10 vấn đề có thể khiến bạn và người ấy rời xa nhau, và cách vượt qua chúng

Chúng ta bước vào một mối quan hệ mới với đầy kỳ vọng, một trong số đó là: khi tình cảm dần sâu sắc, cảm giác gần gũi cũng sẽ ngày càng lớn dần lên. Khi đã chọn gắn bó với một ai đó, hy vọng ấy vẫn vẹn nguyên, hướng đến tương lai dài lâu. Thế nhưng, không ít người nhận ra rằng tình yêu có thể nhạt phai, sự thân mật có thể mờ nhạt theo năm tháng, giữa guồng quay bộn bề của công việc, con cái, và cuộc sống. Không phải chúng ta muốn đánh mất kết nối, hoàn toàn không, nhưng đôi khi, ta chẳng nhận ra điều gì đang xảy ra, hay cần làm gì để hàn gắn.

Những nghiên cứu về hạnh phúc đã lý giải phần nào sự trì trệ lặng lẽ ấy trong các mối quan hệ lâu dài. Hai khái niệm đặc biệt đáng lưu tâm là: sự thích nghi khoái lạc (hedonic adaptation) và hành động có chủ đích (intentional activity). Con người vốn có khả năng thích nghi rất cao, điều này nhìn chung là điểm mạnh, nhất là khi cuộc đời rơi vào giai đoạn khó khăn. Nhưng trong chuyện hạnh phúc, những thứ mang lại khoái cảm, niềm vui, thì khả năng thích nghi đó lại khiến cảm xúc tích cực phai nhạt rất nhanh. Chiếc xe sang, căn nhà mới, hay chức vụ mà bạn từng nghĩ sẽ khiến mình mãn nguyện mãi mãi… rốt cuộc cũng trở nên bình thường: xe thì cần bảo dưỡng, nhà là chốn đi về, và công việc thì chiếm trọn 50 giờ mỗi tuần. Với người yêu hay bạn đời, cảm giác này cũng tương tự. Hãy nhớ lại những rung động khi mới gặp nhau – chỉ cần thấy người ấy thôi là lòng đã rộn ràng. Giờ thì sao? Còn không?

Hiện tượng “thích nghi khoái lạc” hay còn gọi là “guồng quay khoái lạc” hoàn toàn có thể vượt qua. Đó là lúc hành động có chủ đích phát huy tác dụng, theo nghiên cứu của Kennon M. Sheldon và Sonja Lyubomirsky. Đây là cách giúp bạn luôn thấy may mắn, ngay cả khi điều may mắn ấy chính là người bạn đời đang đồng hành. Bạn có thể học cách trân trọng mối quan hệ, cảm thấy biết ơn vì những điều tốt đẹp nó mang lại, và chủ động tạo ra những khoảnh khắc tích cực, thay vì chỉ tập trung vào điều tiêu cực. (Tất nhiên, điều này chỉ hiệu quả nếu bạn thật lòng muốn tìm lại sự gắn bó.)

Source: ProStockStudio/Shutterstock

Với tinh thần đó, dưới đây là 10 rào cản thường gặp khiến sự thân mật dần xa vời và cách hóa giải từng điều một.

1. Trách móc và xem thường

Đúng là cuộc sống luôn có điều không như ý, sếp la mắng, hóa đơn chưa trả, xe bị xước ở trung tâm thương mại, mái nhà dột, hay con cái nghịch phá khắp nơi. Cuộc sống là vậy, và rồi sớm muộn gì, chúng ta cũng sẽ trút giận vào – hoặc ngay trước mặt – người bạn đời. Nhưng điều quan trọng là: bạn có thể đổ lỗi cho hoàn cảnh, cho trái đất quay quanh mặt trời, nhưng đừng biến lỗi lầm thành công kích cá nhân – kể cả khi người kia có phần sai. Việc “quy kết toàn bộ” là sát thủ của sự gần gũi, biến người kia thành một pháo đài phòng thủ.

Hãy dừng việc bắt đầu câu nói bằng chữ “Anh/Em…”, vì điều đó khiến mọi chuyện trở thành lỗi của đối phương. Nếu người ấy có sai, hãy nói về việc đã xảy ra, thay vì biến nó thành một bài luận về khuyết điểm nhân cách của họ. Các chuyên gia đã chỉ rõ: việc gán nguyên nhân lỗi lầm cho cá nhân chỉ khiến cả hai ngày càng xa cách.

2. Thiếu chia sẻ

Liệu những cuộc trò chuyện giữa bạn và người ấy giờ đây có còn là những cuộc tâm tình, hay chỉ là lời thông báo vắn tắt, khô khốc? Nếu mỗi khi hai người ở bên nhau, căn phòng trở nên im lặng đến lạ lùng, hoặc chỉ còn lại những câu cụt lủn, gắt gỏng, thì sự thân mật đang dần rạn vỡ từng chút một.

Dạo gần đây, nghiên cứu về “36 câu hỏi” của Arthur Aron và cộng sự được rất nhiều người nhắc đến, đây là chuỗi câu hỏi giúp hai người xa lạ trở nên gắn bó chỉ trong phòng thí nghiệm. Và điều đáng chú ý là: ngay cả trong một mối quan hệ lâu năm, việc tiếp tục chia sẻ vẫn là chìa khóa để duy trì sự thân mật. Một bài báo trên New York Times kể về vợ chồng diễn viên Alan Alda và nhiếp ảnh gia Arlene, họ đã bên nhau hạnh phúc suốt 58 năm. Mỗi người làm việc ở một phòng riêng trong nhà, theo đuổi mục tiêu riêng, nhưng họ luôn để cửa mở, để có thể trò chuyện bất cứ lúc nào. Còn bạn, bạn có để cửa mở không? Bạn có còn điều gì muốn sẻ chia?

Nếu bạn không còn chia sẻ suy nghĩ của mình, hãy tự hỏi vì sao lại thế, và cùng nhìn lại những thói quen, hành vi của cả hai đã khiến cuộc đối thoại dần lặng im. Hãy nhớ, đây là một sự trao đổi đôi bên, vừa là nói, vừa là lắng nghe. Nếu bạn thường ngắt lời người kia khi họ bắt đầu chia sẻ, thì bạn cũng cần nhận lấy phần trách nhiệm của mình.

3. Lạnh lùng, thờ ơ

Nếu điểm trước nói về việc thiếu chia sẻ, thì đây là mặt đối lập: Khi bạn hoặc người ấy mở lòng, người còn lại phản ứng ra sao? Họ có lắng nghe bằng cả trái tim, rồi hồi đáp bằng sự thấu cảm, một kiểu đối thoại đôi bên khiến sự gắn bó thêm sâu sắc, hay chỉ im lặng, hoặc tệ hơn, phản ứng bằng lời lẽ gạt phăng như: “Lại chuyện đó nữa à. Em kể mãi chuyện Helen đối xử với em, nghe phát chán rồi,” hoặc “Anh nghĩ em đang làm quá lên từ chuyện cỏn con thôi.”

Sự sẻ chia là viên gạch đầu tiên để xây nên sự thân mật, cũng như việc cả hai cảm thấy thấu hiểu lẫn nhau. Những lời chê bai hay cách cư xử hờ hững khi người bạn đời đang cố gắng mở lòng chẳng khác gì giăng một tấm biển to tướng: “Anh/Em chẳng quan trọng gì với tôi.”

4. Thiếu sự tiếp xúc thân mật

Điều này không nói về tình dục, mà là một hình thức giao tiếp. Con người, cũng như họ hàng loài linh trưởng, tạo dựng kết nối qua sự tiếp xúc cơ thể. Ai cũng biết rằng cảm xúc và tâm hồn của trẻ nhỏ được nuôi dưỡng phần lớn bởi sự âu yếm chúng nhận được. Các nghiên cứu cho thấy: khi có sự chạm vào, dù rất nhỏ, con người thường trở nên rộng lượng hơn (một thí nghiệm cho thấy tiền boa của nhân viên phục vụ tăng khi họ có một cái chạm nhẹ), nhân ái hơn, sẵn lòng giúp đỡ hơn, và cảm thấy sự kết nối sâu sắc hơn. (Dĩ nhiên, điều này chỉ đúng với những tiếp xúc mang tính tích cực; bởi chạm cũng có thể là công cụ uy hiếp, khống chế.)

Nhiều nghiên cứu xác nhận rằng: những cặp đôi thường xuyên chạm vào nhau một cách tự nhiên, không mang yếu tố tình dục, thường có đời sống hôn nhân hạnh phúc và gần gũi hơn. Tương tự, người ngoài cũng có thể đoán biết mức độ thân mật của một cặp đôi chỉ bằng việc quan sát xem họ có chạm vào nhau không. Chúng ta đều từng thấy rõ điều đó, trong một quán ăn hay ở sân bay, rằng sự chạm (hoặc thiếu vắng nó) tiết lộ rất nhiều.

Vậy còn câu chuyện tiếp xúc ở nhà bạn thì sao? Bạn đang dành nhiều thời gian chạm vào màn hình điện thoại hơn là chạm vào người mình yêu?

5. Giữ quyền kiểm soát và phân chia lãnh thổ

Hai kiểu hành vi này chính là "kẻ phá hoại âm thầm" sự thân mật, đặc biệt trong các cặp đôi đã có con. Đúng là việc chia việc nhà là điều không thể thiếu trong bất kỳ gia đình nào, nhưng “giữ cổng” – kiểu giành phần việc hay lĩnh vực nào đó làm của riêng – lại bào mòn cảm giác “chúng ta là một đội” và từ đó khiến sự gần gũi cũng rạn vỡ theo.

Nghiên cứu chỉ ra rằng: phụ nữ thường là người “giữ cổng” khi nói đến chuyện con cái hay việc nhà. Trớ trêu thay, điều đó không ngăn họ than phiền rằng chồng chẳng chịu san sẻ, thậm chí còn mở rộng lời phàn nàn thành kết luận: “Anh đúng là người chỉ biết lo cho bản thân, chẳng bao giờ chủ động giúp đỡ em.” Đàn ông cũng giữ cổng, nhưng thường là ở những lĩnh vực khác và với mức độ ít hơn.

Suy cho cùng, khi ai cũng giành lãnh địa riêng, khoảng không để sẻ chia bị thu hẹp lại, mà sẻ chia chính là trái tim của sự gắn bó.

6. Thờ ơ, thiếu chú ý

Bỏ mặc, không quan tâm đến người bạn đời là một cách hữu hiệu để phá vỡ mối quan hệ, vì đó cũng là một kiểu cô lập, khiến đối phương đơn độc ngay trong chính tình yêu của mình. Nghiên cứu còn cho thấy: cảm giác nhàm chán là một yếu tố mạnh mẽ và rõ rệt trong việc dự đoán sự bất mãn hôn nhân và nguy cơ ly hôn.

Nếu bạn đã rút lui một cách vô thức – không còn chia sẻ suy nghĩ, không lắng nghe, không tiếp xúc – thì đã đến lúc bạn cần tìm cách kết nối lại với người ấy, cả bằng lý trí lẫn trái tim.

Một nghiên cứu gần đây cho thấy: chỉ cần cùng nhau xem những bộ phim về tình yêu, rồi trò chuyện về nội dung phim, cũng có thể giúp vợ chồng gắn kết hơn và thậm chí giúp ngăn nguy cơ ly hôn, hiệu quả chẳng kém gì liệu pháp tâm lý (lại còn tiết kiệm nữa!). Điều này nhấn mạnh một điều: sự gắn kết chính là yếu tố then chốt trong mọi mối quan hệ dài lâu. Một vài câu hỏi được đưa ra cho các cặp đôi sau khi xem phim là: “Cặp đôi trong phim đã gặp vấn đề gì?”, “Có vấn đề nào trong đó giống với những gì hai bạn từng trải qua hoặc có thể gặp phải không?”, “Họ có phải là những người bạn thực sự của nhau, và họ có hỗ trợ nhau vượt qua lúc khó khăn, căng thẳng không?”

Vậy nên, hãy thử cùng nhau xem một bộ phim, hay làm điều gì đó khơi gợi những cuộc trò chuyện sâu sắc giữa hai người, điều đó sẽ giúp hai tâm hồn thêm gần gũi.

7. Tần suất và kiểu cách cãi vã

Dù thân thiết đến mấy, hai con người sống cùng nhau – là vợ chồng, người yêu, anh chị em hay bạn thân, cũng không tránh khỏi va chạm. Người ta thường cho rằng “cặp đôi nào mà chẳng cãi nhau,” nhưng tần suất và cách cãi mới thực sự quan trọng. Nghiên cứu cho thấy: trung bình phải cần năm trải nghiệm tích cực để bù đắp cho một lần tiêu cực, nên việc giữ cho tỷ lệ “niềm vui / cãi vã” cân bằng là điều tối quan trọng. Nếu bạn đang cãi nhau nhiều hơn thời gian chia sẻ và tận hưởng bên nhau, thì sự thân mật đang dần cạn kiệt.

Ngoài ra, kiểu cãi vã cũng đóng vai trò then chốt, đặc biệt là kiểu “đòi hỏi – rút lui” (Demand/Withdraw), vốn được xem là dấu hiệu dự báo ly hôn rất rõ rệt. Trong mô hình này, một người đưa ra yêu cầu – thường là yêu cầu người kia thay đổi, còn người kia thì im lặng, né tránh, rút lui. Điều khiến kiểu mâu thuẫn này trở nên độc hại là cả hai đều cảm thấy bị tổn thương: người yêu cầu thì thấy mình bị làm ngơ, bị gạt ra rìa; người bị yêu cầu thì cảm thấy bị áp đặt, và lập tức dựng lên rào chắn phòng vệ. Kiểu mẫu này mang trong nó tính leo thang – người đưa ra yêu cầu sẽ cảm thấy bất lực và ngày càng chỉ trích gay gắt hơn, khiến đối phương càng thu mình lại. Cả hai đều thấy mình đúng, và từ đó, mọi nỗ lực lắng nghe, thấu hiểu hay giải quyết vấn đề đều tan biến. Kiểu cãi vã này chẳng mang lại điều gì tốt đẹp – trừ khi cả hai cùng ý thức được điều đó và chủ động dừng lại, thường là nhờ đến sự trợ giúp của chuyên gia tâm lý.

8. Tâm lý “phải thắng cho bằng được”

Những cuộc cãi vã lặp đi lặp lại xoay quanh các vấn đề như tiền bạc và thói quen chi tiêu, chuyện chăn gối (hoặc thiếu vắng nó), hay cách nuôi dạy con cái – chính là dấu hiệu rõ ràng của một cuộc hôn nhân đang đứng trước nguy cơ rạn vỡ. Và điều nguy hiểm là: chúng ta rất dễ lạc mất điều quan trọng nhất – đó là hạnh phúc hôn nhân – để rồi rơi vào một tâm thế chiến đấu, “cứ phải thắng thì mới hả dạ.” Nhưng chính lúc đó, ta đang vô tình đặt những que thuốc nổ ngay dưới nền tảng yêu thương và gần gũi còn sót lại.

Nhiều năm trước, một chuyên gia tâm lý từng bảo tôi rằng, mỗi khi xung đột xảy ra, hãy “Dừng lại. Nhìn. Và Lắng nghe.” Nghiên cứu cho thấy, chúng ta hoàn toàn có thể ngăn đà rơi tự do của mối quan hệ nếu đủ tỉnh táo để thoát ra khỏi nó đúng lúc. Chuyên gia hôn nhân John Gottman đã đưa ra bốn chiến lược đơn giản để phá vỡ vòng xoáy tiêu cực ấy:

Bình tĩnh lại. Nếu cần, hãy xin nghỉ một chút. Đừng để bản thân bị cảm xúc nhấn chìm, vì điều đó chỉ khiến bạn cư xử tiêu cực, bộc phát và phá hoại nhiều hơn.

Nói mà không phòng thủ. Mọi phản ứng phòng thủ, dù là công kích hay lặng lẽ rút lui, đều chỉ khiến mâu thuẫn leo thang.

Cố gắng thừa nhận quan điểm của người kia. Nghe thì có vẻ khó, nhất là giữa lúc tranh cãi, nhưng thay vì làm ngơ hay bác bỏ hoàn toàn cảm nhận của bạn đời, hãy thử gật đầu với một phần nào đó trong những gì họ nói.

Luyện tập thường xuyên. Gottman nhấn mạnh: nếu bạn đã quen với một kiểu cãi nhau nhất định, sẽ mất thời gian để “học lại” cách mới, và tránh rơi vào lối mòn cũ. Hãy giữ cho mình sự tỉnh táo và rèn luyện dần dần.

9. Phim khiêu dâm

Trước khi ai đó kết luận rằng tôi quá cổ hủ, như nhiều người từng làm mỗi lần tôi đề cập đến đề tài này, xin hãy hiểu rằng: nếu sự thân mật giữa hai người vốn đã mong manh, thì việc xem phim khiêu dâm có thể là một ý tưởng tồi, trừ phi cả hai đều thoải mái với điều đó và quan trọng hơn, cùng nhau xem nó.

Một số nghiên cứu (thường thực hiện trên người dưới 35 tuổi) cho thấy: những người không xem phim khiêu dâm có mức độ cam kết cao hơn. Nhưng điều đáng chú ý là việc xem một mình mới là yếu tố khiến chất lượng mối quan hệ và sự gần gũi giảm sút rõ rệt. Một nghiên cứu khác của Franklin Poulsen và Dean Bushy thực hiện với 617 cặp đôi đang kết hôn hoặc sống chung cũng cho thấy điều tương tự.

Đáng lưu ý là sự khác biệt giữa nam và nữ khi nói đến vấn đề này: 94% phụ nữ hầu như không bao giờ xem phim khiêu dâm. Trong khi đó, dù có 27% nam giới nói rằng họ không xem, thì vẫn có 31% xem mỗi tháng một lần, 16% xem hai đến ba lần một tuần, và 10% xem ba ngày trở lên mỗi tuần. Nói cách khác, nam giới thường xem một mình, chứ không phải cùng người yêu hoặc vợ.

Kết quả cho thấy: thói quen này ở nam giới có liên hệ tiêu cực rõ rệt đến chất lượng tình dục, của cả hai phía. Nói cách khác, khi đàn ông xem phim khiêu dâm một mình, điều đó có thể phá hoại mối quan hệ. Như các nhà nghiên cứu viết: “Rất có thể, việc xem phim khiêu dâm đã thay đổi cách người đàn ông nhìn nhận bạn đời, chuyện chăn gối, hoặc cả hai, khiến họ cảm thấy kém hài lòng hơn với đời sống tình dục trong mối quan hệ thực tế.”

Tất cả những điều này rất đáng suy ngẫm, nếu điều bạn muốn là một tình yêu sâu sắc và gần gũi hơn.

10. Thiếu sự thấu cảm

Điều này tưởng như hiển nhiên, nhưng vẫn cần được nói ra: nếu bạn không còn có thể cảm nhận niềm vui hay nỗi buồn của người kia như chính cảm xúc của mình, thì một bức tường đã được dựng lên giữa hai trái tim. Và bức tường ấy chắn mất lối vào của sự thân mật. Thế thôi. Không cần nói thêm. Và có lẽ, chính những rào cản đã kể ở trên là nguyên nhân khiến sự thấu cảm ấy dần biến mất.

Tác giả: Peg Streep

Nguồn: 10 Issues That Can Drive You Apart, and How to Beat Them | Psychology Today