã để làm hài lòng những người có quyền hay gây ấn tượng theo cấu trúc địa vị của xã hội, ta thường quên tự hỏi bản thân: điều gì thực sự mang lại niềm vui cho ta?

Các danh xưng nghề nghiệp như “luật sư”, “chuyên viên IT” chỉ nói cho ta biết một người làm gì, nhưng chúng không chỉ rõ được niềm vui chủ quan trong từng công việc. Ta cần một cách phân loại khác – cách mà có thể giúp ta xác định rõ động lực của mình. Với cách đó, ta có thể tự nhận: “Tôi được thúc đẩy bởi niềm vui Phục Vụ” hoặc “Chính niềm đam mê Hiểu Biết mới làm tôi phấn khích…”

Hiểu bản thân rõ hơn, nhớ lại nguồn cội của những cảm hứng và niềm hứng thú thực sự, có lẽ chính là một bước không thể thiếu trong hành trình dài đi đến mục tiêu đầy thách thức: khám phá ra một công việc mang lại sự mãn nguyện.

Nguồn: ON THE PLEASURES OF WORK - The School Of Life