Vì sao những người "điên" lại rất có lý

Ta thường đặt một ranh giới rõ ràng giữa những người bị coi là “điên” và phần còn lại của thế giới. Những người điên dường như không còn liên hệ gì với thực tại, họ lạc lối trong một thế giới khác, họ—một cách nào đó khiến ta cảm thấy an tâm—không còn hoàn toàn là con người như chúng ta nữa.

Thế nhưng, hơn một thế kỷ trị liệu tâm lý đã chỉ ra rằng những người bị gọi là “điên” thực ra không khác chúng ta là bao. Nếu ta đủ kiên nhẫn để quan sát và lắng nghe những hành vi khác thường, thậm chí tự hủy hoại của họ, ta sẽ nhận ra trong đó ẩn chứa một logic nhất định—một hệ thống những suy nghĩ có thể được giải mã, thấu hiểu và, trong nhiều trường hợp, có thể được chữa lành. Ta có thể nói rằng: hành vi điên rồ chính là một cuộc chạy trốn phức tạp, đáng sợ và kỳ lạ khỏi những nỗi đau không thể chịu đựng nổi.

Hãy thử xem xét một vài trường hợp điển hình của những người được chẩn đoán mắc bệnh tâm thần:

William Dyce, King Lear and the Fool in the Storm, 1851

1. Một người tin rằng họ kiểm soát cả thế giới, rằng họ đang bí mật tác động đến mọi sự kiện quan trọng trên đời.

Cách hiểu hợp lý về kiểu hoang tưởng này là xem nó như một "cơ chế phòng vệ hưng cảm"—tức là một phản ứng cực đoan nhằm che giấu điều ngược lại. Một người từng bị xem như vô hình, bị kiểm soát, bị tước đoạt hoàn toàn quyền tự chủ từ nhỏ, có thể rơi vào trạng thái tâm thần, cố chấp tin rằng mình có quyền lực tuyệt đối. Đó là cách họ né tránh sự thật đau đớn rằng họ chưa từng có chút giá trị nào trong mắt người khác. Nhiều căn bệnh tâm thần xuất phát từ chính điều này: một nỗi đau quá lớn không thể được chấp nhận và để tang, và vì thế, nó bị biến đổi thành một dạng thức khác để con người có thể tiếp tục tồn tại.

2. Một người từ chối bước ra ngoài vì họ tin rằng bất cứ ai—một người xa lạ trong công viên hay trong siêu thị—cũng có thể quay lại và giết họ ngay lập tức.

Như nhiều trạng thái rối loạn tâm lý khác, kiểu hoang tưởng này là một sự đảo ngược và phóng đại một sự thật nào đó. Khi ta bắt đầu nghĩ rằng "tất cả mọi người" đang cố giết mình, có thể là vì ta đang dồn nén cơn giận vô tận đối với một người duy nhất mà ta không dám đối mặt—có thể là chính cha hoặc mẹ ta. Và có lẽ, người đó đã làm một điều không ai trên đời này được phép làm với một đứa trẻ vô tội. Đằng sau hầu hết những trường hợp bị coi là "điên rồ", gần như luôn có những trải nghiệm không thể dung thứ nổi.

3. Một người mắc chứng ám ảnh với đồ vật sắc nhọn và dành hàng giờ để loại bỏ khỏi nhà mình tất cả những gì có thể gây tổn thương—dao, dĩa, thìa, nhíp, thậm chí cả những chiếc spatula vô hại.

Một chuyên gia tâm lý giỏi sẽ ngay lập tức đặt câu hỏi: Người này đang phẫn nộ với ai? Vì điều gì? Vấn đề không phải là họ đang cố ngăn chặn một vụ giết người, mà là họ đang chôn giấu một cơn giận sâu sắc đến mức nó biến thành nỗi ám ảnh về những thứ có thể gây sát thương. Càng dám đối diện với cảm xúc thật, ta càng bớt nhu cầu tô vẽ thế giới bằng những di chứng vô thức của tổn thương cũ.

4. Một người xuất hiện tại bệnh viện trong trạng thái kích động, mang theo một cuốn sách dài 300.000 từ, giải thích tường tận rằng tất cả mọi người trên Trái Đất thực ra đều là người ngoài hành tinh, được một thế lực bí ẩn gửi đến từ một con tàu vũ trụ khổng lồ đang lang thang trong một thiên hà khác.

Đằng sau những biểu hiện kỳ quặc và khó hiểu, đôi khi "sự điên rồ" thực chất chỉ là một phép ẩn dụ cho một sự thật giản đơn nhưng đầy đau xót. Có lẽ, trong thẳm sâu, người này luôn cảm thấy "lạc lõng như một kẻ ngoài hành tinh"giữa thế gian. Và sẽ dễ chấp nhận hơn khi nghĩ rằng tất cả mọi người thực sự là người ngoài hành tinh, rằng bộ não của họ đang bị điều khiển bởi một vệ tinh vô hình nào đó, còn hơn là phải đối diện với một sự thật còn tàn nhẫn hơn nhiều: rằng họ đang sống giữa loài người, nhưng chưa bao giờ được ai nhìn nhận như một con người đúng nghĩa.

5. Một nỗi ám ảnh rằng mình có thể đã chạm vào một đứa trẻ theo cách không đúng mực – và một nỗi sợ kinh hoàng khi nhìn thấy trẻ con, vì lo rằng mình có thể làm điều gì đó sai trái với chúng. Nỗi hoảng loạn đi kèm với cảm giác rằng cảnh sát có thể ập đến bất cứ lúc nào và buộc tội mình.

Lại một lần nữa, nỗi sợ này là sự đảo ngược của một sự thật nào đó. Người mắc chứng ám ảnh này mang trong mình một cảm giác tội lỗi khủng khiếp, bởi vì—mặc dù không hề dễ dàng để liên tục né tránh công viên, hoảng loạn mỗi khi nghe tiếng còi cảnh sát—điều đó vẫn dễ hơn nhiều so với việc đối diện với cơn ác mộng mà họ có thể đã từng trải qua khi còn nhỏ: có lẽ họ không phải là kẻ gây ra tội lỗi, mà là nạn nhân của một tội ác không thể dung thứ.

Còn về nỗi ám ảnh với cảnh sát, đó là một cơ chế phòng vệ hoang tưởng để chống lại một nỗi kinh hoàng còn lớn hơn: sự cô độc tuyệt đối. Bởi ít nhất, cảnh sát luôn "quan tâm" đến họ. Họ có thể xuất hiện bất cứ lúc nào, ngay cả giữa đêm khuya tĩnh mịch, khi thế giới trở nên lặng lẽ và đáng sợ nhất. Trong tiềm thức, người mắc chứng hoang tưởng này cảm thấy rằng nỗi sợ hãi cực độ cũng còn tốt hơn là việc không ai nghĩ đến mình cả.

6. Một nỗi ám ảnh phải làm sạch cơ thể khỏi vi trùng và chất bẩn ở khắp mọi nơi. Họ tắm ít nhất năm lần mỗi ngày. Họ khử trùng mọi thứ mình chạm vào.

Một lần nữa, đây là một nỗi đau đã hóa thân thành phép ẩn dụ. Có thể, ai đó trong quá khứ đã khiến họ cảm thấy mình dơ bẩn và không xứng đáng, và giờ đây họ đang điên cuồng cố gắng tẩy rửa một cảm giác nhơ nhớp bên trong mà họ không thể kiểm soát theo cách nào khác. Họ khao khát được chấp nhận, nhưng họ chỉ đủ sức để nghĩ về những con vi khuẩn vô hình đang bám lấy họ, thay vì đối diện với vết thương sâu kín mà họ chưa bao giờ có cơ hội gọi tên.

Hầu như mọi biểu hiện của "sự điên rồ" đều bắt nguồn từ những sự thật mà người mắc phải không có đủ sức mạnh để đối diện. Thường thì đó là những điều đã xảy ra từ rất sớm trong cuộc đời, khi họ chưa từng được ai dành cho sự kiên nhẫn hay quan tâm tối thiểu để có thể nhìn nhận và xử lý nỗi đau của mình một cách lành mạnh. Họ không thể nói về nó. Họ không thể chia sẻ nó. Bởi vì không có ai ở đó để lắng nghe. Bởi vì những người đáng lẽ phải bảo vệ họ đã mất kiểm soát. Và vì vậy, họ phải dựng nên cả một hệ thống những niềm tin điên rồ để tiếp tục sống. Họ cần đến người ngoài hành tinh, những vệ tinh gián điệp, những nghi thức ám ảnh, những nỗi sợ hoang tưởng—bởi vì họ không có cách nào khác để chịu đựng sự thật đơn giản nhưng tàn nhẫn nhất: "Không ai yêu tôi", "Người đáng lẽ phải quan tâm đến tôi đã không làm thế", hoặc "Tôi có thể chết đi mà chẳng ai bận tâm".

Để rồi ta nhận ra một suy nghĩ đau đớn nhưng cũng đầy hy vọng: cuối cùng, thứ khiến con người phát điên không gì khác hơn là sự thiếu vắng tình yêu. Và chính tình yêu cũng có thể cứu rỗi họ. 

Nguồn: HOW ‘MAD’ PEOPLE MAKE A LOT OF SENSE | The School Of Life