Về sự hùng vĩ

Sự hùng vĩ (the Sublime) là cảm giác choáng ngợp trước sự rộng lớn vô tận, của không gian, của thời gian, của những điều vượt ngoài sức tưởng tượng hay tính toán của con người. Đó là sự kinh ngạc khi ta đứng trước đại dương mênh mông, một dòng sông băng nghìn năm, trái đất nhìn từ trên cao, hay bầu trời đầy sao trong đêm tĩnh lặng.

Trước sự hùng vĩ, ta bỗng trở nên bé nhỏ đến tuyệt vọng. Trong cuộc sống thường ngày, cảm giác nhỏ bé thường đồng nghĩa với sự thua kém hay bẽ mặt, như khi ta bị một đối thủ hạ bệ hoặc bị một người phục vụ xem thường. Nhưng khi đứng trước một cảnh tượng vĩ đại, sự bé nhỏ của ta lại mang một ý nghĩa khác: thanh thản và giải thoát. Ta được nhắc nhở rằng, giữa dòng chảy bao la của vũ trụ, ta chỉ là một hạt bụi vô danh, và điều đó giúp ta tạm buông bỏ gánh nặng của những tham vọng và khát khao vốn vẫn luôn đè nặng trong lòng. Ta không cần phải coi mình là trung tâm của thế giới nữa, cũng không còn phải nghiêm trọng hóa chính mình, bởi kẻ đặt ta vào đúng vị trí không phải ai khác mà là một tảng băng vạn năm tuổi hay một ngọn núi lửa trên sao Hỏa.

Những điều trước đây vẫn ám ảnh ta, những rắc rối ở văn phòng, thái độ lạnh nhạt của một đồng nghiệp, hay cuộc tranh cãi vụn vặt về chiếc bàn ngoài sân, bỗng dưng thu bé lại. Những nỗi buồn, thất vọng, hay hy vọng của ta đều trở nên vô nghĩa khi đặt trong bức tranh toàn cảnh của vũ trụ. Những gì ta làm hay những gì xảy ra với ta, thực chất, chẳng có mấy trọng lượng khi nhìn từ một khoảng cách xa hơn, rộng hơn.

Cái tôi và lòng kiêu hãnh bỗng trở nên kém ấn tượng. Ta có thể trở nên bao dung hơn, bớt bận tâm về chính mình hơn. Ta được nhắc nhở về sự mong manh và ngắn ngủi của kiếp người, để từ đó, ta biết trân trọng những gì thực sự quan trọng, khi thời gian vẫn còn cho phép. Sự hùng vĩ mang đến một cảm giác bình đẳng mà thường ngày ta khó lòng nhận ra. Khi đứng trước những điều vĩ đại, mọi ranh giới về địa vị đều tan biến. Một vị CEO và một thực tập sinh, sau cùng, cũng chỉ là những cụm nguyên tử thoáng qua trong vũ trụ này.

Những mất mát của ta cũng trở nên nhẹ nhàng hơn. Ta nhận thức rõ hơn về những quy luật vô tình và tàn nhẫn đang chi phối cả thiên nhiên lẫn cuộc đời ta. Cũng như những vách đá bị biển cả bào mòn, mọi kế hoạch của ta rồi cũng có thể sụp đổ. Những nỗi đau của ta không phải là của riêng ta mà là một phần tất yếu của kiếp người. Ngay cả sự bất công của cuộc sống, khi nhìn từ một góc độ rộng lớn hơn, cũng trở nên dễ chấp nhận hơn.

Nhưng điều quan trọng là: sự hùng vĩ không chỉ là một ý niệm trừu tượng. Nó là một triết lý sống được cảm nhận bằng giác quan. Ý nghĩ về sự bé nhỏ của bản thân sẽ chẳng thể tác động đến ta nếu nó chỉ tồn tại trong lý trí. Ta phải cảm được nó, phải đứng trước biển cả trong cơn gió lộng, phải ngắm nhìn eo biển Singapore từ độ cao 30.000 feet lúc bình minh. Chính sự tác động trực tiếp của giác quan mới làm ta thấm thía. Đây cũng là một sự thật về cách tâm trí con người vận hành: những ý tưởng thuần túy không đủ sức thay đổi chúng ta, vì ta quá dễ dàng phớt lờ lời nói suông. Đó là lý do nghệ thuật và du hành có vai trò to lớn trong văn hóa, chúng kết hợp tư duy và cảm xúc, truyền tải những chân lý sâu sắc theo cách mà ta cần: bằng những trải nghiệm giàu xúc cảm, chạm đến tận tâm hồn.

Ta không chỉ cần ý niệm về những vách đá; để triết học thực sự phát huy tác dụng, ta cần đưa cả bản thân mình ra tận nơi ấy.

Nguồn: ON THE SUBLIME | The School Of Life