Vì sao những người mẹ có con tuổi dậy thì – chứ không phải trẻ sơ sinh – mới là những người trầm cảm nhất?

Niềm vui của việc làm mẹ không phải lúc nào cũng như nhau, mà lên xuống theo thời gian. Nếu phải đoán, có lẽ nhiều người sẽ nghĩ rằng giai đoạn khó khăn nhất đối với một người mẹ là khi đón một đứa trẻ sơ sinh về nhà – với những đêm mất ngủ triền miên và bao thử thách trong việc chăm sóc một em bé. Nhưng bạn có thể ngạc nhiên khi biết rằng, nghiên cứu mới nhất của chúng tôi cho thấy khoảng thời gian vất vả nhất trong hành trình làm mẹ lại rơi vào những năm con bước vào cấp hai.

Chúng tôi đã khảo sát hơn 2.200 bà mẹ có trình độ học vấn cao, nuôi con ở nhiều độ tuổi khác nhau – từ sơ sinh cho đến khi trưởng thành. Nghiên cứu này xem xét nhiều khía cạnh trong đời sống cá nhân, cách nuôi dạy con cái và cảm nhận của họ về những đứa trẻ. Kết quả cho thấy mức độ căng thẳng và trầm cảm tạo thành một đường cong hình chữ V ngược: những người mẹ có con đang ở tuổi dậy thì (khoảng 11-12 tuổi) là nhóm gặp nhiều khó khăn nhất, trong khi những người mẹ có con nhỏ hoặc con trưởng thành lại có sức khỏe tinh thần tốt hơn.

Simon Blackley/Flickr

Hóa ra, dù giai đoạn sơ sinh khiến mẹ kiệt sức và quá tải, nhưng niềm vui và sự mãn nguyện khi chăm sóc con lại rất lớn. Thế nhưng, khi con bước vào tuổi dậy thì, những tương tác tích cực giữa mẹ và con dần ít đi, và việc nuôi dạy con trở nên phức tạp hơn rất nhiều.

Từ góc nhìn của một người mẹ, câu nói: "Trẻ nhỏ, chuyện nhỏ; trẻ lớn, chuyện lớn" thực sự rất đúng. Giai đoạn tuổi tween (tiền thiếu niên) là lúc nhiều yếu tố hội tụ, tạo thành một cơn bão hoàn hảo. Trẻ đang bước vào dậy thì với bao thay đổi về hormone, mụn trứng cá, hình dáng cơ thể, đồng thời bị thu hút bởi những cám dỗ như rượu, ma túy hay tình dục. Các em cũng phải thích nghi với môi trường học đường mới mẻ, nơi có những tòa nhà rộng lớn, nhiều giáo viên khác nhau và áp lực học tập, hoạt động ngoại khóa ngày càng cao – ngay cả chuyện chuẩn bị cho đại học cũng bắt đầu sớm từ giai đoạn này! Không chỉ vậy, đây cũng là thời điểm trẻ bắt đầu tìm kiếm bản sắc cá nhân, tách dần khỏi bố mẹ và hướng về bạn bè để được chấp nhận. Điều này thường đi kèm với việc thử thách giới hạn và bắt đầu chấp nhận rủi ro.

Cùng lúc đó, người mẹ cũng phải học cách thích nghi. Nếu trước đây, một cái ôm, những lời yêu thương hay câu chuyện kể trước giờ ngủ có thể làm con yên lòng, thì giờ đây những phương pháp đó không còn hiệu quả nữa. Mẹ vừa phải an ủi con, vừa phải đặt ra những giới hạn – nhưng thế nào mới là hợp lý? Cho phép bao nhiêu là đủ? Cấm đoán đến đâu là quá mức? Chúng ta muốn con chia sẻ mọi thứ, muốn làm chỗ dựa cho con, nhưng lại lo lắng nếu tỏ ra quá cởi mở, có thể vô tình khuyến khích những hành vi sai trái. Ngay cả những bà mẹ tự tin nhất cũng dễ rơi vào trạng thái hoài nghi bản thân, băn khoăn liệu quyết định của mình có đúng hay không, và cảm thấy tội lỗi khi phải nghiêm khắc với con.

Thêm vào đó, những thay đổi trong tính cách của con cũng khiến mẹ sốc. Một đứa trẻ lớp một vui vẻ, quấn quýt mẹ ngày nào giờ đây có thể trở thành một thiếu niên khó đoán, hôm nay còn ân cần nhưng ngày mai đã lạnh lùng, xa cách. Việc trẻ ở tuổi này tỏ thái độ với cha mẹ không có gì lạ, nhưng điều đáng chú ý là nghiên cứu của chúng tôi đã chỉ ra rằng, chính những hành vi này có thể làm tổn thương sâu sắc đến người mẹ. Những bà mẹ cảm thấy con mình thô lỗ và lạnh nhạt thường là những người có mức độ căng thẳng và đau khổ cao nhất.

Thông điệp quan trọng rút ra từ nghiên cứu này là: sự chia tách thực sự giữa mẹ và con không phải lúc con rời nhà để sống tự lập, mà là khi con dần tách biệt về mặt tâm lý – khi con khao khát trưởng thành và muốn tự khẳng định mình trong những năm tiền thiếu niên.

Không chỉ đối mặt với tổn thương tinh thần, các bà mẹ có con tuổi tween còn phải gánh thêm áp lực về thời gian và năng lượng. Đặc biệt với những bà mẹ có học vấn cao, họ dành nhiều thời gian hơn cho các hoạt động ngoại khóa của con so với các ông bố hoặc những bà mẹ có trình độ học vấn thấp hơn. Không chỉ là thời gian, mà đó còn là cả một gánh nặng tâm lý khi phải lên kế hoạch, sắp xếp, đưa đón, tham dự hàng loạt sự kiện – đôi khi cho nhiều đứa con trong cùng một ngày, với những lịch trình cứng nhắc.

Tất cả những điều đó lại diễn ra vào thời điểm mà nhiều người mẹ bắt đầu cảm nhận được những dấu hiệu của tuổi trung niên – sự suy giảm về thể chất, trí nhớ, nhận thức, và ý thức rõ rệt hơn về sự hữu hạn của cuộc đời. Đây cũng là giai đoạn mà theo nhiều nghiên cứu khác, mức độ hài lòng trong hôn nhân thấp nhất, còn mâu thuẫn gia đình lại cao nhất.

Chẳng trách sao những bà mẹ có con tuổi tween lại căng thẳng đến thế.

Vậy làm sao để vượt qua giai đoạn này? Chuẩn bị trước là điều quan trọng, và sách vở hay các nguồn tài liệu trực tuyến có thể hữu ích. Nhưng hơn hết, các bà mẹ cần nuôi dưỡng những tình bạn chân thành, vững chắc. Trong một nghiên cứu trước đó, chúng tôi đã thấy rằng tình bạn có sức mạnh bảo vệ rất lớn, giúp các bà mẹ chống chọi với những khó khăn của việc nuôi con. Vì thế, đừng xem việc duy trì tình bạn như một lựa chọn – hãy coi đó là điều bắt buộc. Hãy tìm đến những người bạn tin tưởng để cùng nhau giãi bày, chia sẻ khi cảm thấy mệt mỏi, kiệt sức hay bế tắc. Và quan trọng nhất, hãy dành thời gian để vui vẻ bên nhau.

Cuối cùng, hãy nhớ rằng: giai đoạn này rồi cũng sẽ qua. Trẻ trung học sẽ thành học sinh cấp ba, rồi trở thành người lớn. Và dữ liệu của chúng tôi cho thấy, những người mẹ hạnh phúc nhất chính là những người có con đã trưởng thành. Hội chứng "tổ trống" phần lớn chỉ là một huyền thoại mà thôi. Hãy nhắc nhở bản thân điều này mỗi ngày – thậm chí, nếu cần, hãy viết nó ra giấy và dán lên tủ lạnh: Chúng ta không chỉ là những người chăm sóc con cái. Chúng ta cũng là những con người.

Nguồn: Why mothers of tweens – not babies – are the most depressed | Aeon.co