Vượt Qua Nỗi Sợ Thuyết Trình Trước Đám Đông: 3 Chiến Lược Của Người Hy Lạp Cổ Đại Về Nghệ Thuật Hùng Biện

Nhiều người cho rằng một diễn giả giỏi là người sở hữu tài năng bẩm sinh và có kỹ năng thượng thừa. Tuy nhiên, điều này là không đúng chút nào. Trên thực tế, các nghiên cứu chính thức về thuyết trình trước đám đông đã bắt đầu từ khoảng 2.500 năm trước ở Hy Lạp cổ đại, với mục đích hướng bộ phận công dân tham gia vào những hoạt động xã hội. Và ở bài viết này, chúng tôi sẽ đưa bạn trở lại thời điểm đó để tìm hiểu rõ hơn sự thông thái của ba nhà hùng biện tài ba về quá trình chuẩn bị, luyện tập và về nội dung một bài phát biểu nên có, để từ đó giúp bạn vượt lên nỗi sợ của bản thân và đưa bài thuyết trình lên một tầm cao mới.

Đã gần đến lượt của bạn…

Và trong bạn lại dâng lên cái cảm giác trống rỗng quen thuộc và nhịp tim thì bắt đầu đập nhanh.

Trong đầu bạn bỗng hiện lên một giọng nói: Điều gì sẽ xảy ra nếu tôi quên đi mọi thứ? Nếu lỡ tôi trông thật ngớ ngẩn thì sao? Và tất cả mọi người sẽ nghĩ gì về tôi?

Theo sự căng thẳng, những giọt mồ hôi nhỏ bắt đầu từ chân tóc và lăn xuống gáy, quần áo của bạn đột nhiên trở nên chật hơn bình thường, rồi ôm chặt vào cơ thể.

Hầu hết mọi người đều biết rằng việc thuyết trình trước đám đông là một điều đáng sợ.

Trong các cuộc khảo sát trên thực tế, kết quả cho thấy nỗi sợ khi nói trước đám đông thường đứng đầu danh sách, trên cả cái chết! Bất luận là bạn đang quảng cáo sản phẩm hoặc dịch vụ của mình cho những khách hàng tiềm năng, trình bày với đồng nghiệp tại nơi làm việc hay phát biểu tại một buổi hội thảo, thì chắc hẳn bạn đã từng một lần cảm nhận được điều này.

Bạn biết nỗi sợ này là hoàn toàn vô căn cứ, nhưng ngay cả khi nhận thức được điều này, bạn vẫn cảm thấy như có một cuộc chiến hoặc phản ứng gì đó đang tiếp diễn trong người mình.

Tất nhiên, những cảm giác này có thể hữu ích trong quá khứ như nhà tâm lý học xã hội Elliot Aronson đã ghi nhận trong cuốn sách Động vật xã hội (The Social Animal) của mình. Việc bị loại khỏi một tổ chức trong những thời điểm đó gần như chắc chắn sẽ dẫn đến cái chết, vì vậy bất cứ điều gì đe dọa đến thân phận của chúng ta sẽ gióng lên những hồi chuông cảnh báo.

Sự kế thừa theo bản năng này khiến những lúc ta đứng lên nói chuyện trước mặt người khác, tạo ra một sự liên kết giữa "tôi và họ", ta liền cảm giác như đây là một rủi ro rất lớn ngay cả khi nó thực sự không có gì nghiêm trọng cả.

Nếu bạn không thể làm tốt một bài phát biểu, điều tồi tệ nhất sẽ xảy ra chỉ là một vài người sẽ cười bạn (một điều thường là tạo cho chúng ta một cảm giác không an toàn khi đứng nói trước đám đông), nhưng rồi mọi thứ sẽ bị lãng quên vào ngày mai.

Mark Twain, tác giả của nhiều câu châm ngôn nổi tiếng đã từng nói "có hai loại người diễn giả: một là người lo lắng, và hai là người nói dối."

Và Twain đã hoàn toàn đúng khi nói điều này, bởi ngay cả những diễn giả giỏi nhất - những người mà bạn thấy tại các buổi nói chuyện trên TED đã mô tả họ cảm thấy lo lắng như thế nào trước khi phát biểu.

Lloyd George, người từng là Thủ tướng Anh trong Thế chiến 1 và vẫn được nhiều người coi là nhà hùng biện vĩ đại nhất trong lịch sử nước Anh (thậm chí còn vĩ đại hơn cả Churchill) được cho là đã thừa nhận rằng, mình thường cảm thấy mệt mỏi và đi đi lại lại một cách lo lắng trước khi ông phải phát biểu trong Hạ nghị viện.

Và nếu những cảm giác này đã không biến mất ở Thủ tướng Anh, thì có lẽ chúng sẽ không bao giờ biến mất đối với bạn, miễn là bạn có một hệ thống thần kinh hoạt động đầy đủ!

Tuy nhiên, may mắn rằng, bạn hoàn toàn có thể chuẩn bị tinh thần để đối phó với nó, để khi đến thời điểm, bạn có thể truyền tải thông điệp của mình một cách rõ ràng và tràn đầy năng lượng đến với người nghe.

Kỹ năng nói có thể học được

Không phải ai cũng có thể đi vào lịch sử như các nhà hùng biện tài ba, nhưng tất cả chúng ta chắc chắn có thể học cách cải thiện khả năng giao tiếp bằng lời nói của mình.

Vì vậy, nhiều người cho rằng những diễn giả giỏi sở hữu một tài năng nội tại - cái gọi là năng khiếu của người học - và cho rằng kỹ năng của họ đã ở mức cao nhất và không thể được phát triển, cải thiện thêm được nữa.

Tuy nhiên, điều này là không đúng. Trên thực tế, nghiên cứu chính thức về thuyết trình trước đám đông đã bắt đầu từ khoảng 2.500 năm trước ở Hy Lạp cổ đại. Và ở bài viết này, chúng tôi sẽ đưa bạn trở lại để tìm hiểu rõ hơn sự thông thái của ba nhà hùng biện tài ba về quá trình chuẩn bị, luyện tập và về nội dung một bài phát biểu nên có, để từ đó giúp bạn vượt lên nỗi sợ của bản thân và đưa bài thuyết trình lên một tầm cao mới.

***

1) Pericles và sự chuẩn bị

Nhà chính trị gia, tướng lĩnh và nhà hùng biện tài ba Pericles đã mở ra một thời kỳ hoàng kim của tài hùng biện trong thời kỳ ông cai trị Athens từ năm 461 đến năm 429 trước Công nguyên.

Bài điếu văn của ông là bài diễn văn tuyệt vời đầu tiên được viết và chuẩn bị cho công chúng, đồng thời đặt ra tiêu chuẩn cho tất cả các nhà hùng biện sau ông.

Là một chiến lược gia bậc thầy trên chiến trường, người đã giành được nhiều thành công trong cuộc thám hiểm, Pericles cũng đã chuẩn bị rất tỉ mỉ cho bài điếu văn của mình.

Điều đầu tiên Pericles cân nhắc trước khi chuẩn bị bất kỳ bài phát biểu nào chính là phải bắt đầu bằng cách suy nghĩ về mục đích. Trong giai đoạn chuẩn bị, bạn nên hỏi xem bạn đang có ý định thông báo (như trong một bài giảng), thuyết phục (như trong một cuộc tranh luận hoặc thuyết trình) hay giải trí (như trong một bài phát biểu của người phù rể tại một đám cưới).

Tiếp theo, ông sẽ cố gắng tóm tắt đại ý của bài nói chuyện của mình trong một câu đơn giản. Hãy lưu ý rằng người nghe thường sẽ rời đi chỉ với một thứ và một thứ duy nhất, vì vậy hãy chú tâm đến thông điệp cốt lõi của mình. Nếu không, họ sẽ rời đi!

Cuối cùng Pericles sẽ nghĩ về đối tượng người nghe của mình - những công dân trong quảng trường hoặc tập hợp các quý tộc tại một hội đồng tư nhân. Khi chuẩn bị, bạn nên cân nhắc đối tượng của mình là ai và sẽ cần thiết phải điều chỉnh sao cho phù hợp với nghề nghiệp, nhân khẩu học và sở thích của họ.

Vì vậy, hãy tự hỏi bản thân - mục tiêu của bạn là gì, thông điệp của bạn là gì và khán giả của bạn là ai? Nếu bạn có thể trả lời những câu hỏi đó trong quá trình chuẩn bị của mình, bạn sẽ có thể đi trước rất nhiều người.

Khi bạn đã hiểu rõ điều đó, hãy xây dựng một dàn ý chi tiết cho bài phát biểu chứa các điểm chính và bằng chứng hoặc câu chuyện minh họa chúng mà không cần viết từng chữ một.

Hãy nhớ rằng, bạn không bao giờ muốn cố nhớ lại nguyên văn của bài diễn văn vì bạn sẽ bị lạc hướng một cách dễ dàng hoặc kết thúc bằng một giọng quá máy móc.

Thay vì vậy, hãy chỉ nghĩ đến những điểm chính mình cần nói và thứ tự của chúng.

2) Demosthenes và sự thực hành

Demosthenes là một trong những nhà hùng biện vĩ đại nhất mọi thời đại, một người có thể thâu tóm cả một đám đông trong lòng bàn tay.

Nhưng, ông đã không đạt được điều đó một cách dễ dàng, cũng không phải bằng tài năng thiên bẩm. Ngược lại, ông phải đương đầu với vô số khó khăn và thử thách.

Vấn đề là ông không chỉ rất mỏng manh và hay lúng túng trong khi giao tiếp mà còn mắc chứng nói ngọng nghiêm trọng, và thường xuyên bị chế giễu.

Nhưng thay vì để cho những trở ngại này cản trở mình, Demosthenes đã biến chúng thành động lực và quyết tâm làm việc chăm chỉ hơn.

Ông dành hàng giờ để tập luyện trong những cơn gió xoáy để cải thiện khả năng truyền tải ngôn ngữ của mình; ông tập diễn thuyết với sỏi trong miệng để cải thiện khớp nối; thậm chí ông còn cạo một nửa đầu để trở nên ngượng ngùng đến nỗi không dám ra ngoài, và từ đó có nhiều thời gian tập nói hơn trong một hang động.

Mặc dù phải đương đầu với tất cả những bất lợi và rõ ràng là thiếu khả năng bẩm sinh, Demosthenes đã tìm ra biện pháp của riêng mình qua nhiều lần thực hành. Quá trình này có thể không rõ ràng nhưng có một điều chắc chắn rằng - nếu bạn không nói tiếp, bạn sẽ không thể tiến bộ.

Về điểm bắt đầu, tôi muốn bạn hãy cứ dấn thân vào nó - nếu bạn chỉ đang tìm cách cải thiện kỹ năng của mình theo thời gian và tham gia một câu lạc bộ của Toastmasters hoặc bất kỳ cuộc họp mặt nói trước công chúng nào.

Nếu có thể, thỉnh thoảng hãy nhờ người khác quay phim lại để bạn có thể nhận được những phản hồi khách quan, đồng thời nhận ra các thói quen tốt và xấu của mình.

Rất dễ để mắc phải tình trạng phải phân tích quá lâu khi nói trước công chúng, nên vì thế hãy đảm bảo bạn bắt đầu sớm thì sẽ tốt hơn.

Nếu bạn chỉ luyện tập cho một bài phát biểu hay một bài thuyết trình cụ thể, bạn có thể thử làm điều đó một vài lần trước mặt bạn bè hay gia đình, nhưng điều này sẽ ít được ưa thích hơn khi bạn làm điều đó tại một câu lạc bộ hay một cuộc gặp mặt vì bạn thường không cảm thấy rằng đó là một điều thật sự và bạn cũng ít có khả năng nhận được những lời phản hồi trung thực và hữu ích hơn.

Chìa khóa chính là mô phỏng môi trường mà bạn đang ở càng chính xác càng tốt - nếu bạn có quyền vào cùng phòng, hãy dùng nó. Nếu bạn chuẩn bị sử dụng các slide hoặc các thiết bị nhìn, hãy chắc chắn rằng bạn sẽ luyện tập trước với chúng.

3) Aristotle và nội dung

Aristotle được nhiều người xem là nhà triết học vĩ đại nhất mọi thời đại.

Là một học sinh của Plato, Aristotle đã viết các tác phẩm về khoa học tự nhiên và tất cả các ngành nghệ thuật và triết học nhưng vẫn tìm được thời gian để thành lập ngôi trường của riêng mình, dạy kèm cho Alexander Đại đế và đi dạo thường xuyên!

Một lĩnh vực chuyên môn đặc biệt của Aristotle là hùng biện. Ông tin rằng bất kỳ bài diễn văn thuyết phục tốt nào nên được xây dựng trên ba nền tảng cơ bản mà ông đã phác thảo trong tác phẩm "hùng biện" của mình - Ethos, pathos và Logos.

A) Ethos

Ethos là một sự chứng minh rằng bạn đáng tin cậy, dễ mến, và đủ điều kiện để nói về chủ đề sự lựa chọn của bạn. Cách tốt nhất để làm điều này là thông qua các câu chuyện, mà tốt nhất là nên sử dụng khiếu hài hước.

Một kỹ thuật khác là hạ thấp khả năng của bản thân, khiến khán giả bác bỏ điều này như là một sự khiêm tốn giả tạo. Và cuối cùng, bạn có thể liên hệ bản thân mình với những người có phẩm chất mà bạn muốn khán giả của mình công nhận ở mình.

B) Pathos

"Pathos" là cách kích động cảm xúc của khán giả để tạo ra một môi trường dễ tiếp thu thông điệp của bạn. Bạn có thể làm điều này bằng cách xem xét những mong muốn cơ bản của hầu hết con người - tự do, quan trọng, lạc thú, kết nối, cộng đồng, tăng trưởng và đóng góp.

Nếu bạn có thể dùng những câu chuyện dựa trên nhiều màu sắc, cảm xúc và thực sự chạm đến trái tim người nghe và khơi dậy nơi họ những ước muốn ấy, bạn sẽ đạt được thành công trong việc trình bày những bài diễn thuyết có sức thuyết phục mạnh mẽ.

C) Logos

Cuối cùng, một khi bạn đã tạo được những thành tích của riêng mình cùng một trạng thái cảm xúc sẵn sàng tiếp nhận bên trong người nghe, bạn có thể đưa ra các biểu tượng - sử dụng các lập luận để thuyết phục khán giả của mình. Để làm điều này một cách hữu hiệu, lập luận của bạn phải thật sự rõ ràng và súc tích.

Bất kỳ sự "phức tạp bổ sung" nào cũng sẽ có hại cho bạn hơn là có ích, mặc dù có vẻ như đôi khi, chúng ta sử dụng càng nhiều các thuật ngữ, từ ngữ chuyên môn thì càng tốt. Lý do và lập luận sẽ có ít tác động hơn nếu người nghe của bạn vẫn chưa sẵn sàng điều khiển cảm xúc của mình theo hướng mà họ cố thanh minh.

***

Vậy là bạn đã có nó - 3 bài học thiết yếu về việc phát biểu trước công chúng từ những người Hy Lạp cổ đại mà bạn có thể áp dụng ngay lập tức.

Tôi nhận thức rõ rằng không phải ai cũng cần phát biểu trước công chúng hay trở thành một nhà hùng biện tài ba. Trừ khi bạn là một chính trị gia, diễn viên, người khởi nghiệp, giáo viên hoặc một số người khác, bạn thậm chí không cần phải làm điều này thường xuyên.

Nhưng với ý tưởng tiền tệ của thế kỉ 21 và trong cuốn sách của tôi, có thể trình bày chúng một cách hiệu quả là một kỹ năng mà mọi người nên đầu tư vào.

Chúng ta chắc hẳn rằng đang sống trong một thời điểm mà khả năng thuyết trình hiệu quả có thể mang lại cho bạn rất nhiều sự tín nhiệm.

Đầu tiên là vì bất kỳ bài diễn văn nào đều được ghi lại và phát sóng cho hàng triệu người thông qua Internet - hãy nhìn vào những thành công của một số diễn giả của TED với một bài diễn văn vô cùng thuyết phục.

Và thứ hai là vì rất ít người thực sự sẵn sàng làm điều đó, nên nó sẽ khiến bạn càng trở nên nổi bật nếu bạn nắm lấy những cơ hội mà mình muốn làm.

----------

Tác giả: Nasos Papadopoulos

Link bài gốc: Overcoming the Fear of Public Speaking: 3 Strategies from the Ancient Greeks on The Art of Rhetoric

Dịch giả: Nguyễn Hải My - ToMo - Learn Something New