Nỗi hoài niệm về cõi tử cung

Những đứa trẻ sơ sinh từng là nguồn cảm hứng lớn cho các họa sĩ thời kỳ Phục Hưng, hoặc ít nhất, có một đứa trẻ đặc biệt đã chiếm trọn tâm trí họ. Điều khiến ta chú ý là vẻ nghiêm nghị và trầm buồn của chúng (và cả của người mẹ). Đó là những đứa trẻ mang nét u sầu.

Thật phù hợp khi đứa trẻ nổi tiếng nhất thế giới – Chúa Hài Đồng – lại mang một nét u buồn đến thế. Dù Ngài sau này có một số phận đặc biệt bi thảm, câu chuyện thuở ban đầu của Ngài lại mang một chủ đề phổ quát, chạm đến trái tim của tất cả chúng ta. Bởi giống như Ngài, chúng ta cũng buồn – một phần vì ta đã rời xa tử cung.

Workshop of Giovanni Bellini, Madonna and Child. c.1500; 

Perugino, Madonna and Child, c. 1500

Sandro Botticelli, Madonna and Child,” c. 1470

Điều này thoạt nghe có vẻ kỳ lạ. Rốt cuộc, chẳng ai trong chúng ta nhớ được mình đã từng ở trong tử cung; ta không đi khắp nơi với một cảm giác hoài niệm rõ ràng về ngôi nhà đầu tiên ấy. Nhà phân tâm học Melanie Klein từng suy đoán rằng đây không phải là ngẫu nhiên: nếu ta có thể nhớ, thì sự ghen tị với những gì ta đã buộc phải từ bỏ, và sự bất mãn với hoàn cảnh hiện tại, sẽ trở nên quá mãnh liệt để ta có thể chịu đựng. Việc quên đi những gì từng có là cái giá ta phải trả để có đủ can đảm bước tiếp trong cuộc đời này.

Dẫu vậy, đôi lúc thật hữu ích khi nghĩ rằng chúng ta, dù chỉ mang tính biểu tượng hay thực tế, vẫn còn âm ỉ nhớ nhung tử cung. Nói cách khác, ta khát khao một thời kỳ khi ta không cảm thấy mình thiếu thốn, một thời kỳ khi ta không biết sợ hãi, khi ta được che chở, khi chẳng có bất kỳ lo lắng nào về tương lai, khi ta hòa làm một với ai đó, khi mọi nhu cầu của ta được đáp ứng một cách kỳ diệu bởi trí tuệ tinh tế của hormone, enzyme và dòng máu giàu dưỡng chất được bơm qua sợi dây mềm dẻo, mà dấu vết của nó vẫn còn trên cơ thể ta như một lời nhắc nhở về lần chia lìa đầu tiên.

Chúng ta hoài niệm mà không biết mình nhớ điều gì, nhớ về một nơi ta đã quên và chẳng thể gọi tên. Trong đời sống trưởng thành, đôi lúc ta chạm đến những khoảnh khắc gần gũi và an ủi. Có khi ta được ôm trong vòng tay dịu dàng của một ai đó. Có khi ta được ai đó nấu cho một bữa ăn ngon lành. Nhưng người tình tận tụy nhất, hay một nhà hàng, khách sạn chu đáo nhất, có thể mang lại cho ta sự an ủi đến đâu? Làm sao những thứ ấy có thể sánh với sự hoàn hảo kỳ diệu mà ta từng có trong ngôi nhà đầu tiên ấy?

Vì thế, không có gì lạ khi ta thường cảm thấy bất mãn hay u sầu. Ta âm thầm – và vô thức – so sánh những trải nghiệm hiện tại với ký ức mơ hồ về sự hoàn hảo thuở ban đầu. Chuyện kể về sự trục xuất khỏi thiên đường thực chất là câu chuyện về ngày ta chào đời. Tất cả chúng ta từng ở một nơi mà ta không cần phải lên tiếng đòi hỏi, nơi dưỡng chất tự tìm đến, nơi ta nằm trong vòng tay của một đấng vĩ đại dịu dàng.

Không ngạc nhiên khi nhiều đứa trẻ trông buồn bã: chúng đã đánh mất quá nhiều. Những người có niềm tin tôn giáo thật may mắn: họ được hứa hẹn một con đường quay về nhà trong kiếp sau. Nhưng với những ai mang nỗi buồn thế tục, niềm hoài niệm ấy còn sâu sắc hơn nhiều; bởi họ không có con đường nào để trở về. Cuộc hành hương cô đơn ấy kéo dài mãi mãi.

Nhưng ít nhất, nếu ta có thể gọi tên nơi chốn mà ta khao khát quay về, ta sẽ hiểu được quy mô (và sự bất khả) của khát vọng ấy. Trong khi chờ đợi một điều gì đó tốt đẹp hơn, có lẽ ta nên tận dụng những “vật thay thế” đầy an ủi: một chiếc chăn dày ấm áp, bữa tối trên khay và một người bạn thật sự dễ chịu.

Nguồn: NOSTALGIA FOR THE WOMB - The School Of Life