Vì sao thích nghi với thay đổi lại phụ thuộc vào hình ảnh bản thân

Chúng ta thường ca tụng bộ não và cơ thể con người như những tuyệt tác kỳ diệu của tự nhiên. Quả thật, đây là hai “cỗ máy” tinh vi bậc nhất mà tạo hóa ban tặng: bộ não của chúng ta có thể giải những phương trình phức tạp, dịch tiếng Phần Lan sang tiếng Bengal; cơ thể có thể leo lên đỉnh Matterhorn hiểm trở hay tung những cú giao bóng đạt vận tốc 190 km/h.

Thế nhưng, mặc cho những kỳ tích đáng kinh ngạc ấy, chúng ta vẫn thường phải đối mặt với thực tế phũ phàng rằng những cỗ máy tưởng như hoàn hảo này lại chứa đầy khiếm khuyết, nhất là khi kim đồng hồ chỉ từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều – giờ làm việc của một ngày dài đằng đẵng.

Răng khôn và những tâm trí đầy khiếm khuyết

Chúng ta là kết quả của hàng triệu năm tiến hóa, nhưng trớ trêu thay, con người lại chưa hoàn toàn thích nghi với nhịp sống hiện đại. Cũng như cơ thể còn vương lại những bộ phận thừa thãi như răng khôn hay ruột thừa (nhiều lúc chỉ mang đến rắc rối), tâm trí chúng ta cũng không được “lập trình” để ngồi hàng giờ liền trước bảng tính hay liên tục chuyển từ nhiệm vụ này sang nhiệm vụ khác trong chớp mắt.

Loài người có khả năng thích nghi rất tốt ở một vài khía cạnh, nhưng lại khá vụng về ở một số mặt khác. Tổ tiên chúng ta đã từng là những kẻ săn bắt hái lượm kiên cường, lang thang khắp các thảo nguyên rộng lớn để tìm kiếm thức ăn. Chúng ta giàu sức sáng tạo và biết xoay xở trong hoàn cảnh khó khăn, nhưng đồng thời, chúng ta cũng cần một trật tự rõ ràng để phát triển.

Thế nên, khi thế giới ngày càng thiếu đi sự chắc chắn, chúng ta dễ dàng cảm thấy chông chênh và hoang mang.

Sự biến động và thay đổi

Trong phần lớn lịch sử, con người sống trong những thay đổi diễn ra chậm rãi, từng chút một: di cư từ vùng đất này sang vùng đất khác, thử nghiệm trồng những loại cây mới, v.v… Những thay đổi này diễn ra trong khi cấu trúc xã hội vẫn tương đối ổn định.

Chúng ta từng sống trong những cộng đồng nhỏ, nơi vai trò của mỗi người đều rất rõ ràng. Trật tự xã hội mang tính bền vững và có những chuẩn mực hành xử đơn giản mà ai cũng có thể tuân theo, ngoại trừ một số kẻ nổi loạn.

Nhưng vài thế kỷ gần đây, mọi thứ đã thay đổi chóng mặt. Công nghệ mới bùng nổ, dân cư hòa trộn không ngừng, mọi thứ trở nên lỏng lẻo và biến động hơn bao giờ hết. Một người có thể thay đổi công việc sau vài năm, thậm chí đổi cả thành phố hay quốc gia sinh sống một cách thường xuyên. Sự ổn định của ngày xưa nay chỉ còn là ký ức xa vời.

Nếu phần lớn chúng ta vẫn thích nghi được với những điều này, đó là minh chứng cho khả năng phục hồi đáng kinh ngạc của con người. Nhưng khi chúng ta thấy khó khăn trong việc thích ứng, hãy dành cho bản thân nhiều sự cảm thông hơn. Bởi lẽ, chúng ta đang nỗ lực chèo lái trong một hành trình lớn lao với những “công cụ” tuy rực rỡ nhưng đầy khiếm khuyết.

Thích nghi trong công việc

Chúng ta đều biết bộ não mình không phải lúc nào cũng vận hành trơn tru. Nó dễ bị xao nhãng, mải mê đắm chìm vào những mộng tưởng lãng mạn, hay chợt quay về nhớ lại câu nói ngớ ngẩn nào đó mà ta đã lỡ thốt ra tuần trước.

Đã khó khăn như vậy, nhưng hãy thử hình dung thêm: trung bình một người sẽ trải qua 12 công việc khác nhau trong đời, tức là cứ mỗi 4 năm, ta lại phải thay đổi một vai trò mới. Và ngay trong chính công việc hiện tại, ta còn phải đối mặt với những lần tái cơ cấu, đổi mới hệ thống hay thay đổi người quản lý. Không có gì ngạc nhiên khi căng thẳng trong công việc không chỉ đến từ khối lượng nhiệm vụ mà còn từ những biến động liên tục xung quanh.

Theo Sarah Stein Lubrano – giảng viên tại The School of Life, khó khăn lớn nhất trong quá trình này chính là áp lực lên cách chúng ta nhìn nhận bản thân. Để thích nghi với thay đổi, đôi khi chúng ta buộc phải thay đổi cả hình ảnh về chính mình.
“Ví dụ, nếu bạn được yêu cầu đảm nhận một vai trò mới, có thể bạn phải từ bỏ hình ảnh của ‘đồng nghiệp vui tính’ để trở thành người ‘đặt ra nhiệm vụ và quản lý’. Hoặc nếu công ty thay đổi định hướng, bạn cũng phải học cách nhìn nhận bản thân mình thuộc về một tổ chức hoàn toàn khác, điều đó đồng nghĩa với việc bạn cũng trở thành một con người khác.”
“Chúng ta nên tự hỏi: có phải sự chống đối với thay đổi cũng chính là sự chống đối với việc hình ảnh bản thân đang dần thay đổi hay không?”

Dọn đường cho sự thay đổi

Công việc mang đến cho chúng ta một cảm giác về giá trị và bản sắc, nhưng cũng chính sự biến đổi không ngừng trong công việc có thể làm đảo lộn cách chúng ta nhìn nhận chính mình.

Không có một công thức chung nào để giúp việc thích nghi trở nên dễ dàng hơn, bởi mỗi người gặp khó khăn vì những lý do khác nhau. Nhưng điều chắc chắn là, câu trả lời cho những vấn đề về giá trị bản thân hay sự mãn nguyện trong cuộc sống không nằm trên biểu đồ Gantt hay các báo cáo công việc.

Khi cơ thể gặp vấn đề, ta tìm đến y học, dinh dưỡng và thể dục để chữa lành. Vậy khi tâm trí ta mệt mỏi, bối rối và đầy khiếm khuyết, ta cũng cần đến triết học, tâm lý học và trị liệu để thấu hiểu và cân bằng lại chính mình.

Thay đổi là không thể tránh khỏi, nhưng với sự tự cảm thông và khả năng thích nghi, chúng ta hoàn toàn có thể bước qua những cơn sóng biến động, kiên cường và vững vàng hơn bao giờ hết.

Nguồn: WHY ADAPTING TO CHANGE IS ALL ABOUT SELF-IMAGE

By The School of Life