Tại sao chúng ta ở lại trong những mối quan hệ tồi tệ

Trong kinh tế học, có một khái niệm gọi là ngụy biện chi phí chìm. Ngụy biện này xảy ra khi ai đó đưa ra quyết định dựa trên thời gian hoặc nguồn lực mà họ đã đầu tư trước đó.

Một ví dụ kinh điển là khi bạn mua một món đồ mà sau này nhận ra mình không cần hoặc chẳng hề thích thú, nhưng bạn vẫn ép mình phải dùng vì không muốn số tiền mình đã bỏ ra trở nên lãng phí.

Thực tế, bạn đang tự làm mình kém hạnh phúc hơn so với việc bỏ nó đi, chỉ vì muốn biện minh cho khoản tiền mình đã bỏ ra.

Một ví dụ khác là khi một công ty đổ rất nhiều tiền vào một chiến dịch quảng cáo thất bại. Thay vì dừng lại, họ tiếp tục chạy chiến dịch đó chỉ để cảm thấy như thể đã gỡ gạc được phần nào khoản đầu tư về thời gian và tiền bạc, dù biết rằng nó vẫn đang tiếp tục lỗ.

Ngụy biện chi phí chìm cũng được thể hiện trong câu nói quen thuộc: “ném tiền tốt theo sau tiền xấu.”

Con người không muốn bỏ công việc lương thấp của mình chỉ vì không muốn cảm giác như đã lãng phí 5 năm cuộc đời. Các doanh nghiệp không muốn cắt giảm chi tiêu lãng phí bởi ban lãnh đạo không muốn thừa nhận rằng họ đã sai. Chính phủ không muốn rút lui khỏi một cuộc chiến dù đang thua, vì họ sợ dân chúng nghĩ rằng những người lính đã hy sinh là vô nghĩa.

Trong kinh tế học, ngụy biện chi phí chìm được xem là một điều hoàn toàn phi lý.
Bob lẽ ra nên bỏ việc ở Acme, vì anh ấy có thể kiếm được nhiều tiền hơn ở nơi khác.

Nhưng Bob vẫn ở lại. Tại sao? Vì Bob đã dành nhiều năm trời đào tạo để làm việc tại Acme, và anh ấy không muốn công sức ấy trở thành “vô ích.”

Thế nhưng, ngụy biện chi phí chìm thường chỉ bị coi là ngụy biện khi chúng ta đánh giá kết quả dựa trên tiền bạc. Sự thật là, khi phải cân nhắc xem một quyết định quan trọng có xứng đáng hay không, cảm xúc của chúng ta đóng một vai trò rất lớn trên bàn cân.

Có thể Bob không rời Acme vì anh ấy coi trọng lòng tự hào và bản sắc của mình với tư cách là một kỹ sư của Acme hơn là số tiền anh ấy có thể kiếm được ở nơi khác. Có thể anh ấy sợ phải đối diện với sự bất ổn trên thị trường việc làm. Có thể những người bạn thân nhất của Bob đều làm ở Acme, và anh ấy không muốn rời xa họ.

Trong khi các nhà kinh tế tập trung vào những sai lệch về tài chính của ngụy biện này, đối với tôi, ngụy biện chi phí chìm thực sự trở nên rõ ràng nhất khi chúng ta nhìn vào khía cạnh cảm xúc mà nó để lại.

Ví dụ, nơi mà tôi thường thấy ngụy biện chi phí chìm xuất hiện nhiều nhất không phải ở sòng bạc, không phải trong kinh doanh hay chính phủ… Mà là trong các mối quan hệ.

Chi Phí Chìm Trong Các Mối Quan Hệ

Chúng ta ai cũng từng biết – hoặc có lẽ chính là bản thân mình – một người đang mắc kẹt trong một mối quan hệ tồi tệ, nhưng vẫn tiếp tục bám víu. Cả hai đều không hạnh phúc. Ai cũng biết họ chẳng hạnh phúc. Vậy mà họ vẫn ở lại. Năm này qua năm khác, người ta cứ bám lấy nhau.

Vì sao vậy?

Trong công việc hay trong chuyện tiền bạc, đôi khi ta dễ dàng chống lại ngụy biện chi phí chìm, vì ít nhất ta còn có thể ngồi xuống và tính toán được.

Nhưng trong các mối quan hệ, làm gì có phép toán nào.

Làm gì có bảng tính nào có thể so sánh được giữa nỗi đau của việc chia tay và nỗi khổ khi ngày nào cũng phải trở về nhà, đối mặt với một người mà mình chẳng còn muốn nhìn thấy nữa.

Nhưng khi cảm xúc lên tiếng, chúng ta thật tệ trong việc dự đoán chính xác mình sẽ cảm thấy thế nào trong tương lai, và những cảm xúc đó quan trọng ra sao.

Chẳng hạn, ta thường phóng đại cảm giác đau đớn lớn trong hiện tại, nhưng lại xem nhẹ cảm giác đau đớn nhỏ cứ gặm nhấm từng ngày, từng tháng, từng năm.

Thế nên, ta ở lại trong một mối quan hệ tồi tệ. Ta tiếp tục gắn bó với một công việc tệ hại. Ta tự nhủ: “Thêm một năm nữa thôi mà, chịu được mà.” Bởi vì ở lại thêm một năm nghe có vẻ dễ chịu hơn là phá vỡ một mối quan hệ.

Nhưng thực ra, trong cái “thêm một năm nữa”, ta đang đánh đổi một mối quan hệ tốt đẹp tiềm ẩn để tiếp tục níu kéo một mối quan hệ đã mục ruỗng. Bởi vì mỗi năm trôi qua, khi ở lại trong một mối quan hệ tồi tệ, là thêm một năm ta đánh mất cơ hội tìm được một tình yêu thật sự xứng đáng.

Dù trên giấy tờ, điều này có thể dễ dàng nhận ra, nhưng để cảm nhận và chấp nhận nó, thì không hề dễ chút nào.

Nguồn:  Why We Stay in Bad Relationships | Mark Manson